Nâng tầm Lễ giỗ Đức Quốc Mẫu

Cán bộ, nhân dân 3 thôn Dược Sơn, Bắc Đẩu, Vạn Yên chuẩn bị dâng lễ phẩm vào đền Kiếp Bạc nhân ngày giỗ Đức Quốc Mẫu năm 2017

Giúp nước, cứu dân

Nguyên Từ Quốc Mẫu Trần Triều (hiệu là Thiên Thành Thái Trưởng) là con gái trưởng của vua Trần Thái Tông. Đức Quốc Mẫu nhân từ, tư chất tài hoa, quyền quý. Năm Tân Hợi (1251), công chúa Thiên Thành sánh duyên cùng Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Từ đó, Đức Quốc Mẫu rời chốn hoàng cung, cùng phu quân đồng cam cộng khổ, chăm lo việc nước, tham gia kháng chiến...

Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông của quân dân Đại Việt ở thế kỷ 13 đã ghi danh công lao to lớn của Đức Quốc Mẫu. Vào các năm 1285, 1288, quân Nguyên Mông kéo sang xâm lược nước ta, Quốc Mẫu được vua Trần giao trực tiếp quản lý, hướng dẫn các gia đình quý tộc đi lánh nạn và vận động nhân dân thực hiện “vườn không nhà trống” nhằm tiêu hao sinh lực địch. Tại đại bản doanh Vạn Kiếp, Quốc Mẫu phụ trách hậu cần, lo việc quân lương, tổ chức sản xuất, tận dụng địa thế núi rừng, sông ngòi hiểm yếu để phòng bị, tích trữ lương thảo, khí giới phục vụ quân doanh trong mọi tình thế. Người dân nơi đây vẫn truyền tụng câu ca: “Trâu thì Mẫu thả Huyền Đinh, Lợn thì Mẫu thả cánh đồng Trung Quê”.

Ngày nay, khu vực thung lũng phía đông nam thuộc các làng Bến, Gạo, Thanh Tân, Thanh Tảo, Trung Quê còn nhiều di tích, địa danh gắn liền với tên gọi các kho hậu cần, quân lương của Quốc Mẫu như: chùa Gạo, hố Lợn, bãi Tàn, bãi Quạt, nghè Dím...

Đức Quốc Mẫu có tài năng trồng và làm thuốc nam để chữa bệnh cho nhân dân, quân sĩ. Tại Vạn Kiếp, Trần Hưng Đạo đã giao cho phu nhân trực tiếp chỉ đạo trồng vườn thuốc nam trên núi Dược Sơn. Vườn thuốc đã chữa bệnh, trị thương cho nhiều binh sĩ, bảo vệ sức khoẻ cho quân và dân Đại Việt. Dân trong vùng truyền rằng, thuốc trồng ở Dược Sơn có công dụng kỳ lạ. Hơn 7 thế kỷ qua, vào ngày giỗ Đức Quốc Mẫu, con dân đất Việt có tục đến đền Kiếp Bạc xin thuốc của Quốc Mẫu về chữa bệnh. Sách Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên có chép: “Các châu huyện Lạng Giang bị bệnh chẩn đậu (bệnh đậu mùa), nhiều người kêu cầu đều ứng nghiệm”. Nghề làm thuốc nam ở Dược Sơn cũng có nguồn gốc từ đây và được lưu truyền đến ngày nay.

Đức Nguyên Từ Quốc Mẫu trở thành một trong những tấm gương tiêu biểu, điển hình của phụ nữ Việt Nam giỏi việc nước, đảm việc nhà, xứng danh với câu ca: “Quốc sắc khuynh thành thiên hạ hữu/ Anh linh liệt nữ thế gian vô”. 

Ngày 28.9 năm Mậu Tý (1288), Đức Quốc Mẫu từ trần tại tư dinh Vạn Kiếp. Với công lao to lớn trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm bảo vệ giang sơn, vua Trần sắc phong tước hiệu Trần triều Bảo Thánh Nguyên Từ Quốc Mẫu, Thiên Thành Thái trưởng công chúa và sắc chỉ cho nhân dân tạc tượng, phụng thờ tại đền Kiếp Bạc.

Tượng Đức Quốc Mẫu thờ tại đền Kiếp Bạc

Tổ chức Lễ giỗ trang nghiêm

Đã thành truyền thống, cứ vào ngày 28.9 âm lịch hằng năm, nhân dân địa phương lại tổ chức Lễ giỗ Đức Quốc Mẫu theo nghi lễ truyền thống. Nhân dân làm các loại bánh cổ truyền dâng cúng, thể hiện tấm lòng thơm thảo với Đức Quốc Mẫu. Đồng thời xin Quốc Mẫu ban thuốc để trị bệnh, sức khỏe dồi dào, che chở cho muôn dân được ấm no, hạnh phúc...

Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa về Đức Quốc Mẫu tại khu di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc, năm nay Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc đã phối hợp với UBND xã Hưng Đạo triển khai nhiều hoạt động tuyên truyền, vận động nhân dân gìn giữ, bảo vệ di tích, di vật liên quan đến Quốc Mẫu. Tiến hành khảo sát, sưu tầm và tổ chức phục dựng, duy trì các nghi lễ, diễn xướng cổ truyền gắn với Đức Quốc Mẫu. Đặc biệt, thực hiện triển khai quy hoạch tổng thể của Thủ tướng Chính phủ về bảo tồn khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc gắn với phát triển du lịch thị xã Chí Linh, các cơ quan chức năng đã và đang triển khai quy hoạch đưa hệ thống di tích thờ Đức Quốc Mẫu vào dự án trùng tu, tôn tạo nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di sản của khu di tích.

Theo bà Nguyễn Thị Thùy Liên, Trưởng Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, năm nay Lễ giỗ Đức Quốc Mẫu sẽ được nâng tầm với khâu tổ chức quy mô hơn mọi năm. Chiều 27.9 âm lịch, Ban Quản lý di tích phối hợp với chính quyền, nhân dân địa phương dâng lễ phẩm, gồm lễ chay, lễ mặn... tại đền Kiếp Bạc để tổ chức Lễ cáo yết, xin Đức Thánh Hưng Đạo Đại Vương, Đức Quốc Mẫu tổ chức lễ giỗ, đồng thời mời Phật, Thánh, Hội đồng bách quan cùng dự. Nghi lễ này trước đây không tổ chức thường xuyên, nhưng từ năm nay sẽ được duy trì bảo đảm trang nghiêm, phù hợp với thuần phong, mỹ tục.

Sáng 28.9 âm lịch, Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc phối hợp với chính quyền địa phương, nhân dân 3 thôn Dược Sơn, Bắc Đẩu, Vạn Yên tổ chức Lễ rước bộ từ đền, chùa Nam Tào và đền Bắc Đẩu xuống đền Kiếp Bạc theo nghi thức truyền thống. Đoàn rước với đội rồng, đội cờ, nghi trượng, kiệu, lễ phẩm cùng các đại biểu và nhân dân tiến lễ vào đền. Ban tổ chức làm lễ dâng hương. Sau lễ rước bộ là Lễ tưởng niệm 730 năm ngày mất của Đức Quốc Mẫu. Kết thúc buổi lễ, đội tế làm lễ tế tạ, thể hiện sự thành kính, tri ân đối với công lao to lớn của Đức Quốc Mẫu, cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi... Tối 27 và 28.9 âm lịch, tại đền Kiếp Bạc diễn ra diễn xướng hầu Thánh mừng tiệc Đức Quốc Mẫu.

Hiện nay, tại đền Kiếp Bạc, Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc đang tập trung trang trí cờ dây, đèn lồng, cờ thần... để chuẩn bị cho Lễ giỗ Đức Quốc Mẫu được diễn ra trong không khí trang nghiêm và lung linh sắc màu. Dự kiến lượng khách về dự lễ giỗ sẽ đông hơn mọi năm.

TIẾN MẠNH