Mỹ tìm kiếm sự ủng hộ của các nước đồng minh cho kế hoạch hòa bình Trung Đông

Cố vấn cấp cao Nhà trắng Jared Kushner 

Trong bối cảnh một phần kế hoạch hòa bình Trung Đông của Mỹ vừa mới công bố đã vấp phải sự hoài nghi của dư luận, Cố vấn cấp cao Nhà Trắng Jared Kushner, đồng thời là con rể Tổng thống Donald Trump sẽ thực hiện chuyến công du các nước Trung Đông gồm Israel, Ai Cập, Jordan, Qatar, Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) nhằm tìm kiếm sự hỗ trợ của các nước đồng minh quốc tế và khu vực cho tham vọng thực hiện kế hoạch này.

Tham vọng thúc đẩy kế hoạch hòa bình Trung Đông

Tại hội nghị kinh tế "Hòa bình tới thịnh vượng" do Mỹ tổ chức tại Bahrain vào cuối tháng 6 vừa qua, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump mà đại diện là Cố vấn cấp cao Nhà trắng Jared Kushner đã chính thức khởi động phần kinh tế trị giá 50 tỷ USD trong kế hoạch hòa bình Trung Đông. Washington hy vọng những quốc gia Arab sẽ thể hiện sự quan tâm đối với kế hoạch này, đồng thời mong muốn nhận được nguồn tài trợ từ các quốc gia và nhà đầu tư để đóng góp cho phần kinh tế trị giá 50 tỷ USD này.

Theo kế hoạch, các nước tài trợ và nhà đầu tư sẽ đóng góp khoảng 50 tỷ USD trong vòng 10 năm. Trong đó, 28 tỷ USD sẽ rót về các vùng lãnh thổ của Palestine gồm Bờ Tây do Israel chiếm đóng và Dải Gaza, 7,5 tỷ USD dành cho Jordan, 9 tỷ USD dành cho Ai Cập và 6 tỷ USD dành cho Liban. Ngoài ra, trong số 179 dự án kinh doanh và cơ sở hạ tầng được đề xuất có dự án hành lang vận tải trị giá 5 tỷ USD kết nối Bờ Tây và Dải Gaza. Theo ông Kushner, kế hoạch hỗ trợ phát triển kinh tế cho Palestine sẽ hướng tới 4 mục tiêu chính, bao gồm tăng hơn gấp đôi giá trị Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho Palestine, tạo ra hơn 1 triệu việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp và giảm đói nghèo cho người dân Palestine. Bên cạnh đó, Mỹ thể hiện mong muốn chứng kiến nền hòa bình, an ninh và thịnh vượng cho cả người dân Palestine và Israel, đồng thời khẳng định Washington không hề từ bỏ người dân Palestine.

Thực tế cho thấy, về mục tiêu chiến lược, Trung Đông chưa bao giờ giảm đi vai trò trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Việc tiếp tục can dự, gây ảnh hưởng sẽ giúp Mỹ duy trì được vai trò chủ chốt tại khu vực này, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ - Nga, Mỹ - Trung tại khu vực này có dấu hiệu gia tăng trong vòng một thập niên qua. Chính quyền Tổng thống Donald Trump luôn coi trọng các giá trị lợi ích về kinh tế đối với khu vực này, nhất là trong các thương vụ mua bán dầu mỏ và vũ khí đối với các đồng minh, đối tác khu vực. Do vậy, chính quyền Mỹ có lý do khi công bố giải pháp về kinh tế đối với kế hoạch hòa bình Trung Đông. Hơn nữa, trong bối cảnh Tổng thống Trump tuyên bố tái tranh cử, việc chính quyền Mỹ công bố giải pháp về kinh tế đối với kế hoạch hòa bình Trung Đông cũng có thể hướng tới một cái đích khác, đó là sự ủng hộ của cử tri Mỹ, nhất là số cử tri độc lập có quan điểm trung dung hoặc đang bị thu hút bởi các chính sách đối nội thực tế hơn đối với họ từ các ứng cử viên Dân chủ gần đây.

Khó khả thi

Dù mục đích của chính quyền Tổng thống Mỹ Trump khi công bố Kế hoạch hòa bình Trung Đông là giải quyết cuộc xung đột dai dẳng giữa Palestine và Israel, song thực tế đã cho thấy Mỹ khó có thể thực hiện thành công gói kinh tế trong Kế hoạch hòa bình Trung Đông, bởi ngay trước khi diễn ra hội nghị tại Bahrain, chính quyền Palestine (PA) với tư cách là một bên chủ chốt trong tiến trình hòa bình Trung Đông đã tẩy chay hội nghị. Phía Israel cũng tỏ ra không mặn mà khi chỉ cử một đoàn doanh nghiệp nhỏ tới dự hội nghị. Israel cho rằng, trong bối cảnh khủng hoảng chính trị trong nước chưa được giải quyết, Tel Aviv không cần quá quan tâm tới một hội nghị mà "chưa tham gia cũng biết mình giành ưu thế". Một số quốc gia khác trong khu vực như Iraq, Lebanon cũng đã không tham dự hội nghị.

Còn phản ứng của các bên sau hội nghị kinh tế "Hòa bình tới thịnh vượng" cũng cho thấy giải pháp về kinh tế cũng chưa thể đem lại những thay đổi tích cực về chính trị đối với Kế hoạch hòa bình Trung Đông của Mỹ. Người Palestine cho rằng phần kinh tế trong kế hoạch hòa bình Trung Đông của Mỹ đã thiên vị Israel và không giải quyết được những vấn đề cốt lõi trong cuộc xung đột Israel-Palestine.

Giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) Christine Lagarde nhận định việc cải thiện nền kinh tế và thu hút đầu tư dài hạn vào Palestine tùy thuộc vào việc đạt được một thỏa thuận hòa bình Israel-Palestine, mà trước hết là Israel dỡ bỏ hạn chế và phong tỏa các vùng lãnh thổ Palestine, điều tỏ ra khá xa vời hiện nay. Một báo cáo của Liên hợp quốc (LHQ) cho thấy nền kinh tế của các vùng lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng có thể đạt gấp đôi nếu sự chiếm đóng quân sự bất hợp pháp của Israel được dỡ bỏ. Nói cách khác, nếu tình trạng chiếm đóng tại các vùng lãnh thổ Palestine vẫn được duy trì, thì mọi giải pháp kinh tế đều không có tác dụng đối với sự thịnh vượng và hòa bình khu vực. Nhiều quan chức cấp cao khu vực cũng bày tỏ hoài nghi rằng phần kinh tế của kế hoạch hòa bình mang tính nửa vời và thiếu thực tế bởi "phớt lờ" những nguyện vọng chính trị chính đáng của người Palestine.

Trong khi đó, điều mà dư luận Mỹ và quốc tế quan tâm nhiều hơn đó là tính khả thi của thời hạn 10 năm mà Mỹ muốn thực hiện đối với 4 mục tiêu mà ông Kushner đề ra, nhất là việc tăng hơn gấp đôi giá trị GDP cho Palestine cũng như tạo ra hơn 1 triệu việc làm cho người dân Palestine. Bởi Mỹ không có nhiều cơ sở để theo đuổi các mục tiêu này, nhất là trong bối cảnh Mỹ ngày càng thể hiện sự "thiên vị" đối với Israel như công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel vào tháng 12-2017, chuyển Đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv về Jerusalem hồi tháng 5-2018 và công nhận Cao nguyên Golan thuộc chủ quyền Israel vào tháng 3-2019. Những động thái này đang khiến dư luận quốc tế ngày càng  nghi ngờ về thực chất tham vọng của Mỹ đối với Palestine nói riêng, hòa bình Trung Đông nói chung.

Quan trọng hơn, Nhà Trắng không dễ để có thể thuyết phục Quốc hội Mỹ thông qua một gói kế hoạch trị giá nhiều tỷ USD cho Kế hoạch hòa bình Trung Đông, nhất là khi phe Dân chủ đẩy mạnh hơn các mặt trận “tấn công” đối với Tổng thống Trump trước thềm cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020.

Tìm kiếm sự ủng hộ

Trước thực trạng phần kinh tế trong Kế hoạch hòa bình Trung Đông của chính quyền Tổng thống Trump khó có thể mang tính khả thi và hàm chứa nhiều rủi ro bởi thiếu những tiếng nói ủng hộ, Cố vấn cấp cao Nhà Trắng Jared Kushner và một số quan chức cấp cao Chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ đến Trung Đông trong tuần này để thảo luận thêm về Kế hoạch hòa bình Trung Đông.

Trong thành phần phái đoàn của Mỹ, bên cạnh ông Jared Kushner, còn có Đặc phái viên Trung Đông Jason Greenblatt, trợ lý cấp cao của ông Kushner là Avi Berkowitz và ông Brian Hook, đặc phái viên của Chính quyền Mỹ về Iran. Theo một quan chức giấu tên, phái đoàn này của Mỹ dự kiến đến Israel, Ai Cập, Jordan, Qatar, Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất vào cuối tháng 7 và trở về Mỹ vào đầu tháng 8 tới. Người này nêu rõ: "Mục đích của chuyến công du này là để thực hiện phần việc tiếp theo sau hội nghị kinh tế tại Bahrain".

Có thể thấy, giống như các kế hoạch mang tính “đa phương” khác mà chính quyền Tổng thống Trump thúc đẩy gần đây như kêu gọi các nước Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) tăng chi tiêu quốc phòng, chuyến thăm các nước Trung Đông sắp tới của Cố vấn cấp cao Nhà Trắng Jared Kushner và các quan chức cấp cao Chính quyền Mỹ cho thấy Washington cần nhiều hơn sự hỗ trợ của các nước đồng minh Arab trong khu vực Trung Đông cho tham vọng thực hiện “thỏa thuận thế kỷ”.

Đặc biệt, để tạo được lòng tin lớn hơn từ những bên liên quan sau khi Mỹ chính thức khởi động phần kinh tế trị giá 50 tỷ USD trong Kế hoạch hòa bình Trung Đông, nhất là đối với Palestine, Mỹ rất cần đến sự san sẻ gánh nặng nhiều hơn nữa từ các đồng minh Arab.

Theo TTXVN