Một ngày bằng nhiều thập kỷ

Bức ảnh "Xe tăng quân giải phóng chiếm Dinh Độc Lập trưa ngày 30-4-1975" của nhà báo Trần Mai Hưởng
đã trở thành một biểu tượng quen thuộc của Đại thắng Mùa Xuân 1975

Cho đến tận bây giờ, tôi vẫn như thấy trước mắt mình hình ảnh hào hùng khi những chiếc xe tăng của Lữ đoàn 203 rời khỏi cánh rừng cao su ngoại vi Biên Hòa để hình thành mũi đột kích thọc sâu tiến vào trung tâm Sài Gòn. Lúc đó là ngày 29-4. Trong nắng chiều, những lá cờ nửa đỏ, nửa xanh tung bay trên những tháp pháo bết bụi đỏ. Những chiến sĩ bộ binh của Trung đoàn 66 vừa làm lễ nhận cờ Quyết thắng, hành quân cùng với xe tăng, vừa đi vừa reo vang hai bên đường...

Tại Sở chỉ huy tiền phương của Quân đoàn 2, tướng Nguyễn Hữu An, Tư lệnh trưởng, lặng lẽ lấy khăn ra lau cặp kính trắng, ngón tay ông khẽ run run, cặp mắt đỏ ngầu vì mất ngủ không giấu được nỗi xúc động. Chính ủy Sư đoàn 304 Trần Bình, người đã đón tổ phóng viên chiến trường của TTXVN hành quân cùng với Bộ tư lệnh tiền phương của mặt trận phía đông cũng bồn chồn không kém.Tôi hiểu được tâm trạng của những người cầm quân khi biết rằng thời khắc lịch sử đang đến. Nguyên là người phụ trách cơ quan thông tấn quân sự trước đây, rất quen thuộc với cánh nhà báo, ông nói nhỏ khi chúng tôi mở máy liên lạc với Hà Nội:

- Nói với ngoài ấy có cách nào nhắn khéo để vợ mình biết là mình đang ở đây nhé.

Vào thời khắcđó, người lính nào cũng nghĩ đến quê nhà. Hậu phương bao la, nhưng cũng rất thân thiết, cụ thể. Một cây đa, một bến đò, một người mẹ đã mấy chục năm tựa cửa chờ con, một người vợ mà “nước mắt chỉ dành cho ngày gặp mặt”... Chúng tôi chuyển ngay lời nhắn của Trần Bình về Hà Nội. Không ai có thể ngờ được yêu cầu rất riêng ấy của anh. Và cũng có gì phải bí mật về việc tất cả các quân đoàn chủ lực của lực lượng vũ trang cách mạng đã ở quanh Sài Gòn, chiến thắng cuối cùng đang được tính bằng giờ.

Mấy ngày trước đó, những trận đánh ở cửa ngõ phía đông diễn ra rất quyết liệt. Chúng tôi đã ở cùng với Bộ tư lệnh tiền phương của Quân đoàn 2 ngay sát căn cứ Nước Trong, một trong những điểm kháng cự cuối cùng của quân Sài Gòn. Ngay trong tầm đạn bắn thẳng của đối phương suốt mấy ngày đêm liền, những tướng lĩnh dày dạn trận mạc vừa lo những trận đánh trước mắt, vừa lo giải quyết những yêu cầu chiến dịch, phối hợp giữa các cánh quân từ nhiều hướng, tìm cách đánh sao cho ít gây thiệt hại nhất cho con người và để thành phố không bị tàn phá, kiềm chế hỏa lực của đối phương, khống chế các sân bay, chiếm giữ các cầu trên đường hành tiến...

Chúng tôi hành quân theo đội hình của mũi đột kích thọc sâu, gồm Lữ đoàn xe tăng 203 và Trung đoàn bộ binh 66. Chiếc xe com-măng-ca Liên Xô cũ kỹ của tổ phóng viên lọt thỏm giữa những chiếc tăng T54, xe thiết giáp, xe tải quân sự GMC to lớn. Cả đoàn quân tiến về phía xa lộ Biên Hòa-Sài Gòn. Các đơn vị đặc công đã chiếm giữ toàn bộ các cây cầu trên xa lộ. Những ổ kháng cự cuối cùng vẫn đang còn. Tiếng súng rộn lên ở phía trước... Xe chúng tôi dừng lại ở một ngã ba, bên một chiếc xe tăng, tháp pháo còn ghi rõ hai chữ "Thần tốc", những người lính trẻ đang chia nhau những mẩu lương khô. Phía xa hơn, một xe tải của bộ binh chở đầy những hòm đạn đang tìm cách vượt lên. Đám lính tăng trẻ reo hò:

-Cho chúng em xin một kiểu ảnh gửi về quê các nhà báo ơi!

Khi bấm máy chụp cho họ, trong tôi nhói lên một ý nghĩ: Ai trong số họ sẽ phải hy sinh trong trong những khoảnh khắc cuối cùng này? Đêm ấy, chúng tôi ngủ trong cánh rừng cao su ở ngoại ô Biên Hòa. Qua tán lá cây, tôi nhìn lên bầu trời đêm lấp lánh những ngôi sao, trằn trọc. Mặt đất ầm vang tiếng rền của đủ loại vũ khí. Lệnh hành quân có thể đến bất cứ lúc nào. Ngày mai chúng tôi sẽ vào Sài Gòn. Nỗi lo lắng về công việc đè nặng và cả ý nghĩ rằng mình có thể hy sinh... Trên hết, mỗi chúng tôi đều biết rằng mình đang trải qua những khoảnh khắc không thể nào quên. Biết bao thế hệ người Việt Nam đã hy sinh vì nền độc lập của đất nước. Trên một mảnh đất mà “những đạo quân bước song song cùng lịch sử” này rất nhiều người đã không thể có mặt để chứng kiến giờ phút này. Lịch sử đang đi với tốc độ một ngày bằng nhiều thập kỷ.

Rạng sáng ngày 30-4, mũi đột kích tiến thẳng vào trung tâm Sài Gòn. Chúng tôi qua cầu xa lộ lớn trên sông Đồng Nai từ sớm. Mệnh lệnh truyền xuống: Vừa đánh vừa tiến vào trung tâm. Những ổ kháng cự nhỏ hai bên đườngvẫn bắn ra. Nhiều đoạn trên xa lộ, chiếc xe nhỏ của chúng tôi áp vào sườn xe tăng, lúc bên phải, lúc bên trái để tránh đạn bắn thẳng. Mục tiêu là Dinh Độc Lập. Từng đoàn xe nối đuôi nhau. Xe tăng dẫn đầu, rồi đến xe thiết giáp, xe chở bộ binh. Pháo 130 ly bắn yểm trợ dọc hai bên đường. Những đám khói đen đặc cuộn lên. Có đoạn, xe tăng phải hạ nòng bắn thẳng vào tàu chiến của quân đội Sài Gòn đang rút chạy. Từ trong thành phố, từng đoàn người dân bị dồn ép đang bung ra, đi ngược chiều về phía Biên Hòa bằng đủ loại phương tiện. Dòng người cuồn cuộn trên xa lộ dài cả chục cây số. Một cơn mưa lớn ập đến. Không mặc áo mưa, đồng bào vẫn đứng ở hai bên đường, reo hò, vẫy chào quân giải phóng... Vào một lúc dừng xe trên xa lộ, người sĩ quan của Sư đoàn 304 đi cùng xe với chúng tôi mở đài. Tướng Dương Văn Minh đang ra lệnh cho quân đội Sài Gòn ngừng bắn- một mệnh lệnh quá muộn màng khi thất bại cuối cùng chỉ còn tính từng giờ.

Nhà báo Trần Mai Hưởng (trái) trên đường chiến dịch đoạn qua Phan Rang - Tháp Chàm

Chúng tôi bám sát đội hình hành quân, tiến vào trung tâm thành phố. Sài Gòn đây rồi! Đường Lê Văn Duyệt rộng là thế, giờ như nhỏ lại, không đủ sức chứa cả đoàn quân. Đồng bào đổ ra chật kín hai bên đường phố. Những lá cờ cách mạng được chuẩn bị âm thầm bao lâu nay trong từng ngôi nhà, giờ tung bay trong nắng. Giữa bốn bề âm thanh náo nhiệt, tưng bừng, tôi nghe rất rõ tiếng những lá cờ bay. Tôi nhớ đến lễ trao cờ trước giờ xuất kích của các chiến sĩ Trung đoàn 66, đơn vị chủ công đánh vào Sài Gòn từ phía đông mà tôi có dịp chứng kiến. Giữa rừng cao su xanh mướt, những người lính đứng lặng yên bên những chiếc xe tăng và những khẩu pháo, nghe lời dặn dò của tư lệnh trưởng:

- Các đồng chí hãy đem lá cờ quyết chiến quyết thắng cắm lên nóc Phủ Tổng thống ngụy quyền Sài Gòn, cái đíchcuối cùng của cuộc hành quân của biết bao thế hệ vì độc lập, thống nhất của đất nước chúng ta!

Dòng người cuồn cuộn trên các ngả đường cuốn chúng tôi đi. Một em bé trai tên là Nguyễn Dũng, nhà ở phố Tôn Thọ Tường trèo ngay lên xe, nắm lấy tôi, rồi thò đầu ra ngoài, vẫy tay la lớn:

- Uớc mong sao, giờ đến ngày chiến thắng.

Bác Lê Văn Cương , thợ may, nhà ở trên xa lộ, cùng hàng trăm thanh niên phóng xe đi theo đoàn quân vào trung tâm thành phố. Vừa vịn tay lên thành xe của chúng tôi, bác hát rất say sưa một bài hát nổi tiếng của nhạc sĩ Văn Cao: "Trùng trùng say trong câu hát. Lớp lớp đoàn quân tiến về..." Những người dân cùng những người lính chúng tôi hát theo bác.

Xe chúng tôi lao về phía Dinh Độc Lập. Người lái xe lúng túng vì thành phố quá lớn và có rất nhiều ngả đường. Sau mấy lần được chỉ dẫn, chúng tôi cũng đến nơi. Những chiếc xe tăng đi đầu đã đến đó trước. Cánh cửa sắt của Dinh Độc Lập đã bị hất tung. Vừa vào trong dinh, tôi và nhà nhiếp ảnh Vũ Tạo nhảy ra khỏi xe thì thấy một chiếc xe tăng trong đội hình thọc sâu tiến qua cổng chính của dinh. Một hình ảnh rất đẹp. Nắng trưa rực rỡ. Xe tăng vừa vào ngang cổng, cánh cửa sắt đổ sập trên mặt đất, lá cờ giải phóng trên tháp pháo tung bay. Cùng với những  người lính tăng là các chiến sĩ bộ binh của Trung đoàn 66 cùng hành tiến hiên ngang bên tháp pháo.

Tôi đưa máy ảnh lên ghi lại hình ảnh  tuyệt vời đó. Đấy chính là bức ảnh “Xe tăng Quân giải phóng chiếm Dinh Độc Lập 30-4-75”, bức ảnh sau này trở thành một biểu tượng quen thuộc của Đại thắng Mùa Xuân lịch sử !

Nội các của tướng Dương Văn Minh đã đầu hàng không điều kiện. Chúng tôi gặp trên tầng hai những nhân vật chủ chốt trong nội các: Dương Văn Minh với bộ đồ cộc tay màu nâu quen thuộc; Vũ Văn Mẫu, Thủ tướng... Họ ngồi đó, ủ rũ, đăm chiêu. Trả lời về việc họ muốn bàn giao chính quyền, đại diện các lực lượng vũ trang cách mạng đã trả lời - câu nói đã đi vào lịch sử:

- Các ông không thể bàn giao cái mà các ông không có trong tay!

Khi chúng tôi tiến vào cổng dinh, một nhà báo phương tây nhận ra các đồng nghiệp đã tung một chiếc máy ảnh lên trời tỏ ý vui mừng. Anh là Boris Gannep (Bô-rít Gan-nép), một nhà báo Đức làm việc cho tờ Tiến Bộ. Anh nói với tôi:

-Tôi chờ đợi ngày này đã lâu.Thật là một thắng lợi kỳ diệu!

TRẦN MAI HƯỞNG - Nguyên Tổng Giám đốc TTXVN