Một ca khúc 3 lần đổi tên

Đó là bài hát "Tình yêu bên dòng sông quan họ", lời thơ Đỗ Trung Lai, do Phan Lạc Hoa phổ nhạc. Nhạc sĩ Phan Lạc Hoa (sinh năm 1947), tại xã Hữu Bằng, huyện Thạch Thất (Hà Nội). Ông mất năm 1982 tại Hà Nội. Cuộc sống của ông khá vất vả từ nhỏ cũng như sau này khi đã lập gia đình với nghệ sĩ Nguyễn Thị Thanh, tức Thanh Hoa (Thanh Hoa ghép tên chồng với tên mình làm nghệ danh). Sau này, cuộc hôn nhân đổ vỡ và năm 1982 Phan Lạc Hoa tự vẫn để lại nhiều điều tiếng cho Thanh Hoa.

Vào một ngày cuối mùa thu năm 1979, mấy người bạn rủ nhau đến thăm vợ chồng Phan Lạc Hoa ở khu tập thể Đài Tiếng nói Việt Nam (Hà Nội). Thấy khách đến, Thanh Hoa chạy ra quán mua trà về pha nước. Ngày đó, trà đều được bọc bằng giấy báo. Sau khi cho trà vào ấm, mảnh báo để trên mặt bàn, không biết do linh tính mách bảo hay do nghề nghiệp mà trong khi mọi người chuyện trò, thăm hỏi nhau rôm rả thì Phan Lạc Hoa cầm ngay mảnh báo đọc bài thơ "Đêm sông Cầu" và đọc to cho mọi người cùng nghe. Ai cũng khen bài thơ hay, rồi động viên ông phổ nhạc. Khi khách đã ra về, Phan Lạc Hoa tranh thủ chớp ngay cảm xúc trào dâng những giai điệu trầm bổng đang hình thành trong đầu ông để ghi thành những nốt nhạc. Sau hơn một tiếng, phần nhạc và lời đã hòa quyện, ông lấy chiếc ghi-ta vừa đàn vừa hát cho cả Thanh Hoa nghe. Thỉnh thoảng, Thanh Hoa gật đầu hát theo.

Lúc đầu, ông đặt tên cho bài hát là: "Đừng quên, đừng tàn, đừng nguôi" rồi thấy 3 cặp từ này không ổn vì nghe buồn quá và đổi thành "Dòng sông quan họ". Ông đọc lại thì thấy nó đơn điệu quá, bài hát này đâu chỉ ca ngợi dòng sông, rõ ràng trong thơ (ca từ) có cả tình yêu nam nữ nữa. Nghĩ vậy, ông đổi luôn tên bài hát là: "Tình yêu bên dòng sông quan họ". Dòng sông quan họ chính là con sông Cầu chảy qua địa phận tỉnh Bắc Ninh - quê hương quan họ.

Từ đấy, Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Hoa coi "Tình yêu bên dòng sông quan họ" là một trong những bài hát "tủ" của chị, cùng với bài "Tàu anh qua núi", "Em vẫn đợi anh về" của chồng đã làm nên tên tuổi rạng rỡ cho Thanh Hoa - Phan Lạc Hoa. Có điều hơi hiếm thấy trong âm nhạc, hình như chưa có bài hát nào có tới 3 lần đổi tên như bài "Tình yêu bên dòng sông quan họ". Có chăng chỉ có truyện ngắn "Chí Phèo" của Nam Cao được đổi tên tới 3 lần. Việc đặt tên cho một ca khúc đã khó, làm một bản nhạc hay còn khó hơn nhiều nhưng với nhạc sĩ Phan Lạc Hoa, ông đã chú ý chọn tên bài hát với sự đắn đo suy nghĩ cẩn trọng như viết nhạc vậy!

LÊ HỒNG THIỆN