Kỳ thú bức phù điêu ở đền Cao An Phụ

Bức tranh truyện bằng đất nung ngoài trời dài nhất Việt Nam

Tiếp đón các đoàn khách tham quan tại khu tượng đài Trần Hưng Đạo, chị Phạm Thị Bích Huệ, hướng dẫn viên Ban Quản lý di tích Kinh Môn thuyết minh về bức phù điêu tại đây: “Bức phù điêu bằng đất nung, tái hiện sinh động lịch sử hào hùng của quân dân nhà Trần trong 3 lần đánh bại quân Nguyên Mông xâm lược. Với chiều dài 45 m, cao trung bình 2,5 m, được ghép bằng 265 viên gạch bởi bàn tay của nghệ nhân Hoàng Nhân và Vũ Ngọc Thạch ở làng gốm Cậy, Long Xuyên (Bình Giang), bức phù điêu được xác lập kỷ lục Guinness năm 2013, là bức tranh truyện bằng đất nung ngoài trời dài nhất Việt Nam”.

Trước những thông tin này, không ít du khách thích thú. Ông Ngô Quốc Phi ở phường Mạo Khê, thị xã Đông Triều (Quảng Ninh) cho biết: “Hôm nay, tôi không chỉ có cơ hội hiểu những chi tiết trong bức tranh mà còn rất ngỡ ngàng khi biết đây là bức phù điêu bằng đất nung ngoài trời độc nhất vô nhị ở Việt Nam”.

Được cô giáo đưa đến khu di tích tìm hiểu lịch sử địa phương, em Nguyễn Văn Thanh Bình, học sinh lớp 8A, Trường THCS An Sinh (thị xã Kinh Môn) cùng các bạn tỏ ra hào hứng khi được nghe giới thiệu về di tích, về An Sinh Vương Trần Liễu, Trần Hưng Đạo và bức tranh phù điêu tái hiện câu chuyện lịch sử 3 lần đánh thắng quân Nguyên Mông của nhà Trần. "Em rất tự hào về lịch sử của cha ông", em Bình nói.

Chị Hoàng Hồng Liên, giáo viên dạy môn lịch sử Trường THCS An Sinh cho rằng, buổi học ngoại khóa với những thông tin bổ ích, không có trong sách vở sẽ rất có ích trong việc tiếp nhận kiến thức một cách tự nhiên, ghi nhớ sâu. “Trong bối cảnh học sinh không hứng thú với môn lịch sử hiện nay, việc đưa các em tới các điểm di tích như khu tượng đài Trần Hưng Đạo hay bức phù điêu này là hoạt động cần thiết và ý nghĩa”, chị Liên cho biết.

Biểu trưng cao đẹp về lòng trung quân, ái quốc

Đáng chú ý trong tổng thể bức phù điêu là một mảng tranh tái hiện hình ảnh Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn tắm nước lá thơm cho Thượng tướng, Thái sư, Chiêu Minh Vương Trần Quang Khải tại bến Đông để giải tỏa mối hiềm khích trong hoàng tộc.

Theo sử sách, sự hiềm khích giữa 2 ông xuất phát từ những mâu thuẫn từ đời trước. An Sinh Vương Trần Liễu là anh ruột vua Trần Thái Tông (Trần Cảnh). Theo tôn ti, ngôi thứ nội tộc Trần Quốc Tuấn (con của Trần Liễu) là anh họ con bác của Trần Quang Khải (con của vua Trần Thái Tông - Trần Cảnh).

Mâu thuẫn xảy ra vào năm 1237, khi đó Thái sư Trần Thủ Độ bắt ép Trần Liễu nhường vợ Thuận Thiên (khi đó đang mang thai) cho vua Trần Thái Tông để có người nối dõi. Trước đó, vua Trần Thái Tông và Hoàng hậu Lý Chiêu Hoàng lấy nhau đã lâu mà chưa có con.

Mất vợ, Trần Liễu phẫn uất khởi binh chống lại. Do lực lượng yếu, Trần Liễu biết không thể thắng nên đã xin hàng. Sau này, Trần Liễu quyết tâm đào tạo Trần Quốc Tuấn thành tài giỏi để mong một ngày nào đó sẽ trả thù cho mình. Trước khi nhắm mắt, Trần Liễu vẫn không quên di huấn căn dặn Trần Quốc Tuấn trả mối thù này.

Từ đó, 2 người con của Trần Liễu và vua Trần Thái Tông là Trần Quốc Tuấn và Trần Quang Khải hiềm khích trong nhiều năm liền.

Trước nguy cơ đất nước bị giặc Nguyên Mông xâm lược lần thứ hai, vì đại cục, Trần Quốc Tuấn đã chủ động xóa bỏ hiềm khích cá nhân để cùng Trần Quang Khải lo việc nước.

Một lần Thượng tướng, Thái sư Trần Quang Khải đến thăm Trần Quốc Tuấn. Tại đây, Trần Quốc Tuấn đã ngỏ ý muốn tắm nước thơm cho Trần Quang Khải. Trần Quang Khải đã vui vẻ đồng ý để Trần Quốc Tuấn tắm cho mình.

Từ đó mối nghi ngờ, hiềm khích được cởi bỏ, 2 ông trở nên thân thiết, hợp chí hướng. Mối đoàn kết càng được phát huy khi hai ông góp công sức cùng vua Trần lãnh đạo quân dân Đại Việt đánh tan 2 cuộc xâm lược, lần 2 vào năm 1285, lần 3 vào năm 1287-1288 của giặc Nguyên Mông.

Nói về ý nghĩa của mảng tranh Trần Quốc Tuấn tắm nước thơm cho Trần Quang Khải, ông Nguyễn Văn Thư, Trưởng Ban Quản lý di tích Kinh Môn cho biết: Việc chủ động cởi bỏ hiềm khích cá nhân vì đại cục, chứng tỏ tấm lòng của Trần Hưng Đạo với non sông đất nước, với con dân Đại Việt lúc bấy giờ.

Nếu ông cũng tham tranh giành ngôi báu, khi cầm binh quyền trong tay, Trần Quốc Tuấn có thể làm được điều đó. Hoặc giả như ông không xóa bỏ hiềm khích cá nhân với Trần Quang Khải, khi có giặc ngoại xâm, đất nước sẽ càng lâm nguy.

“Ngoài là linh hồn trong chiến công hiển hách chiến thắng giặc Nguyên Mông lần 2, lần 3, Trần Hưng Đạo còn vĩ đại bởi chính cách hành xử khiêm nhường nhưng vĩ đại, bởi tấm lòng trung quân, ái quốc của ông”, ông Thư nói.

Có lẽ chính vì những điều nói trên, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn được hậu thế tôn là Đức Thánh Trần.