Hiến tặng Quốc ca là tâm nguyện của nhạc sĩ Văn Cao

Quốc kỳ Việt Nam tung bay trong gió.

Nếu ai đã đến nghĩa trang Mai Dịch thăm mộ nhạc sĩ Văn Cao, hẳn sẽkhông khỏi bồi hồi trước dòng chữ đề dưới bức phù điêu nổi trên bia mộ“Tác giả quốc ca Việt Nam”. Tóc bồng bềnh như mây trên bia mộ của ông,khiến phút giây ta ngỡ rằng ông như còn đây với những câu hành khúcthiêng liêng, tự hào: “Đoàn quân Việt Nam đi...”

"Nốt nhạc xanh quyện bóng anh về..."

Đến thăm gia đình nhạc sĩ Văn Cao vào một ngày thu giữa một cơn mưangâu dang dở, chúng tôi gặp bà Nghiêm Thúy Băng, người bạn đời của nhạcsĩ đang ngước lên ban thờ ông. Tấm ảnh đen trắng của người nhạc sĩ tàihoa như đang lấp lóa ánh nhìn thương yêu, đôn hậu. Bà Thúy Băng năm nayđã ở tuổi 80 nhưng trên gương mặt vẫn ghi dấu những nét đẹp của thờitrẻ xuân sắc yêu kiều.

Và đặc biệt hơn nữa là qua câu chuyện với bà, có thể thấy rõ bà vẫntràn đầy niềm yêu thương với nhạc sĩ Văn Cao như ông vẫn đang ở bên.Trong bài thơ "Nốt nhạc xanh" bà viết trong nghẹn ngào thương nhớ: "Anhkhông chết/ Không bao giờ chết/ Nốt nhạc xanh/ Quyện hồn em/ Quyện hồnnước/ Quyện tình yêu bạn bè/ Hồn thơ anh/ Phảng phất/ Dáng anh/ Trongmây/ Lướt/ Nốt nhạc xanh/ Quyện bóng/ Anh về..."

Bà Văn Cao là một trong những minh chứng để ta thêm tin rằng tình yêukhông có tuổi. Mặc dù người chồng tài hoa của bà đã qua đời 15 năm.Nhưng bà vẫn luôn ấp ủ những dòng thơ làm trong thương nhớ: "Mùa đôngdài/ và lạnh/ Lòng em buồn/ vô tận/ Anh ra đi lâu rồi/ Không ngoái lại/tìm em/ Đêm nay/ em không ngủ/ Thao thức.../vì nhớ anh/ Anh bây giờ ởđâu.../Trong giấc mơ /của em/ Ủ lòng em/ ấm lại/ mùa đông dài/ vàlạnh/...Giấc mơ tình yêu/ Đọng lại/ Trong em..."

Bà Nghiêm Thúy Băng sinh năm 1929, là con gái thứ của một gia đình đạitư sản. Những người cùng thời đã khẳng định, bà có vẻ kiêu sa của mộtngười đã được giáo dục cẩn thận. Chẳng thế mà nhiều chàng trai đươngthời thường mơ ước được nhìn bà từ xa.

Bà Nghiêm Thúy Băng nhớ lại: “Cũng là duyên số của tôi với ông nhà tôirất sâu nặng. Hồi trước nhiều người đến hỏi tôi lắm, họ đều là bácsĩ... nhưng tôi thấy không ưng ai cả”.

Là tiểu thư nên những sinh hoạt của bà Thúy Băng thời trẻ từ miếng ăngiấc ngủ đều có kẻ hầu người hạ. Vậy mà cuối năm 1945, tình yêu gõ cửatrái tim khi người chiến sĩ Việt Minh, Văn Cao, xuất hiện trước cổngnhà in của gia đình bà.

Bà kể: “Thời gian bén duyên cùng tôi, ông Văn Cao đã nổi tiếng với mộtloạt ca khúc lãng mạn như Thiên Thai, Suối Mơ, Tiến quân ca... và tôiđã thích những bài hát ấy trước khi gặp nhà tôi”.

“Hồi đó cha mẹ tôi rất cẩn thận, trước khi quyết định gả con gái choVăn Cao, gia đình đã bí mật điều tra lý lịch, bởi vì có người do ghentức đã tung tin anh đã yên bề gia thất tại quê nhà. Phải nhờ các mốitin tưởng, thân quen với gia đình tôi, anh ấy mới sáng tỏ là người độcthân trong sáng,” bà Thúy Băng bồi hồi nhớ lại.

Sau này, khi chung sống bà càng hiểu ông hơn. Bà xúc động kể: “Banngày, xung quanh ồn ào, nhà tôi vẽ tranh, khi đêm xuống, muốn sáng tácnhạc trên piano, ông ấy lấy tấm khăn nhung phủ lên các búa đàn để tiếngđàn nhỏ lại, không làm ảnh hưởng đến giấc ngủ của vợ con mình”.

Bà Thúy Băng khẽ bảo: “Chẳng bao giờ tôi để ông ấy phải động tay vào việc nhà, để cho ông toàn tâm toàn ý với nghệ thuật.”

Thời còn ở Việt Bắc, cô tiểu thư Hà thành đã từng nuôi cả một đàn gà 40con để lấy trứng mang ra chợ bán, mua gạo nuôi chồng con.

Chuyện kể không khi nào cũ

Câu chuyện về hoàn cảnh sáng tác của bài Quốc ca được bà Thúy Băng kểkhông biết bao lần mà chưa khi nào cũ. Bà nhẹ nhàng nói: "Đó là mùađông năm 1944, ông Văn Cao gặp Vũ Quý, một cán bộ Việt Minh, ở ga HàngCỏ. Vũ Quý là người từng quen biết Văn Cao và đã động viên ông viếtnhững bài hát yêu nước như Đống Đa, Thăng Long hành khúc ca...”.

Vũ Quý đề nghị Văn Cao thoát ly hoạt động cách mạng và nhiệm vụ đầutiên là sáng tác một bài hành khúc cho đội quân Việt Minh. Ông nhận lờiVũ Quý và ngay hôm đó chính thức gia nhập Việt Minh, bắt tay vào việcsáng tác ngay một bài hát với thể loại hành khúc của một đội quân, khácvới những ca khúc trữ tình ông thường quen sáng tác mỗi khi có xúc cảmtrong tâm hồn.

Ông Văn Cao viết Tiến quân ca trong nhiều ngày tại căn gác số 45 NguyễnThượng Hiền. Ông từng nói rằng, tên và lời ca của bài hát này là một sựtiếp tục từ ca khúc Thăng Long hành khúc ca: "Cùng tiến bước về phươngThăng Long thành cao đứng" và bài Đống Đa: "Tiến quân hành khúc ca,thét vang rừng núi xa"...

Bài “Tiến quân ca” đã ra đời như thế. Khi ấy Văn Cao mới 21 tuổi.

Bà Thúy Băng kể tiếp: "Bài hát viết xong, anh Văn Cao gặp và hát cho VũQuý nghe. Vũ Quý rất hài lòng và giao cho anh ấy tự tay viết bài hátlên đá in. Lần đầu tiên Tiến quân ca được in trên trang văn nghệ củabáo Độc Lập tháng 11 năm 1944 bằng bản in đá do chính tay Văn Cao viết."

Thư ngỏ lời được hiến tặng tác phẩm “Tiến quân ca”

Ngày 21-6- 2010, Cục Bản quyền tác giả nhận được Thư ngỏ lời được hiếntặng tác phẩm Tiến quân ca. Nội dung bức thư đã được mở đầu: “Tôi làNghiêm Thúy Băng, 80 tuổi, vợ cố nhạc sĩ Văn Cao- tác giả quốc ca ViệtNam (đã mất từ 7-1995), đại diện cho gia đình đang thừa kế các tác phẩmâm nhạc của ông, xin trân trọng ngỏ lời hiến tặng công chúng, Đảng,Quốc hội và Nhà nước tác phẩm Tiến quân ca đang là Quốc ca Việt Nam từnăm 1946 đến nay là 64 năm.”

Trong Thư ngỏ lời có đoạn: “Từ ngày 1-7-2006, tác phẩm này đã chínhthức được Nhà nước bảo hộ đầy đủ vô thời hạn về các quyền tác giả (baogồm quyền nhân thân và quyền tài sản, quyền liên quan đến tác giả cóthời hạn bảo hộ suốt cuộc đời tác giả và năm mươi năm tiếp theo năm tácgiả chết” (Điều 27.2.b Luật Sở hữu trí tuệ)… “không phụ thuộc vào việccó trình diễn hay không trình diễn như mọi tác phẩm khác.”

Khi phóng viên đã hỏi thì bà Nghiêm Thúy Băngvề việc tại sao bà có Thư ngỏ lời hiến tặng Quốc ca và bao giờ sẽ diễnra việc hiến tặng thì bà cho biết: "Đúng tâm nguyện của ông nhà tôi làQuốc ca không của riêng ông nên tôi xin hiến tặng Nhà nước, Quốc hội.

Tuy nhiên đây không đơn thuần là một ca khúc âm nhạc nên gia đình chúngtôi không thể trao tặng cho Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch mà chúngtôi muốn trao tặng cho Quốc hội. Vì Quốc hội đã là cơ quan chính thứcchọn Tiến quân ca thành Quốc ca Việt Nam năm 1946".

(Theo TTXVN)