Hai "Hội nghị Diên Hồng" trong kháng chiến chống Pháp

Đình Đông ở thôn Bồ Dương, xã Hồng Phong (Ninh Giang) là nơi diễn ra "hội nghị Diên Hồng" lần 2 vào ngày 22.9.1948

Hai sự kiện này được ghi vắn tắt trong sách "Những sự kiện lịch sử Đảng bộ tỉnh Hải Dương" (tập1) do Tỉnh ủy xuất bản năm 1997.

Trên 500 người già tham dự

Vào thời Trần, trước thềm cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ 2 (1285), nhà Trần đã tổ chức một hội nghị ở điện Diên Hồng để hỏi ý kiến các bô lão trong nước về quyết tâm, kế sách đánh giặc (thường gọi là Hội nghị Diên Hồng). Dù biết địch rất mạnh song các bô lão dự họp đều bày tỏ quyết tâm đánh giặc giữ nước. Hội nghị này cổ vũ mạnh mẽ tinh thần đoàn kết, thống nhất của quân dân nhà Trần, góp phần làm nên chiến thắng oanh liệt trước kẻ thù.

Ngày 19.12.1946, cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến để động viên nhân dân hăng hái thi đua giết giặc, cứu nước. Cùng với các địa phương khác, Hải Dương anh dũng tấn công quân Pháp ngay từ những ngày đầu, lập nhiều chiến công. Đầu tháng 4.1947, Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ II được tổ chức ở Triều Dương (Thanh Miện). Thực hiện nghị quyết đại hội, Tỉnh ủy chỉ đạo các đoàn thể cứu quốc mở hội nghị để quán triệt âm mưu, hoạt động của kẻ thù và giáo dục ý thức kháng chiến cho quần chúng. Trong bối cảnh đó, ngày 15.8.1947, tỉnh mở "Hội nghị Diên Hồng" lần 1.

Chúng tôi gặp ông Trịnh Xuân Huấn, nguyên Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy - người biên soạn nội dung liên quan đến vấn đề này. Ông Huấn cho biết: "Hội nghị Diên Hồng" là cách gọi nôm na với hàm ý hội nghị này có tính chất khá giống với "Hội nghị Diên Hồng" thời Trần, chứ tiêu đề hội nghị không phải như vậy. Thành phần dự hội nghị, ngoài đại diện Đảng bộ, chính quyền địa phương, đại diện các đoàn thể cứu quốc, còn có trên 500 người già có tinh thần yêu nước tham dự. Nội dung chính của cuộc họp là bày tỏ quyết tâm kháng chiến, bàn kế sách đánh giặc giữ làng, thực hiện thắng lợi các nghị quyết của Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ II.

Một câu hỏi đặt ra là hội nghị này diễn ra ở đâu. Chúng tôi hỏi ông Huấn và cố gắng tìm nhiều nguồn thông tin khác song do nhiều nhân chứng đã mất, tư liệu ghi về việc này rất ít lại không cụ thể nên chúng tôi vẫn chưa trả lời được.

Tìm nơi tổ chức hội nghị lần 2

Còn về "Hội nghị Diên Hồng" lần 2, sách "Những sự kiện lịch sử Đảng bộ tỉnh Hải Dương" chỉ ghi ngắn gọn: Nhằm quán triệt sâu sắc đường lối kháng chiến của Đảng, ngày 22.9.1948, tỉnh mở tiếp hội nghị lần thứ hai. Về dự hội nghị có gần 500 đại biểu là các phụ lão, mẫu lão yêu nước, tích cực tham gia kháng chiến để bàn kế hoạch đánh giặc giữ làng, thực hiện thắng lợi những nhiệm vụ do Đại hội Đảng bộ tỉnh đề ra, phát động thi đua ái quốc, đẩy mạnh kháng chiến, học tập lời dạy của Hồ Chủ tịch "Lão tướng ích tráng" và thi đua đánh giặc với du kích Đỗ Như Thìn.

Về bối cảnh của hội nghị, ở trong nước, chúng ta đã giành thắng lợi trong Chiến dịch Việt Bắc Thu - Đông 1947, đập tan âm mưu tiêu diệt đầu não kháng chiến và quân chủ lực Việt Nam, làm thất bại chiến lược "đánh nhanh thắng nhanh" của thực dân Pháp. Trong tỉnh, lực lượng kháng chiến nhiều nơi kiên cường đánh trả các cuộc càn quét, đồng thời tiến đánh, phục kích khiến kẻ thù bị tổn thất không nhỏ. Mặc dù địch kiểm soát, tạm chiếm nhiều vùng thành thị, nông thôn, song ta vẫn làm chủ, có vùng tự do ở nhiều nơi. Giữa tháng 2.1948, Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ III được tổ chức tại Xuyên Hử (Ninh Giang). Tháng 3.1948, Bác Hồ gửi thư khen lão du kích Đỗ Như Thìn ở huyện Bình Giang - người lập nhiều chiến công trong kháng chiến, được Bác khen "Lão tướng ích tráng" (càng già càng mạnh).

Khi hỏi về địa điểm tổ chức "Hội nghị Diên Hồng" lần 2, ông Trịnh Xuân Huấn không chắc chắn, song đưa ra gợi ý rằng có thể ở huyện Ninh Giang hoặc Thanh Miện, bởi lúc ấy ở hai địa phương này nhiều nơi còn là vùng tự do, lực lượng kháng chiến hoạt động mạnh. Tìm hiểu trong sách Lịch sử Đảng bộ của 2 huyện Ninh Giang, Thanh Miện, chúng tôi rất mừng vì có được manh mối là hội nghị lần 2 diễn ra ở đình Đông, thôn Bồ Dương, xã Ninh Thọ (nay là thôn Bồ Dương, xã Hồng Phong, huyện Ninh Giang). Về xã Hồng Phong tìm hiểu, sự kiện này được ghi trong Lịch sử Đảng bộ và nhân dân xã Hồng Phong. Chúng tôi tìm gặp cụ Nguyễn Tâm Đắc (sinh năm 1930) và cụ Đặng Văn Bối (sinh năm 1925). Hai cụ khi ấy đang là thanh niên, hoạt động tích cực tại xã Hồng Phong, biết rõ sự kiện này vì tham gia phục vụ cho hội nghị. Hai cụ xác nhận "Hội nghị Diên Hồng" lần 2 được tổ chức tại đình Đông.

Sự kiện 2 "Hội nghị Diên Hồng" là những hoạt động rất ý nghĩa trong kháng chiến chống Pháp tại tỉnh ta. Thông qua hội nghị, tình hình, chủ trương, đường lối kháng chiến chống Pháp được truyền đạt kịp thời tới những người cao tuổi - bộ phận rất có uy tín để tạo sự đoàn kết, thống nhất ý chí, hành động. Những người cao tuổi tham dự hội nghị cũng chính là những hạt nhân để tuyên truyền, vận động người thân, người dân hăng hái thi đua kháng chiến, kiến quốc.

NINH TUÂN