Căn gác nhỏ chìa ra ngoài ban công tầng năm tòa chung cư cao tầng luôn đóng im ỉm. Trên đó có bà cụ già gần 80 tuổi sinh sống. Bà có nhà cửa đàng hoàng ở dưới quê nhưng nghe lời anh con trai dỗ dành nên đã bán căn nhà hương hỏa, đùm túm tiền bạc theo con lên thành phố. Tưởng là được an nhàn, hưởng phúc của cháu con, nào ngờ...
Hằng ngày, người ta chỉ nghe thấy bước chân lệt sệt cùng tiếng gõ lộc cộc của chiếc gậy hèo trong tay bà lão ra vào khi đứa cháu nội 13 tuổi mang cơm đến và khi bà cần ra ngoài, xuống thang gác đến khu vệ sinh công cộng. Thời gian còn lại không mấy ai thấy bà bước ra ngoài. Mọi sinh hoạt gần như gói gọn trong cái chòi chưa đầy chục mét vuông ấy. Thằng cháu mang cơm đến, khẽ lách người vào thăm bà, đợi bà ăn xong, nó lại xách làn đi. Mỗi lần như vậy, mắt nó đỏ hoe, rơm rớm, đầu cúi thấp khi bất chợt gặp ai đó trong khu nhà. Nhìn thấy cảnh thằng bé len lén khóc thầm mỗi lần bước ra từ căn chòi gác của bà nó, nhiều người quay mặt đi cố giấu tiếng thở dài. Trước đây, gia đình nó cũng thuộc diện khá giả. Bố làm kế toán trưởng một công ty tư nhân hoành tráng giữa lòng thành phố, mẹ buôn bán lặt vặt ngoài chợ, em gái nó còn nhỏ - một mô hình gia đình lý tưởng xuất phát từ thôn quê mà nên. Là kế toán lâu năm, có nhiều kinh nghiệm nên bố nó được giám đốc hết lòng sủng ái. Tuy nhiên, sự sủng ái đó lại là cái gai chọc vào mắt những người bên cạnh. Không ai ngờ, người giàu kinh nghiệm như bố cu Thao mà rồi cũng mắc vào vòng lao lý bởi chính cái bẫy mà người kế toán viên ở công ty giăng ra. Căn nhà ba tầng xinh xinh phải bán tống bán tháo đi cùng với căn nhà của mẹ ở quê mới tạm thời trang trải, bồi hoàn cho cơ quan và mua lại được căn phòng chung cư mãi tận tầng năm này. Bà mẹ ở quê lên sống cùng chưa được bao lâu thì căn chung cư cũng phải sang tên vì mẹ cu Thao bỗng dưng mắc căn bệnh ung thư quái ác. Tai họa liên tiếp giáng xuống gia đình cậu bé. Trước khi bán căn nhà này, bố Thao làm cho bà nội cái chòi gác và tự tay xây bức tường chừa 2 hàng gạch cho bà nó làm lối đi.
*
Dễ đến hai hôm, hàng xóm không nghe thấy tiếng chân bước của bà lão. Thay vào đó là những tiếng ho khan, đùng đục, chầm chậm. Dường như nó đã được nén kỹ mà vẫn vuột ra thành những tiếng ho giật cục nơi thanh quản. Nhịp sống thị thành lôi cuốn, chẳng mấy ai để ý đến những tiếng ho khan của bà, cũng không mấy ai thắc mắc khi họ không nghe thấy tiếng dép lê lệt sệt cùng tiếng lộc cộc không hàng không lối của chiếc gậy hèo nơi tay bà lão. Chỉ có mỗi cô bé con người mua căn nhà của con trai cụ là để ý thấy sự thiếu vắng ấy. Buổi chiều đi học về, cô bé cất cặp vào nhà và men theo hai hàng gạch bông nhờ nhờ tối, đến đầu cầu thang gỗ dẫn lên cái chòi chìa ra ban công. Nó cố nhướng mắt lên để nhìn vào cái lều hình chữ nhật ấy. Im lặng. Nó bám tay vào bậc thang, từ từ leo lên căn gác. Trong ánh sáng hoàng hôn nhập nhoạng phát ra từ góc trên căn chòi, cô bé thấy bà lão nằm thu lu trong chiếc chăn mỏng, khuôn mặt bà trắng bệch. Nó bò lại gần, hai tay đưa cho bà chiếc bánh bông lan - suất ăn tạm sau giờ tan lớp mà nó vẫn để dành. Bà lão hé mắt nhìn nó, chưa kịp nói gì thì từ phía dưới cầu thang, tiếng mẹ con bé vọng lên:
- Mày làm gì trên đó hở Mai? Xuống ngay không thì mẹ bẻ gãy chân bây giờ!
Tiếng quát chói tai làm con bé tên Mai giật mình, đánh rơi chiếc bánh. Nó lấm lét nhìn bà lão rồi từ từ bò xuống. Mẹ con bé đứng chờ phía dưới, nhanh tay cho nó một tét vào mông đau điếng:
- Về! Về ngay! Ai cho mày lên đó, nhỡ lây bệnh thì sao?
Con bé rấm rứt:
- Mẹ ơi, bà bị ốm nặng lắm!
- Bà ấy ốm đã có con cháu bà ấy lo. Mày thì biết gì mà thương vay khóc mướn. Về ngay!
Vừa nói chị ta vừa nắm tay con bé, lôi về nhà…
Cu Thao xách chiếc làn đứng tránh sang một bên nhường lối cho mẹ con Mai đi qua. Con bé liếc nhìn Thao. Bốn mắt gặp nhau. Mắt đứa nào cũng hoe đỏ. Cu cậu nhanh nhẹn trèo lên thang gác. Bà nội nó tựa lưng vào vách thở khó nhọc.
- Mẹ… đỡ không cháu?
- Mẹ cháu đỡ nhiều rồi, bà ăn cháo nhé, cháu bón cho bà.
- Bà chưa muốn ăn… Cháu cứ để đấy rồi về đi, về cho mẹ cháu ăn kẻo muộn rồi.
- Cháu cho mẹ uống thuốc rồi mới mang cháo cho bà đấy. Bố cháu đi làm chắc cũng sắp về rồi.
Bà lão ôm ngực ho khù khụ. Thao đưa tay nhẹ vuốt lên ngực bà. Nước mắt bà theo những nếp nhăn chảy rớt cả vào tay thằng bé:
- Khổ thân mấy bố con nhà mày, đang yên đang lành thì tai bay vạ gió... Mà hồi này bố cháu chạy xe có nhiều khách không? Nhớ bảo bố cháu đi đường cẩn thận nhé, bà nằm đây mà thấy người ta đi lại trên đường nhiều lắm, mắt bố cháu lại kém nữa, chở người ta phải cẩn thận kẻo khổ… Cháu nhớ đừng nói với bố mẹ là bà ốm đấy nhé, để bố còn lo kiếm tiền thuốc thang cho mẹ cháu…
- Bà ơi, bà đừng nói nữa. Bà đừng lo cho bố, mẹ cháu. Bà ăn cháo đi, cháo bố cháu hầm từ trưa, có cả củ cải nữa đấy.
- Ừ, bà ăn. Bà ăn… để cháu còn về trông mẹ, trông em nữa…
Cu Thao chầm chậm bón từng thìa cháo cho bà. Nó vừa làm, vừa thủ thỉ kể cho bà nghe đủ thứ chuyện ở lớp, ở trường. Nó khoe, cái Mai vừa nãy học sau nó hai lớp. Mai thông minh, học giỏi lại hát hay nữa. Nó làm cờ đỏ ở lớp cái Mai nên biết thế. Mẹ cái Mai cũng buôn bán ở chợ nên có nhiều quần áo và đồ chơi đẹp. Nhưng không vì thế mà cái Mai tỏ ra kênh kiệu với nó hay với bạn bè. Cái Mai dường như ý thức được hoàn cảnh của Thao nên hay gần gũi trò chuyện và hay tặng quà cho nó, khi thì cái thước kẻ, lúc là cái bút bi, viên kẹo... Bà lão nghe cháu kể chuyện mà lòng áy náy không nguôi. Giá như con trai bà không mắc mưu kẻ xấu, con dâu bà không lâm trọng bệnh thì có phải giờ đây bà cháu được quây quần bên nhau, cháu bà không phải theo bố mẹ đi ở nhờ ngoài góc chợ, không phải khổ sở vì thiếu thốn trăm bề. Giá như… Bà lại ôm ngực ho khan. Thằng bé cuống quýt xoa dầu gió cho bà rồi thu xếp thìa bát bỏ vào làn. Nó lấy thuốc cho bà uống, lấy khăn lau mặt cho bà rồi dặn dò đủ kiểu y như người lớn vẫn làm. Lúc sau, đợi bà ngấm thuốc, nằm xuống, nó mới lặng lẽ xách làn đứng dậy. Cu cậu vừa xuống khỏi cầu thang đã thấy Mai đứng đó. Cô bé đưa tay lên miệng ra hiệu yên lặng và khẽ dúi vào tay Thao gói bánh nhỏ. Thao chần chừ, tính trả lại cô bé, nhưng Mai lừ mắt, khẽ đẩy vào lưng Thao, thì thào:
- Anh cầm về cho bé Thắm đi. Buổi tối em sẽ trốn lên thăm bà.
Chưa kịp nói câu gì thì Mai đã biến mất sau cánh cửa i-nốc sáng loáng. Thao dừng lại, ngẩn ngơ nhìn về phía căn phòng. Mới đây thôi, sau cánh cửa này, cả nhà nó quây quần cùng nhau bên mâm cơm bốc khói, bố mẹ gắp thức ăn cho bà nội và anh em nó... Bé Thắm vừa ăn vừa nghịch. Có bữa chúng tranh nhau làm đổ cả tô canh nóng vào chân bà nội làm bà bị bỏng. Vậy mà bà vẫn cười bỏm bẻm, chẳng mắng đứa nào một câu... Mới đây thôi mà như đã lâu lắm rồi...
- Này, không về đi, còn đứng đó làm gì?
Thao ngơ ngác khi thấy mẹ Mai đứng ngay đằng sau nó. Nó cúi đầu lí nhí chào rồi lầm lũi xách làn đi. Mẹ cái Mai ném theo cái nhìn chẳng mấy thân thiện:
- Đúng là tội nợ!
Thao xuống đường. Lanh lẹ hòa vào dòng người, xe hối hả, vẫn kịp ngẩng lên nhìn căn chòi nơi bà nó đang ở. Bắt gặp ánh mắt Mai đang nhìn xuống. Hình như cô bé thả một cái gì đó xuống đường. Cu cậu dừng lại, đợi vật rơi xuống nằm im trên vỉa hè mới tiến lại nhặt lên. "Anh Thao ơi, đừng giận mẹ em nhé. Mẹ em không ác ý đâu. Tí nữa, lúc mẹ em đi tắm, em sẽ trèo lên chơi với bà cho bà đỡ buồn. Mai anh đến kiểm tra lớp em sẽ cho anh cái này hay lắm!". Thao gật gật đầu với cô bé đang nhoài người trên ban công. Hai má lúm đồng tiền của Mai tươi rói trước hoàng hôn.
Bà nội Thao ốm mất một tuần lễ rồi cũng khỏi. Bà lại lặng lẽ chống gậy đi trên hai hàng gạch bông mỗi khi cần. Hằng ngày, cu Thao vẫn đem cơm tới cho bà. Mỗi lần đến, nó lại mang theo cuốn sách, ngồi đọc cho bà nó nghe lúc bà ăn cơm. Thỉnh thoảng cái Mai nhân cơ hội mẹ đi bán hàng cũng trèo lên đọc sách cùng Thao. Nhìn hai đứa trẻ líu ríu bên nhau, lòng bà ấm dần lên. Một hôm, lúc Thao chưa đến, Mai leo lên gác, thủ thỉ khoe với bà là đêm qua nó nằm mơ thấy nhà nó trả nhà cho nhà anh Thao để dọn đi nơi khác ở, nó thấy bà sống trong căn phòng của nó bây giờ và còn mơ thấy bố anh Thao phá cái chòi gác này để mở khuông cửa mới cho gió bay vào đầy nhà nữa... Bà nội Thao cốc yêu vào đầu Mai, bảo:
- Cháu mơ linh tinh rồi, nhà anh Thao bán cho nhà cháu đấy chứ, cháu ở dưới, bà ở trên này tha hồ nói chuyện với nhau...
Cái Mai cười, nhe chiếc răng khểnh:
- Hôm nọ anh Thao cho cháu mượn cuốn truyện kể về một cô bé bị bệnh nằm bên khung cửa sổ nhìn ra bầu trời xanh bên ngoài, cô bé ao ước được bước ra ngoài ấy, ao ước được như những chiếc lá non xanh trên cây kia suốt ngày rì rào ca hát chứ không bị cầm tù như cô bé ấy. Rồi một hôm nhân lúc cô bé ngủ, có người họa sĩ đã vẽ lên cửa kính phòng cô một chiếc lá. Qua cả mùa đông mà chiếc lá vẫn không hề rụng. Nhưng người họa sĩ thì đã đi xa...
Kể đến đấy, Mai bỗng nhiên ngừng lại. Cô bé chằm chặp nhìn bà:
- Anh Thao bảo, khi nào anh ấy có nhà mới sẽ đón bà đi. Nhưng, bà đừng đi như người họa sĩ trong chuyện bà nhé. Cháu sẽ buồn lắm đấy!
- Không đâu, bà sẽ ở lại đây với cháu, bà không đi xa được vì bà không thể quên cháu, ngốc ạ!
*
Gần Tết. Trời rét đậm. Bà lão co ro trong căn gác nhỏ. Nghĩ về một thời đã qua, bà ao ước được trở về làng cũ, được sống dù chỉ một ngày trong căn nhà xưa của mình. Bà lầm rầm khấn nguyện, cầu xin trời phật rủ lòng thương chở che con dâu thoát khỏi cái chết để lo liệu cho các cháu của bà... Đang nghĩ ngợi mung lung thì Thao đến. Cu cậu bước như lao lên thang gác:
- Bà ơi! Bố cháu được minh oan rồi. Tòa xử bố cháu trắng án rồi...
- Cái gì..., cái gì, nói lại bà nghe?
- Bố cháu... bố cháu được minh oan rồi, được trả lại tiền rồi. Nhà ta không phải đi ở nhờ nữa đâu bà ạ.
Bà lão òa khóc như đứa trẻ. Vậy là con trai bà đã bị hàm oan bao lâu nay và đã được rửa trôi mọi oan khuất. Từ nay, con bà sẽ không phải chạy xe ôm kiếm miếng cơm hằng ngày cho cả nhà nữa. Và, như thế, con dâu bà cũng sẽ khỏe lên nhờ được chạy chữa kịp thời. Gia đình bà sẽ được đoàn tụ, hệt như giấc mơ của cô bé Mai hiếu thảo hôm nào. Bà chắp tay cúi lạy trời phật đã trả lại niềm vui sống cho gia đình bà.
Ngay lúc ấy, bố Thao đến. Mẹ con bé Mai mở rộng cửa tươi cười chào đón:
- Xin lỗi anh, chúng em do không hiểu nên đã có những cư xử không phải với gia đình…
- Không có gì đâu cô. Có gia đình cô bên cạnh, nhất là có cô bé này bên cạnh, mẹ tôi vui lắm và sống khỏe ra đấy…
Bố Thao nắm vai Mai lắc lắc:
- Ngoan lắm, cháu gái bác ngoan lắm!
Mai cười tít cả hai mắt, nhanh nhảu leo lên cầu thang. Hai bím tóc đuôi sam của cô bé tung tăng theo từng nhịp bước chân. Bà nội cu Thao dang tay ôm hai đứa trẻ vào lòng. Bà cười mà nước mắt không ngừng tuôn rơi.
- Bà ơi, bà hứa là sẽ không đi xa như người họa sĩ rồi nhé!
Cái Mai nhắc. Bà lão nấc lên nghẹn ngào:
- Ừ, bà hứa…, bà hứa!
Gió xuân thổi tràn trề trên căn gác nhỏ chìa ra ban công tầng năm của tòa nhà chung cư. Ba bà cháu hớn hở dìu nhau xuống gác. Vài ngày tới, căn gác này sẽ bị phá đi. Bức tường gạch mỏng manh chắn lối cũng được dỡ xuống. Nhà Thao sẽ dọn về ở trên căn hộ tầng sáu mua lại của người quen cũ. Vui nhất là hai đứa trẻ, chúng lại trở thành hàng xóm của nhau, cùng nhau tới lớp, tới trường.
Bà lão vươn vai đứng giữa hai đứa trẻ. Mái đầu bạc trắng xen giữa hai mái tóc đen tuyền bay bay trong gió. Đôi mắt họ lấp lánh niềm hạnh phúc.
Truyện ngắn củaVŨ KIM LIÊN
