Hai bài thơ về căn nhà chật

Thơ ca Việt Nam thời hiện đại đã có tới 2 bài thơ rất đặc biệt về đề tài căn nhà chật, đó là "Nhà chật" của Lưu Quang Vũ và "Viết tặng em trong ngôi nhà chật" của Trần Quang Quý.

Cả hai bài thơ đều ra đời trong thập niên 80 của thế kỷ trước, khi đời sống của đất nước ta còn vô vàn khó khăn. Bài thơ của Lưu Quang Vũ ra đời trước, viết về chính căn phòng nhỏ ở phố Huế, là mái ấm của ông với nữ sĩ Xuân Quỳnh: "Nhà chỉ mấy thước vuông, sách vở xếp cạnh nồi/ Nếu nằm mơ, em quờ tay là chạm vào thùng gạo...".

Bài thơ giúp người đọc hình dung những khó khăn, vất vả, nỗi bức bí vì cả gia đình phải sinh tồn trong một không gian quá chật hẹp. Nhiều độc giả của thời nay đọc những câu thơ này có khi ngỡ ngàng khó tin, có khi cười ra nước mắt...

Hiện thực thì khó khăn như vậy nhưng tâm hồn con người không bao giờ thiếu đi phần lãng mạn. Con người sống trong căn nhà ấy đầy sức mạnh và niềm tin. Gia đình ấy như con thuyền nhỏ sẽ còn căng buồm lướt sóng để ra biển lớn, để thực hiện những ước mơ tuơi đẹp. Và cho dù sau này, tai nạn giao thông ngang trái đã cướp đi sinh mệnh của cả gia đình, song Lưu Quang Vũ vẫn kịp để lại cho đời rất nhiều kiệt tác, cũng từ căn phòng nhỏ 6 m2 ấy.

Bài thơ của Trần Quang Quý xuất hiện sau bài thơ của Lưu Quang Vũ một chút, đồng thời cũng được chọn làm tên cho tập thơ đầu tay của ông in năm 1990. Theo nhiều bạn bè của Trần Quang Quý kể lại, căn nhà đầu tiên của vợ chồng nhà thơ ở mạn Đê La Thành, gần Trường Đại học Văn hóa, là nơi nhà thơ Trần Quang Quý đi học Trường Viết văn Nguyễn Du, đúng là một ngôi nhà… chật, một mái nhà cấp 4 trông giống như một túp lều. Và chính ở đây, một bài thơ độc đáo đã ra đời: "Lối về nhỏ căn nhà ta bé nhỏ/ Một tiếng guốc khua cũng đủ chật rồi...".

Nỗi chật chội trong căn nhà của thơ Trần Quang Quý hiện lên từ góc bếp với ánh mắt ướt của người vợ hiền, sự quan tâm chăm sóc chồng, từng con nhện đương giăng tơ. Trần Quang Quý không ngần ngại nói thẳng về những vất vả nhọc nhằn của vợ.

Cũng giống với Lưu Quang Vũ, khép lại bài thơ của Trần Quang Quý cũng là hình ảnh một ô cửa hẹp nhưng hướng đến bầu trời thăm thẳm. 

Cả hai bài thơ về căn nhà chật của 2 tác giả đã ra đời cách đây trên 30 năm nhưng vẫn làm lay động người đọc hôm nay bởi sự chân thực và cảm động, bởi những hình tượng thơ tràn đầy cảm xúc và hơn thế nữa là một tinh thần đẹp đẽ, lạc quan của con người luôn vượt lên hoàn cảnh khó khăn để hướng về tương lai tươi sáng.

VÔ THƯỜNG