Formosa đã nhập hóa chất độc và cực độc

Hệ thống kênh mương xử lý nước thải của Formosa - Ảnh: Văn Định

Theo danh mục hơn 40 chất được cho là Formosa nhập khẩu vào Việt Nam từ đầu năm đến nay và sử dụng trong sản xuất thì đặc điểm đầu tiên của nhóm các chất này là độc và cực độc đối với con người, động vật, trong đó có các loài tôm cá...

Nhóm chất trong danh mục này có thể thấy là hòa tan nhanh, lan tỏa nhanh, tác động mạnh.

Rất tiếc là những thông tin thể hiện trong danh mục là tên thương mại của các chất không thể hiện rõ chính xác công thức hóa học, nên việc đánh giá mối liên hệ giữa các hóa chất nguyên liệu trong danh mục và những hệ quả đối với môi trường khi được sử dụng, đặc biệt là trong trường hợp các chất thải, nước thải phát sinh không được kiểm soát, xử lý triệt để.

Còn về tính độc trực tiếp của hầu hết các chất có trong danh mục là khỏi phải bàn, thuộc nhóm độc và cực độc như tôi đã nói.

Muốn biết được chính xác “thủ phạm” gây chết cá vừa qua ở nhiều tỉnh miền Trung, thậm chí là để lại những hậu quả lâu dài cho sức khỏe con người, phải tìm nguyên nhân từ chất thải, nước thải thực sự được thu thập một cách khách quan, độc lập.

Mẫu chất thải, nước thải... hay kết quả thử nghiệm, phân tích do chính các nhà sản xuất phát thải cung cấp đều không bảo đảm tính khách quan, chuẩn xác để có thể đánh giá, tìm “thủ phạm” trong tình huống này.

Hàng tấn cá chết không rõ nguyên nhân trôi dạt vào vùng biển Quảng Trị - Ảnh: Trần Tĩnh

Có thể tìm “thủ phạm” một cách gián tiếp là những xác cá chết do nghi ngờ nhiễm độc, phân tích thịt, gan, mỡ, ruột... của cá để đánh giá những khả năng gây chết cá do chất gì và từ những chất độc nào.

Từ đó truy ngược lại những nguồn hóa chất nguyên liệu được sử dụng hoặc thất thoát ra môi trường.

Trở lại vấn đề gây cá chết diện rộng ở biển khu vực miền Trung, tôi cho là khả năng rất cao cá chết do một nhóm chất độc tổng hợp, gây nên tác hại gấp nhiều lần so với độc đơn chất.

Theo tôi, ở môi trường biển rộng lớn như vậy, một khối lượng hóa chất nhất định dù cho rất độc đến mấy nhưng là những chất độc đơn tính thì phạm vi tác động (đặc biệt là gây chết cá) rất khó có khả năng gây nên những tác hại ghê gớm như vừa qua.

Tôi vẫn nghiêng nhiều về khả năng cá chết do những chất cực độc, đồng thời với một lượng lớn và là tổng hợp của các loại chất độc khác nhau. Người ta vẫn có câu hỏi: tại sao cá sống ở tầng sâu chết mà cá trên tầng nước mặt thì ít hơn?

Điều này chỉ được giải thích là chất độc được phóng thích từ họng xả thải tầng sâu, sát đáy 
và với tải lượng lớn.

Riêng về danh mục các hóa chất nguyên liệu đưa vào sản xuất như chất chống gỉ, kháng khuẩn, chống ăn mòn, tẩy rửa... thì tôi có thể đưa ra những suy đoán có lý, có những cơ sở khoa học nhất định.

Theo đó, những chất này khi đưa vào sử dụng trong quá trình sản xuất công nghiệp chúng tạo ra nhiều điện tử tự do hay cation trao đổi, cation tự do, nhất là những hợp chất cơ kim - tức là chất hữu cơ mạch vòng gắn kết với ion kim loại sẽ tạo nên những chất mang tính độc gấp nhiều lần so với độc tính vốn có.

Khả năng độc lực ở đây là tích hợp của nhiều đơn tố độc.

GS.TSKH LÊ HUY BÁ

Theo Tuổi trẻ