Đổi mới công tác hướng nghiệp cho học sinh,thanh niên

Những người từng trải trong cuộc đời thường tâm sự: Nỗi đau lớn nhất của mỗi con người là chọn nhầm nghề. Việc chọn nhầm nghề chẳng những làm thui chột những mầm mống, tố chất tốt đẹp vốn có mà điều bất hạnh là sẽ làm cho con người đó gặp phải những khó khăn trong cuộc sống lao động nghề nghiệp. 

Học sinh, thanh niên chọn nhầm nghề cũng có nghĩa là chọn không đúng vị trí cống hiến cho xã hội. Vì hoạt động nghề chính là nơi  để thanh niên, học sinh thể hiện khả năng sáng tạo của mình. Bởi vậy, nếu một ai đó chẳng may do điều kiện chủ quan hay khách quan nào đó phải đứng vào một vị trí nghề nghiệp không phù hợp với trình độ và sở trường thì sẽ không bao giờ họ có được niềm vui đích thực trong cuộc sống.

Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế có những ảnh hướng rất lớn đối với việc định hướng chọn nghề cho học sinh, thanh niên hiện nay. Và công tác hướng nghiệp cho lớp trẻ cũng đang đứng trước hàng loạt vấn đề mới của xã hội, đòi hỏi chúng ta phải có sự đổi mới tư duy sao cho phù hợp với sự chuyển dịch của nền kinh tế thị trường.

Tuy cơ chế quản lí bao cấp, áp đặt đã lùi vào quá khứ từ lâu, nhưng tàn dư của nó trong tư duy hướng nghiệp vẫn còn chỗ đứng. Đó là cách suy nghĩ mang nặng tính chất hình thức. Tốt nghiệp THCS thì bằng mọi cách phải được vào học hệ THPT dù là công lập hay dân lập, tốt nghiệp THPT thì quyết tâm thi đỗ vào các trường cao đẳng, đại học để sau này có được một vị trí xứng đáng trong xã hội, để không thua kém bạn bè, dù biết rằng tỷ lệ học sinh đỗ vào các trường cao đẳng, đại học là không nhiều và khả năng học tập của mình khó có thể đạt được nguyện vọng đỉnh cao. Vẫn không có nhiều em mạnh dạn đi vào các trường học nghề để sau một thời gian ngắn là có thể tìm được việc làm ở những nơi đang mở rộng quy mô sản xuất, thừa thấy thiếu thợ. Phải chăng các em sợ làm như vậy sẽ uổng công bao năm đèn sách ? Sẽ là sai lầm nếu các em học sinh, các bạn trẻ hôm nay vẫn còn mang nặng kiểu tư duy hình thức như trên. Nền kinh tế thị trường đòi hỏi thanh niên, học sinh phải hết sức nhạy bén, năng động và sáng tạo trong việc lựa chọn nghề nghiệp, không câu nệ về bằng cấp, miễn  sao có thể phát huy được tiềm năng của bản thân, vì trong lao động sự phát triển tài năng và sự hoàn thiện về bản thân là không có giới hạn dù cho đó là loại hình lao động nào. Hơn nữa, hệ thống giáo dục quốc dân của nước ta hiện nay luôn tạo điều kiện cho thanh niên, học sinh từng bước đạt tới đỉnh cao của học vấn nếu bản thân họ thường xuyên có ý chí, nghị lực coi học tập là công việc suốt đời.   

Trong sự phát triển của quê hương, đất nước ở thời kì xây dựng xã hội công nghiệp, muốn thực hiện được lời di huấn của Các-Mác: “Hãy chọn nghề nào cho phép ta có thể cống hiến cho nhân loại được nhiều nhất”, mỗi học sinh, thanh niên phải giải quyết được mấy vấn đề cơ bản sau:

1. Nhận thức được một cách rõ ràng tính đặc trưng của mỗi nghề nghiệp. Sự phát triển của khoa học, công nghệ trong thời đại ngày nay làm cho sự phân hóa nghề nghiệp ngày càng mạnh, do đó sự nhận biết về tính đặc thù của mỗi nghề ngày càng khó. Nhưng đã là một nghề thì nhất định nó phải có sắc thái riêng, vấn đề là ở chỗ có phát hiện ra nó hay không ?

2.Cần hiểu rõ những đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi mình. Nói cách khác là biết đánh giá đúng khả năng, tiềm lực của bản thân cả về mặt thể chất lẫn tinh thần, trí tuệ. Có vậy mới tìm được hệ số tương quan thích hợp giữa bản thân và nghề cần chọn.

3. Phải nắm bắt được nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực của quê hương đất nước để phục vụ sự phát triển nền kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trường, khắc phục những suy nghĩ cá nhân, hẹp hòi chạy theo hình thức, sợ vất vả, gian khổ.

4. Được lĩnh hội đầy đủ sự định hướng phân luồng hướng nghiệp trong các nhà trường phổ thông một cách cụ thể để sớm làm quen với tư duy hướng nghiệp, chuẩn bị cho tương lai ngay từ khi còn ngồi trên ghế các nhà trường chứ không phải chỉ chờ đợi đến lớp 12 mới lựa chọn.

5. Được các bậc phụ huynh, thày cô, bè bạn đưa ra những lời khuyên xác đáng đối với mình trong lựa chọn nghề nghiệp. 

Cánh cửa của các trường cao đẳng, đại học, chuyên nghiệp đang rộng mở, sẵn sàng đón tiếp những thanh niên, học sinh có nguyện vọng và tài năng. Cuộc sống xã hội với nền kinh tế hàng hóa, đa dạng cũng đang cần sức trẻ có một trình độ hiểu biết nhất định. Chọn con đường đào tạo chính quy trong các nhà trường hay chọn con đường đào tạo trong thực tiễn sản xuất rồi từng bước đi tới đỉnh cao đều là những hướng đi đúng đắn.

 TS. PHẠM TRUNG THANH (Đại học Thành Đông)