Độc đáo đình Kim Đôi

Đình Kim Đôi còn giữ nguyên được kiểu kiến trúc cổ

Đó là: Pháp Vân, Pháp Lôi và Pháp Điện - đã hiển linh báo mộng giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân.

Theo thần tích Thành hoàng làng Kim Đôi ghi lại, vào ngày 12.9.967, trên đường đi dẹp loạn 12 sứ quân, khi đến trang Kim Đôi thì trời tối, vua Đinh Tiên Hoàng đã cho dựng trại nghỉ lại tại ngôi miếu trên một gò đất cao (vị trí đình ngày nay). Đêm hôm đó, nhà vua mơ thấy có 3 ông lão thân hình cao lớn, mũ áo chỉnh tề uy nghi đứng trước mặt và nói là 3 vị thần Đệ nhất Pháp Vân Hiển Ứng đại vương, Đệ nhị Pháp Lôi Hiển Ứng đại vương và Đệ tam Pháp Điện Hiển Ứng đại vương ngự ở ngôi miếu để cai quản giúp dân, giúp nước, nay đến ân phù trợ giúp nhà vua đem quân dẹp loạn. Nói xong cả 3 vị thần liền bay lên trời. Sáng hôm sau, nhà vua liền triệu tập các bô lão và nhân dân trong làng để tìm hiểu về giấc mộng và thực hư về 3 vị thần. Sau khi được biết địa phương có thờ 3 vị thần tại miếu như đã gặp trong mộng, tin theo lời ứng mộng của 3 vị thần, ngay hôm đó Đinh Tiên Hoàng xuất quân giành thắng lợi. Sau khi dẹp loạn 12 sứ quân trở về, vua Đinh Tiên Hoàng đã ban cho trang Kim Đôi 5 thỏi vàng để mua ruộng xây đền thờ cúng và ban sắc. Sau này, các triều vua Trần Nhân Tông, Lê Thái Tổ đều cử đại thần đến đền thờ tam vị đại vương cầu đảo và đều được ân phù trợ giúp đánh đuổi giặc ngoại xâm.

Đình Kim Đôi ngày nay được xây dựng từ thời hậu Lê, trùng tu năm Duy Tân Quý Sửu (1913), theo kiến trúc kiểu chữ tam: 5 gian tiền bái, 5 gian trung đình, 3 gian hậu cung. Trải qua biến cố của thời gian và chiến tranh tàn phá, đến nay ngôi đình vẫn còn giữ nguyên được kiểu kiến trúc cổ với những bức chạm khắc nghệ thuật tinh xảo và sắc nét, nổi bật là bức Cửa võng được chạm khắc các hình “tứ linh”, “tứ quý”. Điểm khác biệt và độc đáo hơn cả là ở bản “Mục lục văn” và bản “Thần tích thần hoàng làng” được lưu giữ ở đình. Đây là bản thần tích được xem là cổ nhất tỉnh Hải Dương.

Bản "Mục lục văn" được làm bằng gỗ dài 2 m, cao 0,9 m gồm 830 chữ Hán Nôm viết về giáo huấn sĩ, nông, công, thương. 6 điều trong bản "Mục lục văn" gồm: nói về ngôi đình được tọa lạc trên một vị trí đẹp, dạy con người sống phải có đạo đức, dạy học, dạy cách làm ruộng, dạy làm thợ và dạy cách buôn bán.

Bản "Thần tích thần hoàng làng" được viết bằng chữ Hán Nôm trong 6 trang giấy dó khổ 13x19 cm. Bản thần tích do Đệ tam giáp Đồng tiến sĩ, Thị thư Hàn lâm viện Đông các Đại học sĩ Trần Mậu soạn năm Hồng Đức 3 (1472) và được Nội các Bộ Lại thẩm định chép lại vào năm Vĩnh Hựu 3 (1737). Nội dung của bản thần tích ghi lại việc vua Đinh Tiên Hoàng dựng trại tại trang Kim Đôi và được 3 vị thần báo mộng phù giúp khởi binh dẹp loạn 12 sứ quân.

Trong chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đình Kim Đôi là nơi tập kết của bộ đội và một thời được dùng làm nơi giam giữ tù binh.

Đình được xếp hạng di tích quốc gia năm 1998. Để tưởng nhớ công lao to lớn của tam vị đại vương, hằng năm, vào ngày mùng 9 và mùng 10.3 âm lịch, nhân dân thôn Kim Đôi lại tổ chức lễ hội với các nghi thức tế lễ và nhiều trò chơi dân gian.

PHAN TUÂN