Đi chợ Tết cầu may - thú vui xuân của người Việt

Một cảnh mua bán tại chợ Viềng (Nam Định)

Nhưng khác với phiên chợ họp thường ngày, những phiên chợ Tết cầu may như một lễ hội vui xuân, thường chỉ họp trong 1 hoặc 2 ngày dịp Tết Nguyên đán.

Chợ Viềng (Nam Định)

Ở Nam Định có chợ Viềng nổi tiếng xưa nay là một chợ cầu may đặc biệt, đặc biệt nữa là cho đến nay vẫn chưa lỗi hẹn một lần và hiện nay có lẽ là phiên chợ cầu may duy nhất còn lại của xứ Bắc. Chợ Viềng cầu may mỗi năm chỉ mở đúng một lần và họp vào lúc nửa đêm, trong ánh sáng nhập nhoạng của đèn đuốc, dòng người đi chợ mua bán tấp nập. Và “chợ Viềng” là một tên gọi chung của một loạt chợ cầu may ở Nam Định, đó là chợ Viềng Kim Thái (huyện Vụ Bản), chợ Viềng Nam Trực (huyện Nam Ninh) họp vào mùng 8 Tết; chợ Viềng Lạng họp vào mùng 7 Tết và chợ Viềng Liễu Đề họp mùng 6 Tết.

Tại chợ Viềng, nhiều loại mặt hàng được bày bán, từ cây cảnh, cây giống, đến các loại thực phẩm... nhưng nhiều nhất là đồ cũ (người ta có thể mang tới chợ bất cứ vật dụng gì trong nhà đã qua sử dụng, bất kể còn nguyên vẹn hay sứt vỡ, từ quý giá như đồ thờ cúng cho tới đồ thông thường như bát đĩa, nồi mâm, bình vôi, bát điếu…). Việc bán mua, nhất là mua bán đồ cũ ở đây chỉ cốt để lấy may.

Chợ Viềng Nam Định tập trung người mua kẻ bán không chỉ trong tỉnh mà từ khắp tứ xứ gần xa... Có những người háo hức đi hàng chục, hàng trăm cây số trong cái rét để mong tới chợ Viềng, người mua có khi chỉ mang về được một món đồ cũ, người bán chỉ thêm được vài chục nghìn đồng vào túi, nhưng tất cả đều rất vui.

Chợ Chuộng (Thanh Hóa)

Chợ Chuộng mỗi năm chỉ họp duy nhất một phiên vào mùng 6 Tết và có lai lịch từ thời Lê Lợi tập hợp nghĩa quân chống lại ách đô hộ của nhà Minh. Trải qua nhiều đời, đến nay chợ Chuộng vẫn họp tại xã Ðông Hoàng, huyện Ðông Sơn (Thanh Hóa) thu hút hàng nghìn người tứ xứ, gần xa.

Nét độc đáo của chợ Chuộng là ai đến chợ bị nhiều cà chua ném vào người thì năm mới người đó sẽ gặp nhiều may mắn, có nhiều lộc nhiều tài. Cho nên tại phiên chợ thường bán rất nhiều cà chua chín đỏ, vì đây là “vũ khí may mắn” dùng để ném nhau trong phiên chợ độc đáo này.

Cứ đến mùng 6 Tết, dù bận trăm công nghìn việc, người ta vẫn tấp nập kéo nhau về đây họp chợ, chẳng thế mà có câu “bỏ con bỏ cháu, không bỏ mùng 6 chợ Chuộng”.

Chợ đình Bích La (Quảng Trị)

Chợ đình Bích La ở xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong (Quảng Trị) thường họp một đêm duy nhất từ khuya mùng 2 đến rạng sáng mùng 3 Tết. Từ hàng trăm năm nay, chợ đình Bích La được coi như lễ hội truyền thống thu hút hàng nghìn lượt người dân và du khách đến đây cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân làng làm ăn phát đạt…

Nét độc đáo của phiên chợ này là người bán không bao giờ nói thách và người mua cũng không bao giờ trả giá. Mỗi người đến đây đều quan niệm rằng sẽ mua được nhiều lộc, nhiều may mắn và xua đi những điều không may trong năm mới.

Ở chợ đình Bích La, sản phẩm được bày bán đều do chính nông dân làm ra. Tại đây có các ông đồ khăn áo chỉnh tề ngồi mài mực cho chữ. Người dân tới xin chữ đầu năm, ông đồ chỉ cho không bán, đáp lại tình cảm đó, du khách có thể tặng may mắn cho người viết thư pháp bằng những bao lì xì.

Phần quan trọng nhất của lễ hội chợ đình Bích La là nghi lễ tôn nghiêm gọi thần Kim Quy - vị thần mang may mắn đến cho một năm thuận lợi, mùa màng bội thu, con cái, gia đình hạnh phúc, thuận hòa.

Chợ Gia Lạc (Thừa Thiên-Huế)

Chợ Gia Lạc có lịch sử từ rất lâu đời, cứ 3 ngày Tết chợ lại họp một lần, với ý nghĩa để mua lộc đầu năm, mua sự may mắn, suôn sẻ.

Hiện nay, chợ Gia Lạc thường họp tại ngã ba làng Nam Phổ, cách cầu Trường Tiền khoảng 3 km, thu hút đông đảo người dân về mua sắm, giao lưu. Đến với chợ Gia Lạc, du khách có thể tìm thấy nhiều mặt hàng từ hoa quả, trầu cau đến các đồ thực phẩm, các món đặc sản nổi tiếng của Huế hay đồ chơi con trẻ. Lệ thường người đi phiên chợ Gia Lạc mùng 1 Tết sẽ mua một quả cau, một ngọn trầu với mong muốn bình an trong năm mới, sau đó mới mua đặc sản của chợ theo sở thích.

Chợ Gò (Bình Định)

Phiên chợ Gò chỉ họp duy nhất vào mùng 1 Tết và mang đậm nét văn hóa miền “đất võ” Bình Định, có nguồn gốc từ thời anh em nhà Tây Sơn dựng cờ khởi nghĩa. Chợ Gò đã tồn tại suốt mấy trăm năm nhờ ý thức gìn giữ nét mộc mạc của một phiên chợ quê truyền thống của người dân nơi đây. Điều này xuất phát không chỉ từ sự tôn kính của người dân đối với các tướng lĩnh nhà Tây Sơn đã có công tổ chức lễ hội chợ Gò ban đầu, mà còn ở những ý nghĩa tốt đẹp, đem đến những niềm vui, cầu mong sự may mắn.

Khác với những phiên chợ họp thường ngày, chợ Gò như một lễ hội vui xuân. Khi tiếng pháo giao thừa vừa dứt, người dân các vùng phụ cận mang đến đây những sản vật địa phương của mình như gánh rau, các loại trái cây, thực phẩm, nhưng nhiều nhất vẫn là cau trầu. Người người đem đến bán để lấy lộc đầu năm, người mua cũng là muốn “mua” cái lộc đầu năm. Theo tục lệ, khách hàng thường mua 12 lá trầu để tượng trưng cho 12 tháng trong năm, cùng 2 quả cau chín đỏ, một ít vôi và một chùm sung với ý nói lên sự sung túc giàu sang của mọi gia đình trong năm mới. Ngoài ra, muối cũng là mặt hàng đắt khách trong chợ Gò, bởi “đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”.

Có một điều thú vị nữa ở chợ Gò, đó là nhiều cặp trai gái đã nên vợ nên chồng từ phiên chợ này. Các đôi trai gái ở tuổi đôi mươi, họ cùng nhau đi chợ cùng mua quả cau, lá trầu và chút vôi để cho duyên thắm tình nồng lứa đôi. Người dân đến chợ Gò không chỉ để mua sắm lấy lộc đầu năm, mà còn đến thưởng thức các trò chơi vui xuân mang màu sắc dân gian quy tụ nhiều tài tử văn nhân khắp vùng về đây thi thố… 

BÙI TÂM