Đến bảo tàng ở Nhật để con nhìn thấy tương lai

Nhiều bạn bè từng hỏi tôi muốn cho con đi Nhật thì điểm đến nào hấp dẫn và bổ ích nhất với trẻ em, tôi thường trả lời ngay: Miraikan hay Bảo tàng Nippon Kagaku Miraikan (The National Museum of Emerging Science and Innovation - Bảo tàng Quốc gia về Khoa học và Đổi mới tiên tiến). Đây là nơi mà trẻ em có thể nhìn ngắm, trải nghiệm và tham gia rất nhiều hoạt động độc đáo để khám phá tương lai. Những trải nghiệm khó có thể tìm thấy ở nơi nào khác.

Hoạt động ấn tượng nhất với con gái tôi khi đến Miraikan là được trực tiếp trò chuyện với các robot - niềm tự hào của công nghệ Nhật Bản. Khuôn mặt, mái tóc, quần áo, các cử động tay và thân thể họ nhìn sinh động đến nỗi, các học sinh đứng quanh chúng tôi ồ lên kinh ngạc khi nhân viên bảo tàng tuyên bố rằng một trong hai "người đó" là Android - robot mang hình dáng giống hệt con người.

Nhưng không chỉ trưng bày một niềm tự hào, thông qua các hoạt động tương tác, Miraikan còn khơi gợi cho các bạn trẻ những vấn đề lớn, thiết thực hơn của nhân loại: Robot là công cụ hay là bạn của con người? Con người đang thay đổi như thế nào khi robot ngày càng phát triển? Robot tham gia vào cuộc sống thế nào? Liệu có ngày nào đó con người trở thành bất tử nhờ robot hay không? Nếu cái gì cũng có thể phẫu thuật và thay thế thì đâu là ranh giới giữa người thật và người máy?... Nhờ tiếp cận sớm với cách đặt vấn đề có vẻ vĩ mô đó, thanh thiếu niên có thể suy nghĩ và đưa ra những quyết định tốt hơn trong các lĩnh vực công nghệ đa dạng của tương lai để phát huy tối đa những mặt tốt và hạn chế mặt trái - sai lầm mà không ít quốc gia đã gặp phải thập niên vừa qua.

Ngoài các khu trưng bày robot thường xuyên, năm nay Miraikan tổ chức riêng một triển lãm quy mô lớn với 130 robot thuộc 90 loại hình khác nhau với chủ đề "You and Robots - What is it to be Human?" (Bạn và robot - Con người là thế nào?). Triển lãm là cơ hội để các bạn nhỏ được "sờ tận tay" các thành tựu hiện đại của công nghệ tự động hóa và trí tuệ nhân tạo: từ WABOT-1, robot hình người đầu tiên trên thế giới cho đến những máy móc hạng nặng đa năng cao hơn 4 m; có cả những robot lần đầu tiên được công bố trước công chúng. Thông qua các hoạt động trải nghiệm, trẻ em có thể nhìn vào tương lai từ những khía cạnh tưởng chừng thân quen như Cơ thể là gì, Tâm trí, sự sống là gì, Tương lai nắm giữ điều gì giữa bạn và các Robot?

Còn nếu các bạn nhỏ không thích robot thì Miraikan vẫn còn rất nhiều lựa chọn khác. Với những trẻ em là tín đồ của internet, Miraikan có một cụm máy móc lớn diễn giải quá trình hoạt động của internet. Mô hình này đưa đến cách nhìn trực quan về các luồng thông tin trên internet, cách mà thông tin được gửi từ người này đến người kia, từ thiết bị này đến thiết bị kia...

Không chỉ có khu vực "Kiến tạo tương lai", Miraikan còn dành một khu vực trưng bày để tìm hiểu trái đất, nổi bật nhất là Geo-Cosmos, quả địa cầu lớn có đường kính bằng cả hai tầng nhà, cấu tạo từ màn hình LED 10 megapixel. Quả địa cầu mở ra khả năng thể hiện hình ảnh chân thật nhất mà du khách không thể nhìn thấy trên màn hình phẳng thông thường. Cùng với nhiều học sinh Nhật Bản, chúng tôi xem các video sinh động được hiển thị trên Geo Cosmos, với dữ liệu về mối liên hệ giữa con người, hành vi của động vật và những thay đổi môi trường trên trái đất của chúng ta. Bảo tàng còn thiết kế một hành lang đi bộ lớn bao quanh Geo-Cosmos mà khi đặt chân lên đó, chúng tôi cảm giác đang dạo chơi ngoài không gian và chiêm ngưỡng vẻ đẹp phi thường của hành tinh xanh từ một trạm vũ trụ xa xôi.

Miraikan xây dựng một mô hình của ISS - công trình nổi tiếng nhất trong lịch sử hơn bốn nghìn năm thiên văn học. Bước vào mô hình này, du khách có thể hình dung được nơi ngủ nghỉ của các phi hành gia, thức ăn đồ uống của họ, các bảng điều khiển để liên lạc với trái đất, thậm chí cả nhà vệ sinh. Triển lãm cũng giới thiệu với học sinh sinh viên các kết quả nghiên cứu và thông điệp từ ISS, những thành tựu đóng góp quan trọng cho bước tiến của nhân loại vào không gian.

Bên cạnh khoa học, Miraikan còn triển lãm nhiều vấn đề gần gũi với cuộc sống hàng ngày, tưởng như không liên quan công nghệ, như: tình yêu, thời gian, dân số, ngày tận thế, cách vận hành của nền kinh tế, thực phẩm, thiết kế, nghệ thuật... Các triển lãm đều có mục đích giới thiệu tiến bộ của thế giới theo cách thức trực quan và hấp dẫn đối với giới trẻ, và cả với người già.

Ngay sau triển lãm lớn về robot nói trên, Miraikan sẽ dành 6 tháng (từ ngày 8/10 đến 2/4/2023) cho một triển lãm đặc biệt: Online Video Creators (Những nhà sáng tạo video trực tuyến). Tại đây, du khách có thể trực tiếp quay và tự chỉnh sửa các video, đồng thời quan sát toàn bộ các khâu hậu trường để biết quá trình biến một ý tưởng thành các sản phẩm triệu view, và hiểu được cái gì mang lại thành công cho những Youtuber, Tiktoker nổi danh hiện nay.

Sau khi tham quan hết 6 tầng của bảo tàng với diện tích mặt sàn hơn 9.000 m2, bạn nhỏ đi cùng tôi vẫn háo hức, liên tục đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, thử hết thí nghiệm này đến thí nghiệm kia, không một phút nào kêu buồn chán. Chưa bao giờ tôi thấy công nghệ hiện đại được áp dụng dày đặc và hiệu quả cao như thế trong một môi trường văn hóa - giáo dục - mỹ thuật.

16h chiều, chúng tôi lên tầng 7 của bảo tàng, nơi có nhà hàng với sức phục vụ cả trăm người cùng lúc. Vẫn còn sớm nên nhà hàng lớn chỉ có hai chúng tôi. Chúng tôi gọi hai suất cơm Nhật chỉ với 600 yên/người (khoảng 105.000 đồng) và ngồi ngắm những công trình đẹp đến siêu thực của "The Tokyo Academic Park" (Công viên học thuật Tokyo), được Chính phủ Nhật Bản định hướng xây dựng từ năm 1998 trên không gian rộng lớn của vịnh Tokyo. Nơi này cách đây hai thập niên chỉ là một một vùng đất cằn cỗi phủ đầy cỏ dại. Sức mạnh công nghệ và tầm nhìn của người Nhật đã biến nơi hoang vu nhất thành điểm hẹn của những người yêu thích khoa học và muốn khám phá tương lai.

Rời Miraikan, hành trang mang về của tôi là một kinh nghiệm lớn. Bảo tàng không chỉ là nơi trưng bày những gì hiện hữu trên thế giới. Đó còn là nơi kích thích trí tưởng tượng của trẻ em về những gì chưa có, khơi gợi khao khát vươn tới những gì chưa thấy và chuẩn bị cho ta một tâm thế đối mặt với những vấn đề còn chưa xuất hiện.

Theo VnExpress