Đau bởi gót hoa...

Một bài thơ có khả năng đánh động vào tâm hồn người đọc thường khai mở một quy trình vận động cho dòng chảy không ngừng của cái đẹp. "Một lần trên cỏ" của nhà thơ Đặng Bá Tiến là hành trình khám phá vẻ đẹp nhân văn ngời sáng của tình yêu, của niềm khát khao mãnh liệt mà thi nhân bắt gặp giữa cuộc đời.

Nhìn tổng thể, bài thơ nhỏ nhắn như "cái gót chân trần" trên cỏ của hình bóng giai nhân. Thể thơ lục bát truyền thống kết hợp ít nhiều sáng tạo của thi nhân dễ làm mê dụ lòng người yêu thơ. Chậm đọc từng câu, từng khổ để rồi vỡ òa trong một cảm giác thú vị, mê đắm. Câu thơ đầu tiên có đến 4 thanh bằng liên tiếp, chỉ có chữ "cỏ" mở đầu đóng vai trò như một nhân vật trữ tình phụ họa và chữ "đợi" như một điểm nhấn cho trạng thái hẹn hò là thuộc thanh trắc, tạo nên âm hưởng êm đềm. Hai dòng thơ đầu còn rất duyên dáng nhờ vào câu hỏi tu từ khá độc đáo kết hợp với cách dùng từ "nhung lụa" gợi được cái hồn của cỏ, cái tình của tác giả ký thác một nỗi niềm riêng: "Cỏ xanh chiều nay đợi ai/mà nhung lụa suốt chiều dài con đê?".

Tất cả cứ khép mở nhẹ nhàng, đan xen với tâm trạng xuyến xao trong nỗi đợi chờ bâng khuâng của nhân vật trữ tình càng khơi gợi biết bao nỗi niềm suy tưởng. Đại từ nhân xưng "ta" hơi xa lạ, giữ khoảng cách với giai nhân, song lại rất thành thật, bởi đã trải qua một thời gian "lang bạt" khá dài chứ không phải là nỗi đợi chờ tình nhân của một cuộc hẹn hò như trong Mùa xuân xanh của Nguyễn Bính: "Cỏ nằm trên mộ đợi thanh minh/tôi đợi người yêu đến tự tình". Có lẽ khoảng cách của thời gian khiến cho tác giả sử dụng cách xưng hô trở nên ít nhiều xa cách nhưng lại da diết nhớ thương và ám ảnh về hình bóng người tình một thuở: "ta lang bạt nhớ câu thề/về nằm trên cỏ bỗng nghe hát thầm".

Có gì thanh thản và hạnh phúc hơn phút giây nằm trên cỏ để lắng lòng nghe điều gì đó thầm thì, nghe tiếng vọng thiên nhiên giao hòa trong trời đất. Có lẽ cỏ là không gian xanh thơ mộng, nơi sẻ chia nhiều nhất cho bao khát vọng thầm kín của tình yêu lứa đôi. Chẳng thế mà nhà thơ Trương Nam Hương đã viết: "người ta nói yêu nhau, yêu và hôn trên cỏ/người ta nói chia ly, nói những điều đổ vỡ/cỏ lắng lòng nghe hết. Thản nhiên xanh..." (Thoáng nghĩ về cỏ).

Về nằm trên cỏ để lắng nghe chính mình, nghe biết bao dâu bể mà mình đã trải qua để rồi thảng thốt nhận ra một niềm chua xót. Câu thơ "ta lang bạt nhớ câu thề" được tác giả viết liên tiếp, không sử dụng một dấu câu nào để ngưng nghỉ là một dụng ý nghệ thuật. Câu thơ nhờ thế vừa mở rộng chiều dài quá khứ của thời gian, vừa gợi mở một khả năng liên tưởng về sự trớ trêu, đứt đoạn của một mối tình đẹp đẽ. Khao khát đợi chờ, nhân vật trữ tình lắng lòng nghe "cái gót chân trần" của giai nhân lên tiếng: Ô hay, cái gót chân trần/của giai nhân cũng bổng trầm lời ca.

Điều đặc biệt là lời ca bổng trầm trên cỏ kia bắt nguồn từ gót chân trần thanh khiết của giai nhân. Hình ảnh thơ vì thế rất tân kỳ, lạ lẫm. "Ô hay" là một âm vang vừa ngạc nhiên, vừa mê đắm. Trước giai nhân, tất cả đều trở thành tín đồ ngoan đạo, mong chờ được một lần người đẹp dẫm qua: ta nằm mong được dẫm qua/một lần đau bởi gót hoa cũng đành!

Hai câu thơ cuối bài mới thật sự vỡ òa nỗi niềm sâu thẳm nhất của tác giả, đồng thời đẩy ý tứ của bài thơ lên thành một ám ảnh nhẹ nhàng mà sâu lắng. Cái "gót chân trần" kiêu sa ở câu thơ thứ 5 giờ đã thành "gót hoa" khi dẫm qua cõi hồn người nằm cỏ đợi. Biến hóa thật tài tình, nghe cứ tang thương mà hóa ra nên thơ rất mực. Cũng cái gót chân ấy thôi, nhưng khi thì trắng trong da thịt mê dụ đời thường, khi lại mơ màng ảo diệu như một giấc chiêm bao về qua rồi vụt biến. Niềm mơ ước khi được "một lần trên cỏ" của Đặng Bá Tiến do đó thực và mộng, cuộc đời và chiêm bao cứ đan cài lẫn nhau, tan loãng trong một chiều nhung lụa cỏ xanh.

Vẻ đẹp nhân văn bừng ngộ trong nỗi thảng thốt nghẹn lời khi được "một lần đau bởi gót hoa cũng đành" sẽ mãi còn lưu luyến trong tâm hồn của những ai đang yêu và sẽ yêu. Điều đó cũng lý giải vì sao sau khi đọc một thi phẩm hay, niềm khát khao về cái đẹp sẽ đọng trong tâm trí mỗi người, khơi dậy niềm tin yêu, dịu dàng trong mỗi chúng ta.

LÊ THÀNH VĂN