Công nhân "gặt lúa non"

Bảo hiểm xã hội tỉnh tổ chức tuyên truyền về chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội
cho công nhân Công ty TNHH May Tinh Lợi

Lĩnh chế độ trợ cấp bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần, người lao động (NLĐ) sẽ có một khoản tiền ngay lập tức, nhưng sẽ không có quyền lợi lâu dài và ảnh hưởng xấu tới xã hội. Tâm lý “gặt lúa non” này phần lớn nảy sinh ở công nhân và cần được ngăn chặn.

Chớ vì cái lợi trước mắt

Ngồi khai tờ đơn xin hưởng trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm Giới thiệu việc làm (Sở Lao động, Thương binh và Xã hội), anh Nguyễn Hữu Nghị ở xã Dân Chủ (Tứ Kỳ) lên tiếng hỏi những người xung quanh về thủ tục hưởng trợ cấp BHXH một lần. Anh Nghị làm công nhân cho một công ty tại Quảng Ninh đã hơn 10 năm và nay anh muốn nhận trợ cấp BHXH một lần chứ không để cộng dồn thời gian đã đóng BHXH cho đến khi về hưu. Ngay lập tức, anh Nghị nhận được sự “tư vấn” của anh Hà Văn Hòa, công nhân Công ty UMC ở khu công nghiệp Tân Trường. Trước đây, anh Hòa từng có 9 năm làm công nhân tại TP Hồ Chí Minh. Khi chuyển về Hải Dương làm việc, “nhân tiện” việc xin hưởng trợ cấp thất nghiệp, anh Hòa đã xin hưởng chế độ trợ cấp BHXH một lần và được lĩnh số tiền hơn 20 triệu đồng. Anh Hòa cho biết, rất nhiều công nhân biết việc hưởng trợ cấp BHXH một lần do người nọ lan truyền “kinh nghiệm” cho người kia.

Hưởng trợ cấp BHXH một lần, NLĐ sẽ được lĩnh 1,5 tháng lương bình quân đóng BHXH cho mỗi năm tham gia BHXH. Với những người đã tham gia BHXH khoảng từ 5 năm trở lên thì trợ cấp BHXH một lần là một khoản tiền khá lớn mà họ phải tích cóp một thời gian dài mới có. Vì thế, nhiều công nhân mới nảy sinh tâm lý muốn hưởng trợ cấp BHXH một lần để được lĩnh ngay một khoản tiền. Theo ông Vũ Đức Khiên, Trưởng phòng Thu BHXH tỉnh, việc hưởng chế độ trợ cấp BHXH một lần chỉ giúp NLĐ có một khoản tiền trước mắt nhưng về lâu về dài lại gây nhiều bất lợi. Đối với bản thân NLĐ, những năm được tính để lĩnh trợ cấp BHXH một lần sẽ không được tính để hưởng lương hưu sau này. Nếu như thời gian đóng BHXH sau này của họ không đủ 20 năm thì họ sẽ không được hưởng lương hưu, nếu đủ năm đóng BHXH để hưởng lương hưu thì mức lương cũng sẽ thấp hơn so với trường hợp không hưởng trợ cấp BHXH một lần trước đó. BHXH là một trụ cột của an sinh xã hội, nhằm giúp NLĐ có thu nhập ổn định khi về già. Việc NLĐ “gặt lúa non” như vậy làm mất ý nghĩa của chính sách này. Đồng thời, việc nhiều NLĐ đua nhau xin hưởng trợ cấp BHXH một lần khiến cán bộ BHXH tốn thêm không ít thời gian, công sức cho việc giải quyết chế độ với các thủ tục như chốt sổ, nộp sổ cũ, làm sổ mới…

Năm 2012, toàn tỉnh có 8.640 NLĐ hưởng chế độ trợ cấp BHXH một lần với số tiền hơn 61,8 tỷ đồng. Tính đến hết tháng 11-2013, con số này là 7.886 người với hơn 65,7 tỷ đồng. Đó là những khoản tiền lớn cần chi trả, gây sức ép lên quỹ BHXH. Nếu NLĐ không hưởng trợ cấp BHXH một lần thì số tiền đó sẽ có khả năng sinh lời, có lợi cho quỹ, đồng thời có lợi cho chính bản thân NLĐ sau này.

Phải thay đổi từ ý thức

Chị Trần Phương Hoa, 29 tuổi, ở phường Thạch Khôi (TP Hải Dương) làm công nhân may được 8 năm và đã chuyển công ty một lần. Lần đó, chị đã xin hưởng trợ cấp BHXH một lần với số tiền hơn 10 triệu đồng. Khi được hỏi sao không để thời gian đóng BHXH đó tính vào lương hưu, chị Hoa cười bảo bây giờ chưa nghĩ được tới chuyện về hưu, bởi vậy đang cần một khoản tiền mà được lĩnh thì cứ lĩnh thôi.

Đó là tâm lý chung của đa số những NLĐ hưởng chế độ trợ cấp BHXH một lần. Trong số hơn 8.000 NLĐ hưởng chế độ này thì phần lớn là công nhân đang trong độ tuổi lao động, chỉ có một số ít là những người hết tuổi lao động mà chưa đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu. Sở dĩ tâm lý này nảy sinh nhiều ở công nhân bởi họ là đối tượng thường xuyên thay đổi việc làm. Với những người làm việc ổn định, không thay đổi chỗ làm thì không nghĩ tới việc hưởng trợ cấp BHXH một lần vì người đang trong độ tuổi lao động chỉ được hưởng khoản tiền này sau 1 năm ngừng tham gia BHXH. Đồng thời, việc hưởng trợ cấp BHXH một lần theo kiểu “gặt lúa non” như thế là do nhận thức về chính sách BHXH chưa đầy đủ, mới chỉ nhìn thấy cái lợi trước mắt mà không nghĩ về sự ổn định sau này.

Điều 55 của Dự thảo Luật BHXH sửa đổi 2013 do Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội soạn thảo quy định về chế độ BHXH một lần đã giảm bớt đối tượng được hưởng chế độ này còn 2 đối tượng gồm: người đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH (trừ trường hợp tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện) và người ra nước ngoài để định cư. Nếu Dự thảo Luật này được thông qua sẽ ngăn chặn được tình trạng NLĐ “ăn non” chế độ BHXH như hiện nay. Bên cạnh những thay đổi về luật, điều rất cần thiết là thay đổi nhận thức của NLĐ, đặc biệt là đối tượng công nhân để họ thấy được lợi ích của cá nhân mình cũng như của toàn xã hội trong việc tham gia BHXH liên tục, lâu dài. Khi đó họ sẽ tự nguyện, tìm cách tham gia BHXH để đủ điều kiện được hưởng lương hưu khi về già chứ không tìm mọi cách để hưởng chút lợi trước mắt mà không cần biết đến tương lai. Muốn được như vậy, rất cần sự vào cuộc của công đoàn các cấp, đặc biệt là công đoàn cơ sở trong vai trò tuyên truyền, tư vấn để nâng cao nhận thức cho NLĐ.

VIỆT HÒA