Chưa tận dụng cơ hội để tạo đột phá trong xuất khẩu

Tuy vậy, tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu bình quânhàng năm trong 2 năm 2007-2008 là 25,5% và trong 3 năm 2007-2009 là12,8%, trong khi mức tăng trưởng xuất khẩu giai đoạn trước khi gia nhậpWTO (2004-2006) đạt tới 25,5%. Điều đó cho thấy, các doanh nghiệp phầnnào đã không tận dụng được cơ hội hội nhập để tạo sự bứt phá trong hoạtđộng xuất khẩu.

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia kinh tế, xuất khẩuchưa có bước phát triển thực sự. Bằng chứng là tăng trưởng xuấtkhẩu năm 2007 thấp hơn 3 năm trước, tăng trưởng xuất khẩu năm2008 cao hơn 4 năm trước chủ yếu do giá tăng. Năm 2009 kim ngạchxuất khẩu giảm 8,9%, dù đã tăng về lượng nhưng do khủng hoảng,giá sụt giảm mạnh.

Nguyên nhân thứ nhất ảnh hưởng đến hoạt động xuấtkhẩu của Việt Nam là do khủng hoảng. Ảnh hưởng lớn nhất là thị trườngHoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản, mặc dù số lượng các mặt hàng có tính cạnhtranh của Việt Nam ở những thị trường này tăng lên theo hàng năm, nhưngnhu cầu thì giảm đáng kể.

Thứ hai, nếu loại bỏ yếu tố khủng hoảng thì tỷ trọngcác mặt hàng xuất khẩu của 14 mặt hàng chủ lực vẫn không thay đổi làmấy, thậm chí còn giảm trong 6 năm gần đây. Tỷ trọng kim ngạch các mặthàng quan trọng nhất trong xuất khẩu chỉ giảm từ 80,8% năm 2004 và79,5% năm 2006 xuống 76,7%, 73% và 68,8% trong 3 năm tiếp theo.

Thực tế hiện nay, quy mô xuất khẩu của Việt Namcòn nhỏ, kim ngạch xuất khẩu bình quân đầu người thấp so vớicác nước trong khu vực và trên thế giới. Trong khi đó, các mặthàng có giá trị gia tăng cao của Việt Nam còn thấp, chủ yếu làxuất khẩu nguyên liệu thô, dựa vào số lượng như khoáng sản, nông lâmthuỷ sản; còn các mặt hàng công nghiệp chế biến như dệt may, dagiày, điện tử và máy tính chủ yếu là gia công, lắp ráp với giá trị giatăng thấp, chủng loại nghèo nàn...

Vì vậy, để tăng trưởng xuất khẩu, các ngành xuấtkhẩu trọng điểm cần có biện pháp cụ thể nâng cao giá trị gia tăng trongsản phẩm. Ví dụ như sản phẩm dệt may, xuất khẩu với tỷ trọng rất lớnnhưng nguyên liệu vẫn chủ yếu phải nhập khẩu, vẫn gia công thuê, khôngcó nhiều sản phẩm có thương hiệu, có chỗ đứng trên thị trường nướcngoài.

Ông Lê Quốc Ân - Chủ tịch Hiệp hội Dệt-May Việt Namcho rằng: “Chúng ta phát triển sản xuất nhưng phải tập trung phát triểnsản phẩm chất lượng cao, giá trị gia tăng cao, tăng tính thời trang,tăng đẳng cấp chất lượng mặt hàng để chúng ta có thể vững bước tiến rathị trường thế giới trong quá trình hội nhập. Sản xuất hàng chất lượngthấp sẽ tạo hình ảnh xấu cho dệt may của Việt Nam. Nhưng để làm đượcđiều đó quản lý sản xuất phải tốt, phải có nhiều sáng kiến trong sảnxuất để sản xuất những mặt hàng mang tính khác biệt cao, đồng thời đầutư vào khâu quảng bá sản phẩm, xây dựng thương hiệu, tổ chức tốt hệthống phân phối, hệ thống tiêu thụ”.

Nguyên nhân thứ ba là các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp chưa tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan trong hội nhập.Ví dụ nhưtừ1/1/2010, Khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Trung Quốc chính thức thựchiện cam kết giảm thuế mạnh mẽ từ Trung Quốc và các nước ASEAN, hàngloạt mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam vào Trung Quốc và các nước ASEAN sẽđược hưởng thuế nhập khẩu từ 0-5%, đặc biệt là Việt Nam được lùi việcthực hiện cắt giảm thuế quan này vào năm 2015, như vậy có khoảng 5 năm,chúng ta được hưởng mức thuế ưu đãi trước các nước trong khu vực.

Điểm yếu thứ tư cần tính đến trong hoạt động xuấtkhẩu đã không tận dụng được đó là khả năng chủ động nắm bắt những cơhội thuận lợi để thâm nhập và khai thác các thị trường xuất khẩu cònhạn chế, công tác xúc tiến thương mại nhỏ lẻ, rời rạc, hiệu quả chưacao. Ông Đỗ Thắng Hải - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Côngthương) cho biết: “Sắp tới, sẽ tăng cường công tác xúc tiến thương mạiđể đẩy mạnh xuất khẩu, đáp ứng yêu cầu hội nhập. Vấn đề là cần tìm hiểunhu cầu thực tế của từng thị trường, doanh nghiệp cần bán cái thịtrường cần, chứ không phải bán cái mình có. Đồng thời phối hợp vớithương vụ ở các nước để tạo kênh thông tin tốt cho doanh nghiệp xuấtkhẩu”.

Thứ năm là trong bối cảnh kinh tế thế giới cókhó khăn như năm 2009, giá cả hàng hoá trên thị trường thế giớibiến động quá lớn hoặc do tổng cầu của thế giới giảm quánhanh cũng làm lấn át cả những hàng rào bảo hộ đã đượcgiảm nhờ gia nhập WTO mà qua đó doanh nghiệp Việt Nam có thểthâm nhập được thị trường. Tuy nhiên, việc dự báo thông tin chưachính xác, nắm bắt các rào cản chưa đầy đủ cũng ảnh hưởng lớn đến quátrình xuất khẩu của các doanh nghiệp.

Thứ trưởng Bộ Công Thương, ông Nguyễn Thành Biên chobiết: “Bộ sẽ có đề xuất với ngân hàng tạo điều kiện thuận lợi hơn chocác doanh nghiệp trong hạot động vay vốn, đồng thời hạn chế nhập khẩu,tạo ra các rào cản để cạnh tranh với hàng ngoại nhập với những cam kếtkhi hội nhập. Tuy nhiên các doanh nghiệp cũng cần chủ động nâng caochất lượng hàng hoá, tận dụng cơ hội hội nhập để xuất khẩu hàng hoá”.

Thứ sáu là trong quá trình hội nhập, khi xuất khẩuhàng hoá ra thị trường thế giới, bên cạnh việc doanh nghiệp Việt Namđang phải thực thi đầy đủ các cam kết của mình, trong đó có các cam kếttrong một số lĩnh vực như dịch vụ, sở hữu trí tuệ, các biện pháp đảmbảo thương mại công bằng, an toàn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh dịch tễ,kiểm dịch động thực vật và hàng rào kỹ thuật thương mại…. Tuy nhiên,nhiều doanh nghiệp xuất khẩu ít khi để ý đến việc xây dựng và bảo vệthương hiệu nên bị làm nhái ở thị trường nước ngoài, ảnh hưởng đến hoạtđộng xuất khẩu. Vì vậy, để tránh bị đánh cắp và nhái nhãn hiệu, gâythiệt thòi cho doanh nghiệp xuất khẩu, các doanh nghiệp phải đăng kýnhãn hiệu tại thị trường nước ngoài.

Ông Phạm Quang Vũ - Tổng Giám đốc Công ty cổ phầnVinacafe Biên Hoà cho biết: “Có rất nhiều doanh nghiệp đã bị đánh cắpthương hiệu vì không đăng ký thương hiệu khi tham gia xuất khẩu sảnphẩm sang các thị trường nước ngoài. Từ năm 2005, chúng tôi đã đăng kýnhãn hiệu Vinacafe ở 30 thị trường nước ngoài để tránh bị đánh cắp vàcó thể bảo vệ khi bị doanh nghiệp khác vi phạm. Đây là những vấn đề màdoanh nghiệp cần quan tâm trong quá trình hội nhập”.

Như vậy, để tăng xuất khẩu trong quá trình hộinhập rất cần sự quyết tâm, đồng lòng của tất cả các bộ, ngành, địaphương, hiệp hội và doanh nghiệp. Cần khắc phục yếu kém trong xuất khẩunhư tăng cường sản xuất hàng có giá trị chế biến cao, đẩy mạnh công tácnắm bắt thông tin thị trường, nỗ lực vượt qua các rào cản thương mạicủa thế giới, đồng thời xây dựng và bảo vệ thương hiệu của hàng hoá tạithị trường nước ngoài… mới có thể tăng trưởng xuất khẩu một cách bềnvững.

(Theo VOV)