Chợ tình Khâu Vai - Thiên đường tình yêu

Đã có bao nhiêu bài thơ viết về chợ tình Khâu Vai nhưng đọc "Gửi em từ Khâu Vai" của nhà thơ Bình Nguyên tôi vẫn thấy mới lạ và ám ảnh. Với tôi, sức cuốn hút của bài thơ là ở chỗ anh đã chọn đúng đối tượng để trò chuyện, giãi bày, lời thơ tự nhiên như một lời tâm sự. Do vậy, đề tài không mới mà nghe rất lạ. Đó là tình yêu, là cuộc sống, là nhu cầu không thể thiếu của con người; là tiếng nói cất lên từ trái tim ngập tràn cảm xúc về nỗi khát khao tình yêu, khi lần đầu tiên người thơ đặt chân đến chợ tình Khâu Vai.

Và đây là cách Bình Nguyên lý giải con đường dẫn đến chợ tình Khâu Vai: “Không có con đường đi thẳng đến tình yêu/ Nên người yêu nhau hẹn nhau vòng đá núi”. Cách lý giải nghe thật lạ. Tôi chưa từng đến Khâu Vai, nhưng cũng biết đến được Khâu Vai chẳng dễ dàng gì. Chợ nằm trong thung lũng cao và đẹp của huyện Mèo Vạc (Hà Giang), xung quanh núi cao chót vót, mây phủ bao quanh. Đến được Khâu Vai, phải vượt qua những núi đá tai mèo hiểm trở, núi cao, suối sâu và những đoạn đường cua tay áo đầy nguy hiểm. Những gập ghềnh, khúc khuỷu, bất trắc như thế không hề cản trở bước chân của những người yêu nhau mà trái lại, nó trở thành lời hẹn da diết của tình yêu. Những dãy núi cao vút trập trùng được người thơ so sánh với tiếng gọi của tình yêu như một phát hiện thú vị. Hiểu như thế, ta thấy cách lý giải có vẻ lạ lùng, vô lý của nhà thơ lại hoàn toàn có lý. Cái cách dùng từ “chúm chím nụ Khâu Vai” cũng lạ nữa. Có phải tác giả hiểu rõ xuất xứ của chợ tình Khâu Vai mà hình dung như thế không? Hay với người thơ, Khâu Vai như một bông hoa chúm chím nụ, mỗi năm nở một lần để những cuộc tình trắc trở (những người yêu nhau không lấy được nhau) về gặp lại cho thỏa nỗi nhớ mong xa cách?

Đến chợ tình Khâu Vai là đến với một phong tục đẹp và độc đáo, nhưng đâu phải ai cũng có cơ may đến được nơi này? Hóa thân vào nhân vật trữ tình, người thơ thủ thỉ với “em”: “Người ta đến Khâu Vai như đi trên thiên đường em ạ”. Đây không phải là nhận định chủ quan của anh mà là của người ta, của mọi người. Bởi làm nền cho những cuộc tình lãng mạn là một không gian huyền ảo nổi chìm trong mây, ánh đuốc chập chờn: “Những khuôn mặt như hoa vách núi/ Tỏa hương vào Khâu Vai”. Thế nên, những gì diễn ra ở đây được ví như thiên đường. Nhưng để có một thiên đường như thế, không phải chỉ có nàng Ba và chàng Út (trong sự tích Chợ tình Khâu Vai) phải hy sinh tình yêu, mà theo tác giả: “Bao nhiêu cuộc tình đã nhỏ máu xuống mùa đông”. Cách nói ấy đã khái quát được một sự thật: Không phải đôi lứa nào yêu nhau cũng toại nguyện. Bao nhiêu trái tim ứa máu, bao nhiêu bi kịch đã xảy ra… Đó là lý do để cả năm mới có được một ngày “ấm nồng trong buốt giá”. Cách dùng từ trái nghĩa ấm nồng - buốt giá vừa khẳng định ý nghĩa thực của phiên chợ tình: ấm nồng (tình cảm) buốt giá (thời tiết) vừa như một ẩn dụ về giá trị nhân văn của chợ tình Khâu Vai.   

Hai khổ thơ sau là những điều “tai nghe mắt thấy” mà nhân vật trữ tình muốn kể với “em” về thiên đường- Khâu Vai. Những mong em tin và hiểu rằng anh khát khao một ngày em trở lại nơi này cùng anh. Cụm từ “Anh đã gặp” cùng với từ “những” được lặp lại, liệt kê như để khẳng định rõ hơn về những điều tai nghe mắt thấy: “những ngọn đuốc tìm nhau trong đêm… Những khuôn mặt như hoa vách núi… những gập ghềnh ngắn lại… Chợ tan rồi anh lại đi tìm những dấu chân lạc nhau trong chờ đợi…”. Tất cả làm hiện lên một vẻ huyền diệu linh thiêng của một phiên chợ tình độc đáo có một không hai này ở Việt Nam.  

Chợ tình Khâu Vai là phiên chợ của những đôi trai gái dân tộc Tày, Nùng, Mông, Giáy… yêu nhau nhưng không nên duyên chồng vợ, mỗi năm gặp nhau một lần vào ngày 27.3 âm lịch. Sau này, chợ tình còn là nơi hẹn hò, nên duyên của những đôi trai gái, thu hút nhiều du khách. Vậy nên, đến chợ tình Khâu Vai là đến với nét đẹp văn hóa được lưu giữ từ hơn một trăm năm nay.     

Bằng cấu tứ và cách sử dụng ngôn ngữ tài hoa, Bình Nguyên đã tái hiện một chợ tình Khâu Vai huyền ảo, mộng mơ, lãng mạn và đầy quyến rũ để thuyết phục em và tất cả mọi người, nhất là những đôi lứa yêu nhau hãy một lần tìm đến Khâu Vai. Nơi ấy, thiên đường của tình yêu.

NGUYỄN THỊ BÌNH