Chiến sĩ Điện Biên - Bí thư nông trường

Cụ Nguyễn Văn Hận

Cụ Hận kể cho chúng tôi nghe bằng cả đôi mắt sáng, nét cười tươi và phong cách trẻ hơn tuổi 86 của cụ.

Ngày 1.1.1952, chàng trai trẻ Nguyễn Văn Hận, quê Tứ Kỳ nhập ngũ. Với thành tích trong khóa huấn luyện, anh được bổ nhiệm làm Tiểu đội trưởng Tiểu đội Liên lạc của Trung đoàn 176 (thuộc Sư đoàn 316, Quân khu 2 ngày nay) và được chỉ định đi phục vụ đồng chí Tô Lưu - Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 970 tại các chiến trường, hết Bắc Giang, Bắc Ninh, lại lên Tây Bắc. Mặc dù bị mảnh đạn pháo của địch găm sâu vào phía sau đùi bên phải, gây nhiều đau đớn và đến nay mảnh đạn vẫn nằm trong đó, nhưng anh đã xông xáo làm nhiệm vụ suốt cuộc chiến Đông Xuân 1953-1954 cho đến ngày toàn thắng 7.5.1954 và cả thời gian sau đấy.

Tháng 5.1958, ta chuyển ba vạn quân, trong đó có Trung đoàn 176 sang Nông trường quốc doanh Điện Biên (gọi tắt là Nông trường Điện Biên). Anh Hận, do quá trình phấn đấu tích cực nên được cấp trên giao làm Trưởng Phòng Tổ chức... Tại Đại hội Đảng bộ Nông trường năm 1966, anh nhận trọng trách Bí thư Đảng ủy, liên tục đến năm 1988, khi tròn 55 tuổi thì nghỉ hưu. 30 năm làm công tác đảng ở một đơn vị đặc biệt như thế, cựu Bí thư Nguyễn Văn Hận có những kỷ niệm đẹp và nhiều điều tâm đắc cho đến nay vẫn vẹn nguyên tính thời sự.

"Đầu tiên là học". Cụ Hận kể: Tôi nhập ngũ, học vấn mới chỉ tương đương lớp 4 hiện nay. Trọng trách Trưởng Phòng Tổ chức rồi Bí thư Đảng ủy Nông trường đòi hỏi kiến thức tổng hợp. Tôi tìm mua sách, rồi nhờ đồng đội dạy cho mình. Vừa công tác, vừa học. Động cơ đã rõ nên học vào lắm. Năm 1960, thi tốt nghiệp lớp 7 đỗ loại khá. Thế là có thêm điều kiện để năm sau được đi học Trường Nguyễn Ái Quốc (nay là Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh). Trở về, lại tiếp tục học bổ túc tại chức do Ty Giáo dục Điện Biên mở (nay là Sở Giáo dục và Đào tạo), đến 1965 thì tốt nghiệp cấp 3 (hệ 10/10).

Cấp trên động viên: Học ở Điện Biên thì phải gắng công góp sức làm cho Điện Biên giàu đẹp. Tôi nghĩ nhiều về câu nói ấy, coi nông trường như ngôi nhà của mình. Xác định quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ Đảng giao. Tôi cùng anh em phòng tổ chức bàn bạc, phối hợp với các cơ quan, tham mưu giúp Đảng ủy và chỉ huy nông trường xây dựng mỗi đại đội trở thành một đơn vị sản xuất, bố trí xen kẽ với các xã, bản khu vực lòng chảo Điện Biên. Đưa hai đội đến huyện Mường Ảng. Bộ đội vừa huấn luyện sẵn sàng chiến đấu, vừa phá gỡ bom mìn, khai hoang, cải tạo đồng ruộng và hướng dẫn nhân dân phát triển sản xuất, ổn định cuộc sống.

Điều thuận lợi nhất của nông trường lúc ấy là 500 đảng viên - Bộ đội Cụ Hồ đã qua thực tiễn kháng chiến, khẳng định chất lượng lãnh đạo cao. Đảng ủy tập trung phát huy ưu thế này. Lấy đảng viên làm nòng cốt, cấp ủy đầu tàu trong xây dựng và sản xuất. 

Tuy nhiên, thời điểm đó, cuộc sống vô cùng khó khăn. Mầm xanh chưa kịp phủ dấu vết chiến trường. Bữa no bữa đói, cơm độn ngô, độn sắn là chính. Ái ngại nhất là các cặp đôi, vợ mới cưới ở mãi dưới xuôi theo chồng lên nông trường. Vừa mới chân ướt chân ráo, không có nhà riêng. Ngày đi làm, tối tá túc trong những lán nứa tre tập thể. Nhiều người vợ đã nghĩ đến bỏ về quê. Nhưng không thực hiện, cũng là vì đường xa, lại thương chồng, nấn ná ở lại, hy vọng sinh con thì chồng có thể hồi hương! 

Trước tình hình đó, Đảng ủy kịp thời lãnh đạo giáo dục truyền thống bộ đội Cụ Hồ. Đảng ủy chỉ rõ: "Điện Biên là mảnh đất lịch sử, là nơi đồng đội hy sinh. Trách nhiệm của người còn sống là phải làm cho nó xanh tốt, cuộc sống khấm khá lên để đền đáp công ơn những người ngã xuống. Những ai biết trân trọng sự hy sinh của đồng đội thì hãy trụ lại tại mảnh đất này". 

Về công tác tư tưởng, không thể áp dụng máy móc "kỷ luật sắt" trong quân sự chiến đấu, mà phải thực tiễn, mềm dẻo. Dùng lý để phê bình, lấy tình để cảm hóa. Phải vận dụng cả văn nghệ vào để "làm tư tưởng". Một số anh em nghĩ rằng khi chuyển từ đơn vị chiến đấu sang lĩnh vực sản xuất nông lâm, trồng trọt, chăn nuôi thì không quan trọng bằng quân sự chiến đấu sẽ thoải mái hơn nên đã xuất hiện tư tưởng muốn "xả hơi", tranh thủ nghỉ ngơi. Thậm chí có người chủ quan, mất cảnh giác.

Có lần, trong cuộc họp, một chiến sĩ quê Thái Bình cứ đòi về gặp vợ ít hôm, rằng lúc đánh giặc thì không quản hy sinh để giành lấy độc lập tự do. Giờ hết giặc, có độc lập tự do rồi thì phải khác. Sao lại cứ "quản" như lúc đánh giặc? Anh em khác nghe vậy thì cũng tỏ vẻ "xao xuyến"... Tôi giữ thái độ hòa nhã, phân tích sự tình, rồi nói thân mật với anh em: "Nếu tất cả toàn quân đều nghỉ/ Để vũ khí han rỉ hay sao?/ Kẻ thù lợi dụng nhảy vào/ Hỏi còn hay mất núi cao sông dài". 

Thế là ổn! Những người lính dần dần an lòng vững dạ, lấy nông trường làm "cứ địa". Quyết tâm sắt đá của lãnh đạo nông trường cùng đồng đội đã góp phần tạo nên một lòng chảo Điện Biên mới. Cán bộ, chiến sĩ nông trường sớm ổn định và bắt tay vào thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế, đi đầu nghiên cứu, tìm tòi những cây, con giống có chất lượng cao và tích cực khai hoang thêm hàng ngàn ha đất trồng cây lương thực, đẩy mạnh chăn nuôi. Đồng thời tăng cường trật tự trị an, sẵn sàng chiến đấu chống chiến tranh phá hoại do đế quốc Mỹ gây ra, chi viện lương thực cho chiến trường miền Nam và góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, tiến tới hòa bình thống nhất đất nước.

Khi chiến tranh biên giới xảy ra, lớp trẻ nông trường cũng nối bước cha anh tình nguyện nhập ngũ, lên Phong Thổ, Sìn Hồ (Lai Châu) làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc... Khi nông trường đã phát triển ổn định, thì xin chủ trương của trên, chuyển một số đảng viên về các cơ quan của tỉnh, các địa phương, tạo điều kiện để anh em phấn đấu, phát triển.

Cụ Hận nghỉ hưu năm 1988. Trước khi rời nhiệm sở, cụ và cụ bà Nguyễn Thị Từa, nguyên Tổ trưởng Chế biến sữa Nông trường Điện Biên gọi các con lại dặn dò: "Bố mẹ sẽ về quê hương chăm lo gia tộc. Các con cứ yên tâm xây dựng Điện Biên. Đây vừa là trách nhiệm, vừa là nghĩa tình".

Cụ nhắc lại: "Điện biên là nơi bộ đội ta huyết chiến chống ngoại xâm, hy sinh cho độc lập dân tộc. Trách nhiệm của người còn sống là phải làm cho nó xanh tốt, cuộc sống khấm khá lên để đền đáp công ơn những người ngã xuống". 

5 người con của cụ đã vâng lời và làm trọn ý nguyện của cha mẹ. Anh Nguyễn Hồng sinh năm 1962, theo nghiệp bố, hiện là cán bộ cao cấp của Đảng, công tác tại tỉnh Điện Biên...

Tiễn chúng tôi, cụ Hận vừa đi vừa chia sẻ: "Năm ngoái, được tin Ban liên lạc Trung đoàn 176-Nông trường Điện Biên tham gia tìm kiếm được 6 bộ hài cốt của cán bộ, công nhân nông trường hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ. Xác minh, giải quyết chế độ chính sách cho 45 thanh niên xung phong. Thăm hỏi hơn 4.500 lượt người, đồng thời động viên, giáo dục con cháu tiếp bước cha ông, cùng nhân dân các dân tộc trong tỉnh xây dựng Điện Biên ngày càng giàu đẹp, xứng đáng với truyền thống Điện Biên Phủ anh hùng... mình mừng lắm, như khỏe thêm ra".

PHẠM XƯỞNG