Cần sự nỗ lực của cả cộng đồng

Xã Nhân Quyền (Bình Giang) đang tiến hành san lấp mặt bằng hạng mục sân vận động

Khó khăn về đất, kinh phí khiến tiêu chí văn hóa trong xây dựng nông thôn mới (NTM) vẫn là thách thức không nhỏ. Nếu không có sự đồng thuận của các cấp, ngành và sự nỗ lực vào cuộc của cả cộng đồng thì đây sẽ là rào cản tới đích NTM.

Hầu hết chưa đạt tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa

Nhân Quyền là một trong những xã của huyện Bình Giang xây dựng NTM giai đoạn đầu. Với nỗ lực của Đảng ủy, chính quyền, sự đồng thuận của nhân dân, đến nay, Nhân Quyền trở thành xã đầu tiên của tỉnh hoàn thành 17 tiêu chí. Thế nhưng trong hai tiêu chí mà Nhân Quyền chưa hoàn thành có tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa. Hạng mục duy nhất khiến xã chưa thể hoàn thành tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa là thiếu sân vận động. Theo quy định, trung tâm văn hóa xã phải có sân thể thao phổ thông rộng 10.800 m2. Trước đây, xã đã có sân vận động nằm trong khu dân cư, nhưng diện tích nhỏ, lại xa trung tâm. Từ năm 2011, xã đã quy hoạch và dự kiến xây dựng hạng mục này. Tuy nhiên, do thiếu kinh phí, quỹ đất nên vẫn "dậm chân tại chỗ". Được chọn là xã sẽ hoàn thành xây dựng NTM năm 2014, Nhân Quyền được tỉnh cho chuyển đổi đất 03, hỗ trợ 5 tỷ đồng để hoàn thành hạng mục sân vận động. Theo quy hoạch, công trình có diện tích khoảng 12 nghìn m2, đang trong giai đoạn san lấp mặt bằng. Dự kiến đến tháng 11 công trình sẽ hoàn thành phần cốt nền, tường bao, sân khấu ngoài trời.

Không phải xã nào cũng may mắn được hỗ trợ và thuận lợi như Nhân Quyền. Cao An là xã được chọn xây dựng NTM giai đoạn đầu của huyện Cẩm Giàng, thế nhưng đến nay, vẫn khá bề bộn. Xã mới đạt được 11 trong tổng số 19 tiêu chí NTM. Xã đã có 3 trong 5 thôn đạt danh hiệu làng văn hóa, phấn đấu đến năm 2015 sẽ có thêm thôn Phú An, hoàn thành chỉ tiêu 70% số thôn đạt danh hiệu văn hóa. Tuy nhiên, khó khăn nhất của xã là quỹ đất và kinh phí để xây dựng nhà làm việc UBND xã và trung tâm văn hóa xã. Xã đã kiến nghị huyện, tỉnh xin phương án tháo gỡ về quỹ đất nhưng nếu có đất, nguồn lực của xã trước hết phải tập trung xây dựng trụ sở làm việc. Còn trung tâm văn hóa chắc phải chờ 5-7 năm sau mới tính đến.

Cơ sở vật chất văn hóa là một trong những tiêu chí mà hầu hết các xã, kể cả các xã xây dựng NTM giai đoạn đầu chưa đạt. Qua tìm hiểu thì phần lớn các xã xây dựng NTM đều rơi vào tình trạng thiếu kinh phí, quỹ đất xây dựng. Theo thống kê của Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tỉnh, đến nay, toàn tỉnh mới chỉ có 10 trong tổng số 228 xã đạt tiêu chí cơ sở vật chất văn hoá. Trong đó mới có 3 trong 58 xã xây dựng NTM giai đoạn đầu đạt tiêu chí này là Cộng Hòa, Kim Anh (Kim Thành) và Tứ Xuyên (Tứ Kỳ).

Tiêu chí văn hóa đạt cao nhưng chưa bền vững

Trong khi tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa "dậm chân tại chỗ" thì rất nhiều xã lại cán đích tiêu chí văn hóa. Theo Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tỉnh, đến hết tháng 4 đã có 143 trong tổng số 228 xã đạt được tiêu chí văn hóa. Trong 58 xã xây dựng NTM giai đoạn đầu thì đã có 53 xã đạt tiêu chí này. Đây là con số đáng mừng nhưng vẫn chưa hết lo.

Trong xây dựng nông thôn mới, tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa chưa được coi trọng

Xã Đồng Quang (Gia Lộc) được chọn xây dựng NTM giai đoạn đầu. Năm 2011, xã mới có duy nhất thôn Đôn Thư trong 7 thôn được công nhận làng văn hóa. Nỗ lực phấn đấu, đến nay xã đã có thêm hai thôn Đông Trại và Đông Thượng đạt danh hiệu này. Ông Đỗ Xuân Cộng, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: Năm nay xã phấn đấu có thêm thôn Vĩnh Duệ đạt danh hiệu làng văn hóa. Theo hướng dẫn, để được công nhận làng văn hóa phải có rất nhiều tiêu chí như: 80% số gia đình trở lên có đời sống kinh tế ổn định, tỷ lệ hộ nghèo dưới 5%, từ 80% số hộ trở lên được công nhận là gia đình văn hóa, không có án hình sự, không có người mắc tệ nạn xã hội... Sau khi đăng ký xây dựng danh hiệu qua 3 năm kiểm tra nếu đạt sẽ được công nhận làng văn hóa. Với một xã mà tỷ lệ hộ nghèo trên 17% như Đồng Quang thì để thực hiện các tiêu chuẩn trên không dễ. Năm 2015, Đồng Quang phấn đấu có 4 thôn đạt danh hiệu văn hóa, chiếm 57%, vẫn thấp hơn so với quy định.

Sự kém bền vững của các làng văn hóa cũng là một trong những khó khăn trực tiếp tác động đến công cuộc xây dựng NTM. Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đến nay, tỉnh ta có gần 900 làng, khu dân cư được công nhận danh hiệu văn hóa, đạt 73%. Được công nhận đã khó, duy trì, giữ vững danh hiệu lại càng khó hơn. Toàn tỉnh đã có 27 làng, KDC văn hóa bị xóa danh hiệu và thu hồi bằng. Gần đây nhất là làng văn hóa Nhan Bầu (Thanh Hà) bị thu hồi danh hiệu do để xảy ra tình trạng làm nhà trên đất chuyển đổi và có người sinh con thứ 3. Hằng năm, mỗi huyện có từ một đến hàng chục làng bị nhắc nhở vì vệ sinh môi trường không bảo đảm, vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội. Hiện cũng còn hàng chục xã, phường, thị trấn trắng làng, khu dân cư văn hóa. Đó là những thách thức không nhỏ trong xây dựng NTM.

Để thực hiện hiệu quả tiêu chí văn hóa trong xây dựng NTM cần có sự đồng thuận của các cấp, các ngành và sự nỗ lực vào cuộc của cả cộng đồng. Trong đó, tỉnh cần sớm bố trí quỹ đất cũng như nâng mức hỗ trợ kinh phí cho các địa phương thực hiện tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa. Các cấp, ngành cần thực hiện hiệu quả phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”. Nâng cao chất lượng danh hiệu gia đình, làng, khu dân cư văn hóa, khơi dậy, phát huy ý thức tự nguyện, tự quản của cộng đồng trong quá trình xây dựng cũng như gìn giữ làng văn hóa. Các địa phương cần tập trung nguồn lực thỏa đáng xây dựng cơ sở vật chất văn hóa theo tiêu chí NTM. Mỗi nơi cần sáng tạo, linh hoạt trong cách làm, tìm tòi cách tháo gỡ, đẩy mạnh xã hội hóa văn hóa, vận động nhân dân, các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tham gia xây dựng cơ sở vật chất, thiết chế văn hóa, thể thao ở cộng đồng.

NGỌC HÙNG