Bí ẩn trong Người đẹp

Lò Ngân Sủn (dân tộc Dáy) là một trong những nhà thơ dân tộc ít người đã đóng góp cho văn đàn thi ca Việt Nam những bài thơ hay thể hiện rất rõ lối tư duy, trực cảm cụ thể mà vẫn ám ảnh mê đắm hòa sắc với thiên nhiên miền núi bắt đầu từ cấu trúc nhịp điệu câu thơ như những bước đường rừng khám phá bí ẩn để chạm được cái đích của nó là những ước vọng cao đẹp mà bình dị như cơm ăn, nước uống và cao hơn là tình yêu. Tình yêu đã đánh thức những huyết mạch, những bản năng gốc của con người. Người đẹp là bức - tranh - thơ hoàn hảo sống động mà gần gũi lạ thường. Ta như cảm được tới một “cõi thiêng” bằng cả xúc giác và trực giác. Nhà thơ rất có ý khi chọn hai câu dân ca Dáy là đề từ với một không gian rộng: “Tên em bằng ánh sáng - Hình em bằng ánh trăng” để đóng khung lại bức tranh “Người đẹp”.

Bằng cấu tứ đối nghịch với các cặp: Tuyết - nóng/ Lửa - mát/ Không khát - khát/ Không đói - Đói/ Muốn chết - không muốn chết. Bức tranh đó bắt đầu nới rộng như muốn phá vỡ cái khung tranh định vị để người đẹp bước ra với mọi người. Ở đây ta chú ý có hai sắc màu trắng của tuyết và ấm của lửa. Cái hay ẩn ngầm sau mạch thơ hóm hỉnh của nhà thơ là các động thái “chạm” và “sờ”. Chính cái nét hồn nhiên và bản năng này đã “giải thiêng” phần nào những quy chuẩn cứng nhắc để cái đẹp được ban tặng như một quyền năng của tạo hóa. Ở đây lửa có thể nung chảy tuyết còn tuyết có dập tắt lửa hay không lại là một tầng vỉa mới. Chất hiện đại của tứ thơ của chính từ cặp đôi đối nghịch mà thuận lòng này. Ba cặp thơ tiếp là ba khái niệm thuộc về sự sống của mọi sinh vật. Khát - đói - chết là những biến đổi theo quy luật tự nhiên nhưng ở đây đã phá vỡ quy luật như một sự thần bí. Nhà thơ Vũ Quần Phương đã có lý khi cho rằng: “Bài thơ không kêu gọi sự giải thích mà lại khuyên sự thể nghiệm. Đọc thơ mà thèm được thể nghiệm”.

Khổ cuối bài thơ ban đầu cứ ngỡ như lạc với giọng điệu bài thơ, như ngẫm lại chính tiếng reo lên ngạc nhiên “ơ” đã làm cho chất thơ trẻ lại thật hồn nhiên tràn đầy bản năng sức sống, không khuôn sáo là nhịp nối đến với: “Người đẹp là ước mơ- Treo trước mắt mọi người”. Đó là một sự phát hiện tinh tế, sâu sắc có sức thuyết phục. Đó cũng chính là sự lan tỏa khái quát nhận thức về người đẹp. Về “Cái đẹp sẽ cứu rỗi thế giới” như lời một văn hào Nga nổi tiếng.

NGUYỄN NGỌC PHÚ