Bất đồng xung quanh đề xuất đánh thuế người sở hữu nhiều nhà, đất

Đề xuất của Bộ Xây dựng mới đây được đưa ra trong bối cảnh giá nhà ở, đất ở nhiều nơi liên tục tăng mạnh từ đầu năm đến nay.

Đề xuất này không mới mà đã được đề cập nhiều lần. Gần đây, dự báo giá nhà khó giảm, Hội Môi giới bất động sản Việt Nam cũng đề xuất đánh thuế với bất động sản thứ hai hoặc bỏ hoang. Suốt thời gian qua có nhiều luồng ý kiến xoay quanh vấn đề này.

Chưa nên áp dụng

Theo luật sư Tú Minh (Văn phòng Luật sư Tâm Á, Đoàn Luật sư tỉnh Hải Dương), đề xuất của Bộ Xây dựng có mặt tích cực là giảm thiểu việc đầu cơ, tích trữ đất, thao túng thị trường bất động sản, đẩy giá đất lên cao. "Tuy nhiên, theo tôi nếu áp dụng quy định này tại Việt Nam trong thời điểm hiện tại có nhiều bất cập vì hệ thống cơ sở dữ liệu về quản lý bất động sản và quản lý thuế chưa được đồng bộ, thống nhất và sẽ có những cá nhân lợi dụng để lách luật", luật sư Tú Minh cho biết.

Luật sư Tú Minh lấy ví dụ, bất động sản thứ nhất có giá trị lớn không bị tính thuế nhưng bất động sản thứ hai có giá trị nhỏ hơn lại chịu thuế cao, gây thất thoát thuế cho Nhà nước, hoặc những cá nhân muốn sở hữu nhiều bất động sản có thể nhờ những cá nhân khác đứng tên hộ đối với bất động sản của mình để tránh bị đánh thuế cao.

Các cá nhân đầu tư vào bất động sản có thể thực hiện các giao dịch chuyển nhượng không bảo đảm về mặt hình thức để lách luật, trốn thuế. Theo quy định, việc chuyển nhượng bất động sản phải được thể hiện bằng hợp đồng chuyển nhượng có công chứng. Trong quá trình hành nghề, luật sư Tú Minh đã tiếp nhận nhiều vụ việc tranh chấp phát sinh từ việc các cá nhân đầu tư vào bất động sản nhưng không thông qua hợp đồng chuyển nhượng có công chứng, mà sử dụng các loại văn bản khác như hợp đồng ủy quyền, thỏa thuận đứng tên hộ, giấy mua bán/đặt cọc viết tay… nhằm mục đích sau này chuyển nhượng cho người thứ ba sẽ không mất thêm một lần tiền thuế.

Những giấy tờ không bảo đảm về mặt pháp lý này không bảo đảm quyền lợi cho người tham gia giao dịch, khi phát sinh tranh chấp có thể không được công nhận, một thửa đất có thể bị chuyển nhượng cho nhiều người...

Về mặt kinh tế, nếu áp dụng quy định về đánh thuế với trường hợp sở hữu nhà, đất thứ hai thì có thể khiến giá nhà đất đã cao lại càng tăng cao hơn nữa. Theo Nền tảng dữ liệu về chi phí sống Numbeo, tỷ số giá nhà trên thu nhập ở Việt Nam (HPR-chỉ số khuyến khích sử dụng bởi Ngân hàng Thế giới và Liên hợp quốc) năm 2024 là 23,7 có nghĩa là giá nhà trung bình toàn quốc gấp 23,7 lần thu nhập trung bình một năm của một hộ gia đình người Việt. Trong khi đó, chỉ số này theo các chuyên gia sẽ lý tưởng ở mức từ 5-7 lần.

"Đây là con số khi chưa đánh thuế, nếu đánh thuế với trường hợp sở hữu nhà, đất thứ hai thì chắc chắn giá của một số bất động sản sẽ tăng mạnh, từ đó làm cho cơ hội được sở hữu bất động sản của nhiều người dân càng xa vời", luật sư Tú Minh phân tích.

Tìm hiểu nhiều nhà, đất ở TP Hải Dương từ đầu năm đến nay để mua cho con trai, bà Nguyễn Thị Tình ở phường Thanh Bình rất sốt ruột vì giá đều rất cao và thậm chí có thời điểm tăng chóng mặt. Tài chính hạn hẹp nên bà Tình hướng đến những mảnh đất tầm 50-60 m2 hoặc những ngôi nhà trong ngõ, nhưng giá đều từ trên 2 tỷ đến hơn 3 tỷ đồng, rất khó mua.

"Tích góp cả đời mới mua được căn nhà nhỏ, giờ lại đánh thuế nhà, đất thứ hai, tôi lo rằng giá nhà, đất sẽ càng đội lên khiến người dân như chúng tôi càng khó mua nhà đất cho con cái", bà Tình nói.

Lợi ích lâu dài

Dự kiến, tại kỳ họp thứ 8 lần này, Quốc hội sẽ xem xét, cho ý kiến vào dự án Luật Thuế bất động sản, trong đó có nội dung áp thuế đối với nhà ở thứ hai, nhà đất bỏ trống.

Đồng chí Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương Nguyễn Thị Việt Nga đồng tình chủ trương áp thuế đối với trường hợp sở hữu nhiều nhà, đất. Đồng chí cho rằng vì lợi nhuận cao nên thời gian qua có tình trạng nhiều người đổ xô đi buôn bất động sản, đẩy giá bất động sản lên cao làm lũng đoạn thị trường. Từ đó khiến những người có nhu cầu nhà ở thực sự lại không mua được nhà đất. Hơn nữa nguồn lực xã hội thay vì dành cho đầu tư sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm lại bị đổ vào bất động sản, làm giảm khả năng cạnh tranh của nền kinh tế, tạo ra tình trạng bong bóng bất động sản, thiếu công bằng trong xã hội.

Cùng với các công cụ quản lý khác của Nhà nước, đặc biệt là 3 Luật Đất đai, Nhà ở, Kinh doanh bất động sản mới có hiệu lực thì theo đồng chí Nguyễn Thị Việt Nga, việc đánh thuế với người sở hữu nhiều bất động sản sẽ góp phần quản lý thị trường này, tạo ra sự công bằng trong sở hữu nhà đất với người dân và có lợi ích lâu dài cho sự phát triển của Việt Nam sau này.

Thực tế hiện nay, nhiều quốc gia phát triển trên thế giới đã và đang áp dụng chính sách đánh thuế cho bất động sản thứ hai trở lên thành công như: Singapore, Anh, Canada… nhưng họ áp dụng trên cơ sở dữ liệu quản lý bất động sản đã được hệ thống hóa cụ thể và việc quản lý thuế, thu nhập của từng cá nhân rõ ràng minh bạch.

Một số chuyên gia cho rằng các nội dung này ở Việt Nam vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Sau khi Nhà nước hoàn thiện hệ thống dữ liệu quản lý bất động sản và quản lý thuế thì việc áp dụng quy định về đánh thuế với trường hợp sở hữu nhà, đất thứ hai ở Việt Nam sẽ thực sự có hiệu quả.