Bà Trương Mỹ Lan trước giờ tòa tuyên án

Ngày 17/10, trong gần 3 giờ công bố bản án đối với bà Trương Mỹ Lan, 68 tuổi, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và 33 bị cáo, Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh tóm lược quá trình diễn ra phiên xử trong gần một tháng qua; quan điểm của các bị cáo và luật sư, đồng thời đưa ra quan điểm về hành vi phạm tội của các bị cáo.

Theo Hội đồng xét xử, các tài liệu chứng cứ trong hồ sơ và lời khai của các bị cáo có đủ cơ sở xác định bà Lan và đồng phạm đã thực hiện loạt hành: Lừa đảo chiếm đoạt 30.081 tỷ đồng của 35.824 trái chủ thông qua việc phát hành trái phiếu khống; Rửa tiền 445.747 tỷ và Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới (4,5 tỷ USD - tương đương 106.730 tỷ đồng). "Viện kiểm sát truy tố các bị cáo về các tội danh tương ứng là có căn cứ, đúng pháp luật, không oan sai", bản án nêu.

Ở hành vi Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tòa xác định bà Trương Mỹ Lan nắm giữ phần lớn cổ phần của tập đoàn Vạn Thịnh Phát và SCB, đã đồng ý với đề xuất của Nguyễn Phương Hồng về việc phát hành trái phiếu nhằm xử lý khó khăn về tài chính. Để thực hiện, bị cáo đã họp với các lãnh đạo chủ chốt của Vạn Thịnh Phát và SCB đưa ra chủ trương phát hành trái phiếu thông qua 4 công ty thuộc Vạn Thịnh Phát (An Đông, Sunny World, Quang Thuận và Setra); đồng thời chọn 5 công ty khác thuộc hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát ký hợp đồng mua sơ cấp số trái phiếu của 4 công ty trên và Công ty cổ phần đầu tư Sai Gon Peninsula (đối tác) để lên phương án tạo dòng tiền khống tại SCB, hợp thức tư cách trái chủ sơ cấp.

Trong 4 công ty phát hành nêu trên, An Đông, Sunny World và Quang Thuận có đủ điều kiện phát hành, còn Công ty Setra thực tế kinh doanh thua lỗ. Tuy nhiên, các bị can đã "xử lý kỹ thuật" với kiểm toán viên Công ty Kiểm toán A&C sửa báo cáo tài chính và kết quả kiểm toán để công ty này đủ điều kiện phát hành trái phiếu.

Theo quy định tại Điều 2 Nghị định 90/2011 và Điều 4 Nghị định 163/2018 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp, "doanh nghiệp được phát hành trái phiếu riêng lẻ cho dưới 100 nhà đầu tư không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp...". Để lách các quy định này, nhóm bà Lan lên phương án lập, ký kết các hợp đồng kinh tế khống (mua bán cổ phần trái phiếu, vay tiền) giữa 4 công ty phát hành với 5 công ty trái chủ sơ cấp, công ty đối tác và các cá nhân được thuê ký khống. Như vậy sẽ hợp thức hóa mục đích phát hành trái phiếu là dùng tiền vốn trái phiếu đầu tư vào các dự án sinh lời.

Đồng thời, các cá nhân được thuê lập, ký khống các chứng từ giao dịch (nộp, rút tiền mặt, chuyển khoản) và hạch toán khống giao dịch trên hệ thống SCB trong cùng một ngày, nhằm tạo nguồn tiền 30.869 tỷ đồng cho các trái chủ sơ cấp chuyển tiền cho 4 công ty phát hành để mua gần 309 triệu trái phiếu.

Sau khi hợp pháp hóa tư cách trái chủ sơ cấp, bà Lan và đồng phạm hoàn thành việc tạo lập 25 gói trái phiếu khống và bán cho 35.824 nhà đầu tư thứ cấp.

Hội đồng xét xử xác định, quá trình phát hành trái phiếu có sự tham gia của nhiều cá nhân thuộc Vạn Thịnh Phát và SCB phối hợp triển khai. Sau đó, SCB có hàng loạt hoạt động dụ dỗ người mua trái phiếu (phần lớn là người gửi tiền ở SCB). Các bị cáo sử dụng thủ đoạn gian dối từ việc lựa chọn các công ty phát hành, các công ty mua sơ cấp đến việc xử lý dòng tiền khống và dẫn dụ khách hàng mua trái phiếu. Như vậy, tội phạm hoàn thành từ thời điểm tiền của bị hại đã chuyển vào SCB.

Sau khi chiếm đoạt, các bị cáo đã thực hiện tiếp nhiều thủ đoạn gian đối để rút tiền mặt, che giấu dòng tiền sử dụng vào nhiều mục đích không đúng với phương án phát hành. Các bị cáo đã xây dựng một quy trình từ việc lựa chọn công ty phát hành, ký các hợp đồng khống, chạy dòng tiền khống, bán cho các công ty sơ cấp, phân phối cho hàng trăm nghìn người dân.

"Quy trình này thể hiện ý thức chiếm đoạt có từ trước khi thực hiện hành vi. Đây là dấu hiệu đặc trưng của tội danh nên toà không có căn cứ chấp nhận quan điểm của một số bị cáo và luật sư cho rằng 'không nhận thức được hành vi khi thực hiện tội phạm'", HĐXX nêu quan điểm.

Cũng từ lập luận trên, tòa bác quan điểm của Võ Tấn Hoàng Văn và các luật sư cho rằng "chỉ giúp bà Lan chiếm đoạt số tiền hơn 7.000 tỷ đồng của nhà đầu tư". Theo tòa, bị cáo Văn là người triển khai việc phân phối trái phiếu đến khách hàng nên phải chịu trách nhiệm hình sự đối với toàn bộ hậu quả.

Đối với tội Rửa tiền, từ 1/1/2018 đến 7/10/2022, bà Lan nhằm che giấu nguồn gốc và hợp thức số tiền hơn 415.000 tỷ tham ô của SCB (ở giai đoạn một vụ án), đã chỉ đạo các thuộc cấp thực hiện nhiều thủ đoạn chuyển tiền ra khỏi hệ thống SCB; hoặc chuyển khoản cho cá nhân, pháp nhân rút tiền mặt ra khỏi tài khoản. Hành vi này nhằm tránh việc các cơ quan chức năng phát hiện, truy vết dòng tiền.

Tổng hợp với số tiền lừa đảo chiếm đoạt của các trái chủ (hơn 30.000 tỷ đồng), bà Lan và đồng phạm đã thực hiện hành vi Rửa tiền tổng cộng 445.747 tỷ đồng.

Ngoài ra, trong vòng 10 năm (từ 27/10/2012 đến 7/10/2022) đã có 21 công ty thuộc tập đoàn Vạn Thịnh Phát thực hiện 78 giao dịch chuyển tiền ra nước ngoài trái quy định với tổng số tiền hơn 1,5 tỷ USD. 21 công ty thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã nhận tiền từ nước ngoài chuyển về trái quy định, với 152 giao dịch (tổng cộng hơn 3 tỷ USD). Như vậy, bà Lan và đồng phạm đã Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới hơn 4,5 tỷ USD.

Quá trình xét xử, bà Lan không kêu oan, nhiều lần nhắc lại quan điểm "tôn trọng nội dung Viện Kiểm sát truy tố. Song, bà cho rằng không phải là người đề ra chủ trương phát hành trái phiếu, không chiếm đoạt tiền của các trái chủ. Tuy nhiên, bà cam kết dùng toàn bộ tài sản của mình để bồi thường cho 35.824 trái chủ.

Trong phần tự bào chữa và nói lời sau cùng, bà Lan nhiều lần khóc, tỏ ra ân hận trước những việc đã xảy ra, và nói đã phải trả giá quá đắt. Bà không nghĩ rằng cuộc đời của mình cuối cùng lại kết thúc như vậy, song bà coi như "đây là định mệnh nên chấp nhận". Bà cũng bày tỏ hối hận vì tham gia vào công việc tái cơ cấu SCB, "không ngờ cỗ máy SCB lại tốn nhiều tiền thế", cũng như khiến hàng chục nghìn bị hại phải khổ, gần 100 người khác phải rơi vào vòng lao lý.

Các bị cáo khác đều thừa nhận hành vi phạm tội, song cho rằng lúc thực hiện hành vi không nhận thức được sai phạm, hoặc thực hiện theo chỉ đạo của bà Lan và cấp trên. Hầu hết đều tỏ ra ăn năn hối hận về những việc làm của mình và xin lỗi các trái chủ. Họ xin tòa xem xét bối cảnh để có phán quyết nhân văn, khoan hồng.

Phát biểu quan điểm luận tội trước đó, đại diện Viện Kiểm sát đánh giá bà Lan giữ vai trò chính trong vụ án, các bị cáo còn lại giữ vai trò đồng phạm, giúp sức cho bà Lan thực hiện các hành vi phạm tội. Mỗi bị cáo là một mắt xích, hành vi của bị cáo này là tiền đề cho bị cáo khác thực hiện.

Viện Kiểm sát ghi nhận quá trình điều tra, xét xử giai đoạn 2, dưới sự hỗ trợ của luật sư, bà Lan đã hết sức phối hợp với luật sư, gia đình tìm giải pháp, có nguồn tiền khắc phục. Tuy nhiên, đến thời điểm này, những biện pháp đó chỉ là phương án, giải pháp, chưa thể hiện thực tế, cần thêm thời gian để có kết quả.

Cơ quan công tố ghi nhận nhiều tình tiết giảm nhẹ, thái độ chuyển biến của bị cáo Lan, ý thức khắc phục hậu quả nhưng do tính chất, mức độ của vụ án là đặc biệt nghiêm trọng vẫn cần thiết áp dụng mức hình phạt nghiêm khắc đối với bà. Từ đó, Viện Kiểm sát đề nghị Hội đồng xét xử tuyên phạt bà Lan mức án chung thân về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; 12-13 năm tù về tội Rửa tiền; 8-9 năm tù về tội Vận chuyển tiền tệ trái phép qua biên giới. Tổng hợp hình phạt là tù chung thân.

Căn cứ vào tính chất, vai trò, hành vi và mức độ sai phạm, nhận thức, 33 người khác bị Viện Kiểm sát đề nghị mức án từ 2 năm tù đến 27 năm tù.

Ở giai đoạn một đại án, bà Trương Mỹ Lan bị xác định trong 10 năm thâu tóm SCB đã chỉ đạo đồng phạm giải ngân cho nhóm công ty trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát tổng cộng hơn 2.500 khoản vay. Đến tháng 10/2022, nhóm bà Lan và Vạn Thịnh Phát còn gần 1.300 khoản vay dư nợ 677.000 tỷ đồng gốc và lãi. Tuy nhiên, đến thời điểm xét xử sơ thẩm, đã có một số khoản vay được tất toán, bị cáo Lan cũng nộp thêm một số tiền khắc phục hậu quả nên còn bồi thường hơn 673.800 tỷ đồng.

Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh tuyên phạt bà Lan 20 năm tù về tội Đưa hối lộ; 20 năm tù về tội Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng và tử hình về tội Tham ô tài sản. Tổng hợp hình phạt, bà Lan phải chấp hành án tử hình.

Hiện, bà Lan và các bị cáo đã kháng cáo bản án này, tòa phúc thẩm chưa ấn định ngày xét xử.