Nhà thơ Trần Đăng Khoa giỏi, giàu và dị
Qua bài thơ mô tả Trần Đăng Khoa, Nguyên Hùng đã vẽ nên bức chân dung chân thực về nhà thơ, tôn vinh ba phẩm chất nổi bật của ông là giỏi, giàu và dị.
Bài thơ có tựa đề Trần Đăng Khoa in trong tập sách Nguyên Hùng - Ký họa thơ (Nhà xuất bản Hội Nhà văn) với 81 chân dung văn học. Qua từng câu chữ, tác giả tái hiện hình ảnh của Trần Đăng Khoa thời thơ ấu, khám phá chiều sâu tâm hồn và nhân cách của một nhà thơ lớn. Điều làm Trần Đăng Khoa thực sự khác biệt không chỉ là tài năng mà còn là phong thái dị nhân. Trong con người ông ẩn chứa những suy nghĩ độc đáo và cách truyền tải thông điệp vừa gần gũi vừa thâm thúy.
Hình ảnh tuổi thơ và tình yêu quê hương
Hai câu mở đầu: Từ góc sân nhà em/ Chơi với Vàng với Vện gợi lại hình ảnh Trần Đăng Khoa thuở nhỏ vô tư vui đùa bên góc sân nhà cùng chú chó.
Câu thơ và hình tượng chú chó Vàng được trích trong bài thơ nổi tiếng của thần đồng cũng là hình ảnh quen thuộc của trẻ em Việt Nam xưa, gắn liền với những con vật nuôi trong nhà và cuộc sống dân dã, nhưng khác biệt ở chỗ gắn với ký ức đau đớn thời chiến. Tuổi thơ trong trẻo nhưng phải chịu đựng nỗi đau mất mát, khi bom đạn tàn khốc cướp đi cả con vật nuôi quấn quít trong nhà.
Ăn hạt gạo làng ta/ Lớn lên thành lính biển - Nguyên Hùng khéo léo nhắc lại bài thơ khiến Trần Đăng Khoa trở nên nổi tiếng khi mới lên 8 tuổi, gợi lại hình ảnh ẩn dụ về mảnh đất nuôi dưỡng thi nhân. Từ những gì bình dị nhất, cậu bé ấy lớn lên và trở thành "lính biển" - một biểu tượng của trách nhiệm và sứ mệnh bảo vệ Tổ quốc.
Tinh thần người anh hùng và lý tưởng lớn
Hình ảnh Khúc hát người anh hùng/ Vẫn còn vang vọng mãi như một lời khẳng định về tầm vóc và sức sống trong sáng tác của Trần Đăng Khoa, người đã may mắn gặt hái thành công rất sớm trong sự nghiệp văn chương và mang trong mình lý tưởng cũng như tinh thần của những anh hùng dân tộc.
Khúc hát này còn là tiếng vang của những tác phẩm mà Trần Đăng Khoa sáng tác, là tiếng vang của tình yêu nước, sự hy sinh và lòng yêu thương đồng bào.
Tình bạn và tư duy đối thoại
Yêu bạn, họa chân dung/ Quý tài mà đối thoại thể hiện khía cạnh khác trong bút lực Trần Đăng Khoa. Với thể loại phê bình văn học, ông là một cây viết tài hoa, giọng điệu riêng tung tẩy, có trái tim rộng mở, luôn tôn trọng và trân quý bạn bè, đồng nghiệp. Tuy nhiên, ông cũng bóc tách tài tình cái quái, cái dị của từng văn nhân bằng ngòi bút bén nhọn. Hình ảnh "họa chân dung" ngầm ý rằng, thần đồng thấu hiểu sâu sắc những người bạn, vẽ chân dung nhưng lắm khi lại hé lộ chân tướng nhân vật - không nhằm chê bai mà khéo kích thích, khiến nhân vật nhồn nhột và ngắm lại chính mình.
Đặc biệt, tư duy đối thoại của Trần Đăng Khoa cho thấy một tinh thần cởi mở, dám bắn tỉa vấn đề, biết lắng nghe và trân trọng những quan điểm khác nhau.
Thời kỳ học tập và trải nghiệm trong quân ngũ
Phác họa những năm tháng Trần Đăng Khoa học tập ở Gorky, Nguyên Hùng nhắc đến một khoảng thời gian đầy kỷ niệm và hoài niệm với câu thơ Những năm học Gorky/ Luôn nhớ ngày trực chiến. Hình ảnh cho thấy Trần Đăng Khoa dù đã được tắm mình trong môi trường học tập tại không gian văn chương mơ ước của bất cứ văn nhân Việt Nam nào, ấy thế mà ông vẫn mang mang trong lòng trách nhiệm là một chiến sĩ, tinh thần cảnh giác và sẵn sàng bảo vệ đất nước.
Hình ảnh Đợi mưa đảo Sinh Tồn/ Như mong người yêu đến ẩn chứa sự khắc khoải, không chỉ ngóng mưa để hóa giải cơn khát mà còn chờ đợi hòa bình đến với Tổ quốc mình.
Sự chuyển mình từ "thần đồng" đến "quan chức" và lợi thế hoạt ngôn
Nguyên Hùng khéo léo chuyển từ hình ảnh Trần Đăng Khoa thời thơ ấu đến hình ảnh khi trưởng thành và trở thành "quan văn" với câu Thần đồng nay làm quan/ Vẫn em em bác bác. Tác giả họa nên một Trần Đăng Khoa dù đã ở vị trí cao, vẫn giữ được sự gần gũi, chân chất vị quê thuở nào.
Hình ảnh "Dáng chú Cuội nông dân" thể hiện một Trần Đăng Khoa giản dị, dẫu ở vị trí hay không gian hiện đại cỡ nào thì “lão ấy” vẫn mang dáng vẻ hiền hòa củ khoai hột lúa. Điều đặc biệt là ông lại "hoạt ngôn - hóm - sắc", một con người thông minh, phản ứng nhanh trước mọi bẫy lời bẫy đời, đầy hài hước song cũng vô cùng thâm sâu và có khả năng truyền tải tư tưởng sắc bén.