Phu nhân Đại tướng Võ Nguyên Giáp - người bạn đời thủy chung, tận tụy
Đồng hành với Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ những ngày sau Cách mạng Tháng Tám đến khi ông qua đời, Phó Giáo sư Đặng Bích Hà đã có hơn 70 năm vừa là người vợ tận tụy, vừa là tri âm tri kỷ của ông.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp và bà Đặng Bích Hà thời trẻ
Mối tình hơn 70 năm của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và bà Đặng Bích Hà
Bà Đặng Bích Hà sinh năm 1928 tại Thanh Chương (Nghệ An), là con trưởng trong gia đình có 6 người con. Cha bà là Giáo sư Đặng Thai Mai, nhà giáo, nhà văn, nhà phê bình văn học nổi tiếng. Ông từng giữ các chức vụ quan trọng như: Bộ trưởng Bộ Giáo dục, Viện trưởng đầu tiên của Viện Văn học Việt Nam...
Đại tướng Võ Nguyên Giáp vốn là đồng chí, đồng nghiệp với ông Đặng Thai Mai từ những ngày Đảng Tân Việt mới đi vào hoạt động. Phu nhân Bích Hà từng kể, khi mới 6-7 tuổi, thời điểm mới ra sinh sống tại Hà Nội, bà đã được Đại tướng Võ Nguyên Giáp đèo đi chơi đến sân vận động Hàng Đẫy. Một hôm bỗng dưng ông đùa: "Anh sẽ cưới Hà bằng một đĩa xôi và một con gà". Hơn 10 năm sau, câu nói ấy đã trở thành sự thật.
Trước đó, trong suốt thời gian hoạt động và làm việc từ năm 1931 đến năm 1941 tại Vinh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp sống tại nhà của Giáo sư Đặng Thai Mai. Ông coi bà Bích Hà như một người em nhỏ, luôn chiều chuộng và chăm sóc.
Sau này, khi Đại tướng võ Nguyên Giáp lập gia đình với người vợ đầu - bà Nguyễn Thị Quang Thái, cả gia đình bà Bích Hà đều rất yêu quý bà Quang Thái, coi bà như người thân trong nhà. Năm 1943, bà Bích Hà theo trường học tản cư về Thanh Hóa cho đến 1945 mới quay về Hà Nội.
Năm 1945, hai người gặp lại sau khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp đang chịu nỗi đau trong cuộc đời. Vợ ông, cũng là người đồng chí cách mạng Nguyễn Thị Quang Thái đã bị bắt và mất trong nhà tù Hỏa Lò. Vừa thương, vừa kính phục ông, bà Bích Hà đã chia sẻ, đồng hành, rồi dần dần hai người nảy sinh tình cảm.
Cuối năm 1946, gia đình Giáo sư Đặng Thai Mai đồng ý tổ chức lễ cưới cho Võ Nguyên Giáp và Đặng Bích Hà. Đám cưới của hai người được tổ chức rất giản dị, đơn sơ. Tuy tuổi tác cách biệt nhưng ông bà đã luôn là những người bạn tri âm, tri kỷ cho đến những ngày cuối cùng của cuộc đời.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp và PGS Đặng Bích Hà
Bà Bích Hà từng chia sẻ, dù hay vắng nhà nhưng Đại tướng chưa bao giờ để vợ con phải có cảm giác lo lắng, hụt hẫng. Ông thường dành thời gian mấy phút để viết những dòng thư ngắn gọn gửi ra cho bà và các con để hỏi thăm sức khỏe và động viên tinh thần học tập, công tác.
Bà Đặng Bích Hà và Đại tướng Võ Nguyên Giáp có với nhau 4 người con, 3 con trai, 1 con gái: Võ Hòa Bình (sinh năm 1951), Võ Hạnh Phúc (sinh năm 1952) ; Võ Điện Biên (sinh năm 1954), Võ Hồng Nam (sinh năm 1956). Suốt những năm ở bên cạnh Đại tướng, bà yêu thương và trân trọng tất cả những gì thuộc về ông: người vợ liệt sĩ của ông, người con gái riêng của ông (Võ Hồng Anh) và cả những người cháu.
Ở sự nghiệp riêng, bà là nhà giáo giảng dạy Lịch sử ở Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, từng làm nghiên cứu viên ở Viện Đông Nam Á. Bà luôn được đồng nghiệp yêu quý bởi sự khiêm nhường, giản dị, không màng danh lợi.
Trong một cuộc trò chuyện, PGS.TS Đặng Xuyến Như, em gái út của phu nhân Đặng Bích Hà từng nhận xét: "Chị Hà giống mẹ tôi, đôn hậu, chân thành. Chị là một người thông minh, hiểu biết rộng nhưng khiêm tốn. Và ai gặp chị cũng dễ nhận ra chị là người sôi nổi, vui vẻ".
Những ngày sức khỏe của Đại tướng Võ Nguyên Giáp yếu dần, hầu hết thời gian của ông đều ở trong viện, tuần nào bà Bích Hà cũng vào thăm chồng, cùng ông chuyện trò, chia sẻ.
Từ sau ngày Đại tướng Võ Nguyên Giáp qua đời vào năm 2013, bà Đặng Bích Hà sống lặng lẽ bên con cháu. Mối tình bình dị và sâu đậm của ông bà vẫn được nhắc tới trong những bài báo, áng văn, trở thành biểu trưng cho những điều bình dị nhưng thiêng liêng và bền bỉ.