Việt Nam sẽ xây lò phản ứng hạt nhân mới phục vụ nghiên cứu, ứng dụng
Việt Nam và Nga hợp tác triển khai Dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân với lò phản ứng nghiên cứu mới công suất 10 MW, mục tiêu sản xuất dược chất phóng xạ, chiếu xạ silic tạo vật liệu bán dẫn sản xuất chip.
Thông tin được TS Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam cho biết tại buổi họp báo chí thường kỳ quý II năm 2024 do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức chiều 4/7.
Theo ông Thành, hồi cuối tháng 6 Tổng giám đốc Tập đoàn Năng lượng nguyên tử quốc gia Liên bang Nga (Rosatom) Alexey Likhachev và Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt đã trao đổi bản ghi nhớ về kế hoạch triển khai Dự án xây dựng Trung tâm Nghiên cứu khoa học và công nghệ hạt nhân (CNST) tại Việt Nam. Sau đó hai bên đã thống nhất cách thức hợp tác và triển khai để xây dựng và vận hành khai thác hiệu quả dự án này.
CNST dự kiến đặt tại TP Long Khánh, Đồng Nai. Trung tâm này sẽ có lò phản ứng hạt nhân dạng bể, công suất 10 MW, sử dụng nhiên liệu độ giàu thấp do Nga chế tạo.
Thông tin về tiến độ triển khai, ông Thành cho hay dự án đã triển khai thiết kế lò phản ứng và khảo sát địa điểm về sự phù hợp trong việc xây lò mới. Lò nghiên cứu mới có nhiệm vụ hướng sản xuất dược chất phóng xạ, phục vụ phát triển kinh tế xã hội.
"Hiện lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt sản xuất gần 10 loại dược chất phóng xạ, nhưng với lò mới có thể tăng công suất từ 5-7 lần", ông Thành nói. Lò phản ứng mới hướng tới mục tiêu đáp ứng dược chất phóng xạ trong điều trị và chẩn đoán ung thư. Đây là nhiệm vụ quan trọng, bởi mỗi năm có khoảng 180.000 người bị ung thư trong khi hiệu suất chữa trị trong nước hiện đạt khoảng 40% (thế giới đạt 70%).
Hiện Bộ Khoa học và Công nghệ giao Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam xây dựng các nhóm chuyên môn sâu về vật lý lò, thiết kế sử dụng kênh ngang, sản xuất đồng vị phóng xạ trên lò nghiên cứu, nghiên cứu vật liệu, chiếu xạ silic làm bán dẫn, nghiên cứu phân tích kích hoạt, bảo vệ môi trường, an toàn hạt nhân... Điều này nhằm chuẩn bị nguồn cán bộ nghiên cứu, ứng dụng khai thác hiệu quả lò nghiên cứu mới, đảm bảo an toàn, khi CNST đi vào hoạt động.
Ông Thành cho biết Viện Năng lượng nguyên tử cũng đang triển khai với một số đơn vị tại nước ngoài, trong đó có Viện Liên hiệp nghiên cứu hạt nhân Dubna (JINR) trong kế hoạch dài hạn đào tạo cán bộ.
Tại cuộc họp báo, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh chủ trương Việt Nam phát triển năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình gắn với phát triển kinh tế xã hội. Ông cho hay những kết quả ứng dụng trong ngành y học, nông nghiệp, xuất nhập khẩu hàng hóa nông sản cho thấy nhu cầu thực tế cần năng lượng nguyên tử.
"Đi đôi với xu hướng thế giới, nhiều quốc gia tái khởi động tập trung nguồn lực năng lượng nguyên tử phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Do đó dự án cũng cần có thời gian chuẩn bị lâu dài, hướng mục tiêu đưa năng lượng nguyên tử ứng dụng vào phát triển kinh tế xã hội", ông nói.
Dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân (CNST) được thực hiện theo Hiệp định Liên Chính phủ ký năm 2011. Dự án đã được Chính phủ Việt Nam phê duyệt chủ trương đầu tư năm 2018. Đây là lần đầu tiên Việt Nam triển khai một dự án về xây dựng lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu công suất lớn.
Để hỗ trợ công tác thẩm tra, thẩm định cho báo cáo nghiên cứu khả thi, báo cáo phân tích an toàn và hồ sơ thiết kế, Bộ Khoa học và Công nghệ đã đề nghị tập đoàn nhà nước về năng lượng hạt nhân Rosatom tạo điều kiện để một số cán bộ Việt Nam được tham gia thực hiện thiết kế cơ sở của lò phản ứng và các tính toán, phân tích an toàn đi kèm. Rosatom cũng sẽ hỗ trợ Việt Nam trong việc đào tạo cán bộ vận hành lò phản ứng nghiên cứu.
Việt Nam hiện có Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt đã vận hành 40 năm. Tiền thân của lò này là Lò phản ứng hạt nhân TRIGA Mark-2 công suất 250 kWt được Mỹ xây dựng tại Đà Lạt từ năm 1963. Trước ngày 30/4/1975 toàn bộ các thanh nhiên liệu của lò đã được tháo dỡ để chuyển về Mỹ nên lò không còn khả năng hoạt động. Từ năm 1982, Liên Xô (cũ) đã giúp đỡ khôi phục và mở rộng lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt. Đến ngày 20/3/1984, lò phản ứng với tên mới là Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt được đưa vào vận hành với công suất danh định là 500 kWt, gấp 2 lần so với công suất của lò TRIGA trước đây. Lò phản ứng sử dụng cho nghiên cứu khoa học, phân tích mẫu, sản xuất thuốc phóng xạ cho y tế, công nghiệp và đào tạo nhân lực.