Nôn nao tiếng trống chèo năm ấy…
Mỗi thu về, người ta bâng khuâng mùi hoa sữa, hoài niệm những vệt nắng vàng đậu trên vòm lá vô tư hoặc nhớ hương cốm mỏng manh… Với tôi, cứ nôn nao nhớ tiếng trống trường.
Nhưng không phải tiếng trống khi gióng lên âm vang cả không gian, nhắc nhở học trò đến lớp… Tiếng trống ở đây nghe chỉ thấy bung bung giòn đều, có khi nghe thủng thẳng như giọt nước rơi và có lúc dập dồn, ríu rít. Tiếng trống không loang ra, mà lặn sâu vào bên trong cõi lòng, lâng lâng.
Ấy là tiếng trống chèo của ngôi trường nghệ thuật.
Thuở ấy, Trường Văn hóa nghệ thuật (nay là Trường Trung cấp văn hóa nghệ thuật và du lịch Hải Dương) còn nghèo lắm. Toàn bộ ngôi trường được tiếp quản từ một khu nhà cơ quan sơ tán thời chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ. Xung quanh vẫn còn dấu vết những giao thông hào, hố tránh bom bi sót lại, qua năm tháng đất đã lấp gần đầy. Những khóm khoai ngứa tha hồ hút bùn lên xanh mơn mởn. Lối vào phòng hiệu trưởng những ngày mưa, khách đi giày da, phải rón rén tìm mô đất cao mà đặt chân lên cho đỡ ướt. Mấy dãy nhà cấp 4 ọp ẹp được dành làm phòng học và ký túc xá, mái võng xuống chưa có tiền đảo mái. Mấy viên ngói trước hàng hiên lỏng lẻo muốn rơi. Đêm, tiếng con chão chuộc gọi bạn tình nghe não nề… Có phụ huynh đến trường thăm con học, gửi lại dòng cảm tưởng nghe da diết:
"Đêm thăm thẳm gió lọt qua hiên lạnh
Nằm trong nhà, mong giọt rỏ ngắn thôi
Mái dột quá, trò nghiêng về một góc
Thùng mẻ quai, tung tóe bọt mưa rơi
Câu hát tập nửa chừng, bỗng nghẹn
Mặt trống chùng, đợi nắng mai phơi"
Ấy thế mà ở đây vẫn có lớp học chèo, có tiếng trống cơm bung bung, tom chát. Nó ngấm dần, lắng đọng trong tâm hồn và tạo thành nỗi nhớ...
Nhìn học trò là nam thanh nữ tú, nhí nhảnh tươi vui, khách thường khen “số đẹp”. Mấy ai ngờ rằng, phía sau thấm đẫm mồ hôi và nước mắt...
Còn nhớ, Việt Thành con nhà nông dân, ra tỉnh học lớp sân khấu chèo, giọng hát rất lạ, đầy triển vọng. Bẵng đi mấy hôm vắng lớp. Kiểm tra mới biết em bỏ học. Chủ nhiệm khoa tìm về quê, hỏi ra mới hay hoàn cảnh thương tâm: Thành mồ côi cha từ nhỏ, vì đam mê chèo nên quyết tâm đi học với ước mơ làm diễn viên. Chỉ vì thương mẹ ở nhà vất vả nuôi hai em, cậu đã theo bạn bè ra Quảng Ninh đội than dành tiền gửi về đỡ đần mẹ. Nhà trường động viên khuyên người mẹ gọi em về học tiếp, sẽ được cấp học bổng, miễn học phí. Năm tháng trôi qua, đến kỳ trả bài tốt nghiệp ra trường, Thành sắm vai anh bộ đội trong vở chèo “Đường về trận địa”, diễn xuất rất hay, được xếp hạng giỏi. Ôm bó hoa chúc mừng, giọt nước mắt Thành giàn giụa, ngời ngợi lòng biết ơn.
Trường Văn hóa nghệ thuật thường có ít học trò. Có khi chỉ 8-9 người một lớp. Ít nhưng không thể thiếu, không thể giảm đi cường độ lao động khó nhọc gian nan. Trong phòng cách âm, một thầy một trò vật vã trước một nốt nhạc, tỉa tót một tiếng trống, một vũ đạo để khắc họa số phận, tính cách con người. Đào tạo nghệ thuật là đào tạo tinh hoa.
.png)
Có lẽ vì thế, ở môi trường này đầy ắp kỷ niệm.
Đó là chuyện về Phương Mây, còn một tuần nữa phải thi tốt nghiệp vẫn xin nhà trường cho phép đi tham gia “Liên hoan giọng hát hay thanh niên toàn quốc”. Trường khuyên em nên tập trung vào mục tiêu chính của mình kẻo lỡ dịp. Bất ngờ, ba bốn hôm sau, trên trang nhất báo Nhân Dân in ảnh Phương Mây với một dòng phụ đề: Nữ sinh giành huy chương bạc trong “Liên hoan giọng hát hay thanh niên toàn quốc”. Thì ra em đã bí mật đi thi, xong lại bắt xe về kịp thi tốt nghiệp.
Đó là chuyện về Văn Quân, nhà nghèo ở vùng xa, quyết tâm ra tỉnh học âm nhạc. Bố em đang là cán bộ chuyên trách văn hóa xã. Ông đã thi vào học lớp chuyên tu quản lý văn hóa để có thể công tác lâu dài... Mùa thu năm ấy, cả hai cha con cùng tốt nghiệp. Buổi lễ trao bằng, trên sân khấu người ta thấy anh con trai nhận bằng âm nhạc, người cha nhận bằng quản lý văn hóa, giữa tiếng vỗ tay chúc mừng xúc động...
Những lứa học trò năm ấy đã như cánh chim xoải bay vào bầu trời xa rộng. Người thành nghệ sĩ, nhà giáo âm nhạc, cán bộ quản lý văn hóa nghệ thuật. Họ đang giữ gìn nghệ thuật cổ truyền của dân tộc. Những người thầy, kẻ gieo hạt quay lại nhìn bạt ngàn rừng cây đang lên xanh.
Mùa thu khai trường, đây đó vang lên tiếng trống, một biểu tượng thiêng liêng bao thế hệ... Tôi bỗng nhớ về một làn điệu chèo, một tiếng trống thu không, những ngày đưa học trò đi thực tập, hàng tháng trời về làng xã “diễn cho đồng bào tôi xem”, lại bồi hồi nhớ cái cảm giác ngày xưa:
"Trường chật hẹp, lòng thầy cô mở rộng
Đất phù sa ươm hạt trên đồng
Câu ngâm sổng, thẳm sâu lòng trung hiếu
Chiếc quạt xoè, khơi dậy khí non sông…
Trống cầm chầu, ngả nghiêng đêm hội
Giọt đàn bầu, xa xứ nhớ mong
Sóng nước “ đò đưa”, ai người bối rối
Và tiếng hát ru, thơm mát lúa ngậm đòng …".