Hương sen tháng 5

Mỗi quãng thời gian trong năm đều có những loài hoa đặc trưng mà gọi tên hoa ta đã biết đang là mùa gì, tháng gì. Hay gọi tên tháng, tên mùa ta đã hình dung các loài hoa biểu trưng cho những vẻ đẹp không chỉ sắc màu, hương hoa mà cả những tinh túy chắt lọc từ mạch rễ, mạch đất lên đầu lá, đầu cành và cả sự phản chiếu hồi quang diệp lục của nắng, của sương, của gió... Hoa là nụ cười của thiên nhiên ban tặng, là món quà vô giá. Hoa không chỉ nở vì mình mà nở cho người, tôn vinh hài hòa mạch sống, sức sống tiềm ẩn của thiên nhiên kỳ diệu. Với tháng 5, hương sen đồng quê theo làn gió mát đã đánh thức trong ta bao ký ức bồi hồi. Bởi sen là một loài hoa đặc biệt: vừa là hoa, vừa là vị thuốc, vừa mộc mạc mà thiêng liêng mang đậm yếu tố tâm linh. Sen là quốc hoa nước Việt, là lô-gô biểu tượng cho cánh bay Việt Nam vươn tầm ra thế giới...

“Trong đầm gì đẹp bằng sen/Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng/Nhị vàng bông trắng, lá xanh/Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”. Ca dao thật hay, thật tài tình, thật uyển chuyển khi tả sen từ ngoài vào trong rồi lại nhuần nhị thắm tươi tỏa hương từ trong tâm ra ngoài. Chỉ có hoa sen mới có tâm sen. “Tâm” không chỉ là hạt sen mà còn là hạt nhân của tình người.

Tôi lại nhớ đến sự phát hiện của một nhà khoa học: Hoa sen có những đặc tính mà chẳng loài hoa nào có được. Như cả hồ sen bát ngát thơm lừng nhưng tuyệt không có con ong, cánh bướm nào vờn quanh. Hình như sen sinh ra chỉ để dâng tặng cho người. Hoa sen mọc giữa ao hồ đầm lầy nhưng lại tinh khiết, hoa có khả năng chuyển hóa từ ô nhiễm thành thanh cao. Lại nữa, một họa sĩ đã từng ngạc nhiên trước một đặc điểm tạo hình rất riêng của hoa sen là “tròn và nhọn”. Hoa sen lúc còn búp hay kể cả khi mỗi cành hoa đã nở cũng “tròn và nhọn”. Hai hình thái hài hòa trong một tính cách, một phẩm chất. Khi còn búp giống như búp tay thon măng trong một điệu múa cổ. Khi nở ra là ánh hào quang thiêng liêng cho tượng phật tọa trên đài sen đó.

Tháng 5 trời nóng, món chè sen đã làm dịu đi cơn khát của các làng quê Việt Nam. Ao sen như cái máy điều hòa, vừa điều nhiệt, lại điều hương. Sen ướp cả những giọt nước trong veo, thuần khiết của sương sớm. Hấng những giọt sương ấy đem về đun pha trà lại cho những chén trà sen tỏa hương thơm dìu dịu để người già đối ẩm. Lá sen đem gói xôi, cốm ngấm cả hương, cả vị của cái mộc mạc thắm xanh. Tâm sen lại ru giấc ngủ của bà ướp trong hương đồng, hương ruộng. Thật lạ, sen bắt đầu nở từ tháng 5. Tươi mát suốt mùa hè đến thu mới chịu ngả màu, chuyển về với nước lắng sâu trong lòng hồ làm bùn nuôi cho ngó sen trắng ngần ngủ ngon dưới nước suốt mùa đông để đến khi nghe tiếng sấm mùa hè thì vươn mình lên mặt nước đón chào mùa sen mới.

Có một làng quê được đặt tên là làng Sen: Kim Liên (Sen vàng) bởi ở đây rất nhiều hoa sen, hồ sen. Tháng 5 mùa sen nở có một ngày  ai cũng nhớ, đó là 19.5 - ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, người con của làng Sen đó. Hương sen tháng 5 chính là hương của Bác - một cuộc đời “Sống thanh bạch chẳng vàng son/Mong manh áo vải hồn muôn trượng/Hơn tượng đồng phơi những lối mòn” (Tố Hữu). Và tên Bác, tấm gương đạo đức, phong cách của Bác đã vào thơ như một áng ca dao tuyệt hay thuần Việt: “Tháp Mười đẹp nhất bông sen/Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ” (Bảo Định Giang).

Tản văn của NGUYỄN NGỌC PHÚ