Tình mẹ

“Mẹ ốm nặng, chị về ngay!”. Tiếng cậu em trai tôi thảng thốt trên điện thoại. Em thông báo vắn tắt thêm về tình hình sức khỏe của mẹ rồi bỏ máy. “Chị lên chăm mẹ giúp em mấy ngày nhé. Hiện giờ em vội lắm, phải bảo các cháu đi cắt thuốc cho mẹ đây. Thế chị nhé. Em cúp máy đây!”. Tôi đứng ngây người, chân tay thừa thãi. Lúc sau tôi mới sực tỉnh, liền bấm máy tiếp cho con gái: “Bà ngoại ốm nặng, con lên đưa mẹ về thăm bà nhé”.

Chưa đầy nửa tiếng sau, Thảo đã phóng xe máy đến. Nó liền hỏi ngay:

- Bà ốm hả mẹ?

Tôi gật đầu.

- Có nặng không? Tình hình sao rồi ạ?

- Thì ai nào đã biết? Cậu con điện lên nói thế thì mẹ biết thế. Cậu bảo mẹ xuống chăm bà ít hôm.

Mẹ con tôi vội lên đường. Nhà mẹ đẻ tôi ở cùng xã nhưng khác làng. Từ nhà tôi về nhà mẹ khoảng dăm cây số. Ngày trước, không tháng nào là tôi không về thăm mẹ. Là con gái cả của mẹ lại lấy chồng gần nhất nên tôi có điều kiện chăm mẹ hơn. Mẹ con “chấy rận” cho nhau vui lắm. Sau tôi còn bốn em nữa. Hai cậu em trai đều lấy vợ làng. Mẹ ở với vợ chồng cậu cả. Hai đứa em gái tôi thì đều lấy chồng xa, thi thoảng chúng mới về quê ngoại được. Mọi việc trông nom mẹ chúng đều nhờ cậy ba chị em tôi.

Vừa vào đến sân, tôi luống cuống xuống xe, lập cập đi vào nhà, vừa đi vừa mếu máo:

- Mẹ ốm thế nào mà cậu mợ giờ mới điện cho tôi?

Vợ chồng cậu Huy ra tận cửa dắt tay tôi:

- Chị cứ bình tĩnh nào. Mẹ không sao đâu. Mẹ đang nằm ở giường đằng kia kìa!

Huy dắt tôi đến bên mẹ. Đang nằm, mẹ tôi bỗng ngóc đầu dậy.

- Chị Thủy đấy hả? Mẹ không sao đâu. Lâu chả thấy chị lên chơi nên tôi bảo anh Huy nó điện đấy!

Tôi hơi ngơ ngác:

- Thế mà mẹ làm con hết cả hồn. Tưởng sao thì...

Ngồi xuống bên mẹ, tôi phân trần:

- Dạo này, con cũng không được khỏe mẹ ạ, có tự đi được như trước đâu. Đi đâu cũng phải bảo vợ chồng thằng Phong nó đưa đi. Dạo này chúng cũng bận việc công ty. Thế nên bí cẳng lắm. Hôm nay con phải gọi cháu Thảo đưa đi đấy. Vội quá con chẳng kịp mua quà gì cho mẹ.

Mẹ tôi cười móm mém:

- Chị đến là vui rồi. Thấy chị khỏe là tôi mừng rồi. Quà đấy chứ quà đâu nữa. Sao bảo hôm nọ chị ốm cơ mà?

Tôi nghẹn ngào đáp:

- Vâng. Con cũng chỉ cảm cúm qua loa thôi.

- Cảm cúm à? Không được chủ quan đâu nhé. Các cụ dạy phòng bệnh hơn chữa bệnh đấy. Tuổi chị dễ cái sảy nảy cái ung lắm.

Thảo xen ngang:

- Bà thì chỉ được cái lúc nào cũng các cụ dạy.

- Cha bố cô. Chả thế lại không ư?- Mẹ tôi cười mắng yêu Thảo.

Bấy giờ, Huy mới lên tiếng:

- Sáng nay, mẹ cứ bắt em phải gọi chị về bằng được. Em đành phải bảo là mẹ ốm để chị sốt ruột mà về đấy.

- Cái cậu này. Chỉ được cái gở mồm.

Mẹ tôi cười:

- Gở cái gì? Tôi còn khỏe lắm đây! Chưa chết được đâu. Chả thế lại không ư? Chị em chúng mày thi thoảng phải gặp nhau cho mẹ mừng chứ. Còn sống được ngày nào thì phải tạo ra niềm vui ngày ấy, phải nghĩ đến thăm nhau.

Tôi ngồi nắn nắn bàn tay nhăn nheo của mẹ. Chợt mẹ tôi hỏi:

- Thế chị đi xuống đây đã xin phép gia đình nhà chồng chưa?

Tôi ngơ ngác:

- Nhà chồng nào hả mẹ?

- Nhà chồng chị chứ còn nhà chồng nào nữa? Các cụ dạy “thuyền theo lái, gái theo chồng”, đi đâu, làm gì cũng phải xin phép nhà người ta một tiếng.

Tôi cười xót xa:

- Bố mẹ chồng con mất lâu rồi. Đến cả chồng con cũng mất rồi mẹ ạ!

- Sao? Mất rồi à? Sao chồng con mất sớm thế?

- Vâng! Chồng con mất cách đây năm năm, lúc bảy mươi tuổi, bằng tuổi con bây giờ này này.

- Thế hả? Thế mà tôi cứ tưởng!

Mẹ tôi à ờ một hồi trong lơ đãng. Ở cái tuổi chín mươi này, nhớ nhớ quên quên, mẹ tôi nhiều lúc cứ như người ngớ ngẩn.

Suốt cả tuần tôi ở bên mẹ. Khác với mọi lần, lần này mẹ tôi nói hơi nhiều, thi thoảng lại có lúc lẫn cẫn. Mẹ rủ rỉ nhắc lại thời gian khó. Mẹ luôn miệng “ngày xưa, lúc mà nhà mình còn…”. Mẹ nhắc tới bố tôi, kể cho tôi nghe lúc sinh tôi thế nào. Mẹ thủ thỉ: "Ngày sinh chị, mẹ mới hai chục tuổi đầu. Cả bố và mẹ đều làm thuê ở đợ cho địa chủ. Hôm bố đang buổi cày, mẹ vừa bê nồi cám cho lũ lợn ăn thì bụng quặn đau dữ dội. Mẹ buông tay. Nồi cám lợn rơi xuống đất đổ tung tóe. Mụ vợ địa chủ chạy ra xỉa xói. Mặc kệ, mẹ ôm bụng nhăn nhó. Người toát mồ hôi. Mọi người chạy đến bế mẹ vào bếp. Được một lúc thì con ra đời. Ở ngay bên bệ nấu cám đấy". Rồi chuyện khởi nghĩa năm Ất Dậu 1945. “Lúc đó con năm tuổi thì phải, thằng Huy mới lên ba. Mẹ nhớ như in cái cảnh phá kho thóc của Nhật. Sao vui thế cơ chứ. Mẹ vừa bế thằng Huy, vừa cầm thúng cùng bố chúng mày theo người ta lao vào kho cướp thóc. Kể cũng buồn cười, thóc của mình bằng thật, nó cướp của mình giờ mình lấy lại mà lại bảo cướp của nó. Tất cả ào lên như nước vỡ bờ. Sau ngày đó, bố mẹ không phải đi làm thuê ở đợ nữa. Rồi sau đó bố con theo bộ đội đi kháng chiến…”.

Cứ thế, mẹ tôi thả hồn theo dòng suy tưởng. Qua chín năm, đến cải cách ruộng đất, lại thời bao cấp, rồi khi máy bay Mỹ oanh tạc, thời làm công điểm hợp tác xã... Chuyện nọ xọ chuyện kia, chuyện thời cuộc, chuyện đời... Tôi ngồi lặng yên chăm chú lắng nghe. Đôi mắt mẹ nhìn xa xăm. Đó là những ngày bình yên nhất bên nhau của mẹ con tôi.

Hôm Thảo lên đón tôi về, mẹ tôi bảo:

- Thôi, mẹ con chị về đi. Lúc nào cần thì mẹ gọi. Không phải lo cho mẹ đâu. À… Thế mũ nón đâu mà đi đầu trần ra thế? Nhỡ nó cảm nóng, cảm gió ra thì sao?

Thảo cười rõ to:

- Mẹ con cháu đi xe máy, đội mũ xe máy, đội nón sao được hả bà?
Mẹ tôi chép miệng:

- Nắng nôi thế này đội cái mũ sắt ấy thì ăn thua gì?

Vừa bước chân định ngồi lên xe thì mẹ tôi gọi với từ trong nhà. Tôi vội chạy vào:

- Mẹ còn điều gì dặn con à?

Mẹ giơ tay ra nắm lấy tay tôi:

- Chị phải chú ý đến lũ trẻ nhé. Thời buổi này chúng dễ bị sa ngã lắm. Các cụ dạy là phải giữ lấy nếp nhà, lành cho sạch, rách cho thơm. Đừng mê mải làm giàu mà quên chăm lo đạo lý chị ạ. Còn chị, mùa hè đừng có quạt điện, điều hòa nhiều, dễ bị cảm lắm. Cứ quạt nan mà dùng. Mùa đông nhớ chăn bông, mặc ấm nhé. Tuổi chị là không được chủ quan đâu. Chả thế lại không ư? Nhớ chửa? Các cụ dạy rồi. Ăn chắc mặc bền là yên tâm.

Tôi cười đáp lời mẹ:

- Con nhớ rồi. Mẹ cứ làm như con còn bé lắm ấy. Bảy mươi tuổi rồi, mẹ nha!

- Cha bố chị. Chả thế lại không ư?

Mẹ nhìn mãi hai mẹ con tôi cho đến khi khuất hẳn ở ngoài ngõ...

Tôi bất ngờ ốm. Người tôi đau mỏi nhừ. Đầu nóng sốt xình xịch. Tôi nằm mê mệt suốt cả ngày chẳng thiết ăn uống gì. Sang ngày thứ tư thì mẹ tôi đến. Chẳng biết ai thông báo cho cụ mà cụ bắt cậu Huy thuê taxi đưa đến. Xuống xe, mấy đứa cháu xúm lại xốc nách đưa cụ vào nhà. Cụ lọ mọ đến bên tôi và nói:

- Rõ khổ! Đã bảo ở cái tuổi này rồi phải cẩn thận, thế mà có nghe đâu. Con thấy trong người bây giờ nó thế nào? - vừa nói mẹ tôi vừa đưa tay sờ nắn khắp người tôi - Sốt cao thế này sao không đắp cái khăn ướt lên trán? Con Hòa đâu, lấy cho cụ chiếc khăn mặt ướt. Mẹ Thảo nữa, kiếm ít rau dấp cá giã nhỏ ra đắp cho mẹ mày.

Vuốt lại tấm chăn, mẹ kê lại cái gối cho tôi. Vừa làm, mẹ tôi vừa càm ràm. Đoạn, như sực nhớ ra điều gì, mẹ tôi lục cái túi vải mang theo, cầm bọc giấy báo giở ra:

- Ăn củ khoai nướng này vào cho nó có chất. Mệt đến mấy cũng cố mà ăn. Ăn mới có sức mà vượt lên được chứ.

Rồi mẹ bóc vỏ củ khoai, bẻ ra từng miếng bón cho tôi. Tôi cố nuốt từng miếng cho mẹ vui. Vừa ăn tôi vừa không cầm được nước mắt. Một cụ già tuổi chín mươi, tóc bạc phơ đang bón cho một bà lão tuổi bảy mươi. Cụ dỗ dành bà ăn, coi bà như một đứa trẻ. Mà sao mẹ tôi vẫn nhớ cái món tôi thích nhất cơ chứ. Mấy chục năm rồi, củ khoai nướng ngày thơ bé vẫn được mẹ tôi nhớ và chiều tôi như thế này à? Đã từng bao món ngon, của lạ nhưng tôi vẫn không thấy món nào ngon hơn món khoai nướng. Vị ngọt của nó thấm vào từng thớ thịt của tôi cộng với vị mát của lá dấp cá trong chiếc khăn mặt ướt đắp trên trán tôi khiến tôi tỉnh hẳn. Thật hạnh phúc cho tôi còn có mẹ trên đời.

Mẹ ở với tôi mấy ngày cho đến khi tôi khỏi ốm thì mẹ về. Những tưởng mẹ con tôi cứ yên bình sống như thế thì đùng cái, tháng sau mẹ tôi đột ngột ra đi. Mẹ đi thanh thản lắm. Hôm ấy, đang ngồi ngoài hè thì mẹ kêu nhức đầu chóng mặt. Vợ chồng cậu Huy vội đưa mẹ vào giường. Thế rồi cứ thế mẹ tôi thiếp đi. Chiều muộn thì mẹ đi hẳn theo bố tôi về với tổ tiên trong tư thế của một người đang ngủ.
Con cháu xúm quanh kêu khóc thảm thiết. Tôi vật vã bên mẹ. Ký ức về mẹ cứ dồn dập ùa về. Tôi cố nuốt nước mắt vào trong cùng hai người em và con cháu lo tổ chức hậu sự cho mẹ. Dân làng, cơ quan, đoàn thể đến viếng mẹ đông lắm. Các cháu, chắt, chút, chít, khăn trắng, khăn vàng, khăn đỏ mấy chục đứa lít nhít bám sau cỗ quan tài đưa mẹ tôi ra đồng.

Cúng cơm cho mẹ, tôi nhắc các cháu chuẩn bị thêm đĩa khoai lang luộc hoặc nướng, cái món mà cả mẹ và tôi thời gian khó đều thích. Vừa sửa soạn bàn thờ, cậu Huy, em tôi vừa lẩm nhẩm: “Chị em con sắp cơm cùng khoai lang nướng để đón mẹ về đây. Khôn thiêng mẹ hãy về thụ hưởng, phù hộ độ trì cho chị em con cùng các cháu chắt mẹ nhé”.

Gần 10 năm trôi qua, trên ban thờ, trong di ảnh, qua làn khói hương mờ ảo, ánh mắt mẹ tôi như đang nhìn chúng tôi. Ôi, ánh mắt dịu hiền, thân thương của mẹ! Mới hôm nào… Thế mà… Tôi còng lưng, nghển đầu lên, hai tay chắp trước ngực, chăm chăm nhìn vào di ảnh mẹ và không kìm được hai giọt nước mắt cứ trào ra lăn dài trên má.

ÐỖ XUÂN THU