Những chuyện lôm côm tại Hội nghị giới thiệu văn học Việt Nam

Thiếu chuẩn xác ngay từ cách dịch tên hội nghị?

Trên logo cũng như các tờ giới thiệu, tờ chương trìnhvề Hội nghị, Ban tổ chức đều ghi rõ cả tiếng Việt (Hội nghị quốc tếgiới thiệu văn học Việt Nam) và tiếng Anh (International conference toIntroduce Vietnam literature). Tuy nhiên, dịch giả Dương Tường chorằng, hội nghị này "dịch sai từ tên gọi". Theo ông, đó là "cách dịchtiếng Tây theo kiểu ta". "Một hội nghị mời tới hơn 150 đại biểu nướcngoài, phần lớn là các dịch giả, mà lại dịch như thế người ta cườicho", ông nói. "Hội nghị quốc tế giới thiệu văn học Việt Nam nên đượcdịch là International Conference for Propagation of Vietnameseliterature". Trao đổi với phóng viên, dịch giả Dương Tườngchỉ ra 3 điểm mà theo ông là thiếu chuẩn xác. "Thứ nhất, người nướcngoài thường không dùng "to + động từ" trong tên gọi các sự kiện, hộinghị, hội thảo… Thứ hai, từ "Introduce" không phản ánh đầy đủ tinh thầnhội nghị mà Ban tổ chức muốn hướng tới là quảng bá văn học Việt Nam rathế giới. Thứ ba, cụm từ "Văn học Việt Nam" không thể dịch là "VietnamLiterature" mà chính xác phải là "Vietnamese Literature".

Chia sẻ với ý kiến của Dương Tường, dịch giả HoàngHưng cho biết: "Nói sai thì cũng không hẳn là sai. Nhưng dịch như thếnghe nôm na và quê mùa lắm".

Cách dịch tên hội nghị bị cho là thiếu chuẩn xác.

Tuy nhiên, khi dịch giả Phạm Xuân Nguyên nêu lên vấnđề này tại buổi Gặp gỡ các nhà văn trẻ diễn ra sáng 6-1, trong khuônkhổ hội nghị, nhà thơ Trần Đăng Khoa, thành viên Ban tổ chức cho rằng:"Tôi nghĩ, đây chỉ là sự khác nhau về quan niệm dịch thuật. Có ngườithích dịch thoát ý, có người lại thích dịch sát nghĩa". Trao đổi lạivới dịch giả Dương Tường, ông nói: "Dù quan niệm thế nào thì cũng phảilàm sao để người nước ngoài người ta hiểu tinh thần hội nghị, chứ khôngthể dùng cách dịch 'word by word' như thế".

Ngoài câu chuyện về tiêu đề, hội nghị còn xảy ranhững sự cố gây cười chỉ vì tình trạng "nhiều đại biểu, lắm ngôn ngữ"trong khi Ban tổ chức thiếu sự chuẩn bị chu đáo.

Sáng 6-1, tại buổi thảo luận về Văn xuôi VN hiện đại,sau khi mời dịch giả Trung Quốc Chúc Ngưỡng Tu lên tham luận, nhà vănHoàng Minh Tường, thành viên chủ tịch đoàn mới ngỏ lời với toàn bộ cửtọa: "Ở đây có dịch giả tiếng Trung nào không ạ?". Dịch giả tiếng Anhđồng thời cũng là chuyên gia tiếng Trung Nguyễn Liên giơ tay. Ông đượcmời lên dịch từ tiếng Trung ra tiếng Việt cho Chúc Ngưỡng Tu. Khôngngờ, vị giáo sư người Trung Quốc nói tiếng Việt rành rọt trong sự ngạcnhiên của cả cử tọa lẫn ban tổ chức. Dịch giả Nguyễn Liên, tiện thể,được mời dịch luôn từ tiếng Việt sang tiếng Anh phục vụ các đại biểuchâu Âu. Sự cố này cho thấy rõ, ban tổ chức đã không tìm hiểu kỹ về cácdiễn giả cũng như không chuẩn bị chu đáo dịch giả cho buổi hội thảo.

Tham luận hội nghị: chuyện ai người ấy nói

Ngày làm việc thứ hai (6-1), Ban tổ chức chia đạibiểu thành các nhóm, thảo luận về 4 chủ đề lớn. Tuy nhiên, do thiếu sựtổ chức, định hướng về tham luận, các cuộc thảo luận phần lớn rơi vàotình trạng độc thoại: mỗi dịch giả nói một chuyện, ít có sự trao đổi đachiều. Trước một số bài phát biểu quá lan man tại cuộc Gặp gỡ các nhàvăn trẻ, nhà văn Võ Thị Hảo nói: "Tôi đề nghị các đại biểu đi vào nhữngvấn đề cụ thể, chi tiết hơn, tránh để một hội nghị tiêu tốn tiền thuếcủa dân lại rơi vào tình trạng lãng phí".

Hội nghị là cơ hội gặp gỡ của các dịch giả, nhà văn đến từ nhiều nước.

Trong khi các dịch giả nước ngoài chịu khó tìm tòi giải pháp đưa văn học VN ra nước ngoài qua những bài viết như: Dịch và xuất bản văn học VN ở Thụy Điển (Styrbjorn Gustafsson); Tình hình giới thiệu văn học VN tại Hàn Quốc và bài toán của nó (Ahn Kyong Hwan), "Ông cố vấn" và tôi: về việc giới thiệu văn học VN ra nước ngoài qua một trường hợp thành công(Chúc Ngưỡng Tu)… thì một số dịch giả VN dường như coi đây là một hộithảo khoa học hơn là một hội nghị giới thiệu, quảng bá văn học Việt rathị trường. Những tham luận nặng tính học thuật như Truyền thống và đổi mới trong văn xuôi hiện đại VN (Đặng Anh Đào), Văn chương chăm lo cho sự sống và làm cho người gần người hơn (Nguyễn Văn Hạnh), Vài nét tiếp cận lịch sử và giá trị văn xuôi VN hiện đại (Phong Lê)… tuy rất giá trị trong nghiên cứu văn chương, nhưng dường như lại trở nên khó nắm bắt cho phần lớn các dịch giả chưa am hiểu nhiều về lịch sử văn học VN.

Ở đối cực, sự bám quá sát tinh thần quảng bá, tiếpthị lại khiến cho phần đăng đàn của nhà thơ dân tộc Bùi Tuyết Mai trởnên sống sượng so với một hội nghị lớn. Khi được mời phát biểu, chịthật thà nói: "Hôm nay, tôi mang theo tập thơ mới nhất mà tôi đã tựdịch từ tiếng Mường sang tiếng Việt. Nếu các bạn yêu tôi một chút thìmong các bạn dịch sang tiếng nước các bạn. Tôi còn nhiều tập ở nhà nữa,hôm sau tôi sẽ lần lượt mang tới". Khi bị thành viên chủ tịch đoàn cắtngang vì phát biểu quá giờ, chị không chỉ lờ đi mà còn tự ý mời thêmmột dịch giả nước ngoài trước đó đã hứa dịch thơ chị lên đăng đàn phátbiểu, dù anh này không có trong kế hoạch tham luận của Ban tổ chức.

Sau hai ngày làm việc, bên cạnh những thành công nhấtđịnh trong việc tập hợp được một đội ngũ đông đảo các dịch giả nướcngoài với những bài phát biểu giá trị, hội nghị quốc tế vẫn lộ ra nhiềuđiều bất cập trong cách tổ chức. Điều này đã được Chủ tịch Hội Nhà vănHữu Thỉnh tiên lượng trước khi sự kiện này diễn ra. Trong cuộc họp báohôm 4-1, ông nói: "Hội nghị không thể không có những thiếu sót. Bởichúng ta mới tổ chức đến lần thứ hai, chưa có nhiều kinh nghiệm trongviệc tổ chức những sự kiện thu hút nhiều đại biểu đến từ nhiều quốc gianhư thế này".

(Theo VnEpress)