Một liên minh mới cho Mỹ La Tinh và Cariber

Vàolúc này, còn sớm để dự đoán khả năng thành công của liên minh mới,nhưng rõ ràng, sự kiện này thể hiện hai điều: mong muốn và quyết tâmlớn của các nước Mỹ La Tinh muốn tách khỏi sự can thiệp và ảnh hưởngcủa Mỹ, tự giải quyết các vấn đề khu vực; đồng thời thúc đẩy sự liênkết chặt chẽ và thịnh vượng trong nội khối theo mô hình Liên minh ChâuÂu. Song câu hỏi đặt ra lúc này là liên minh mới phải làm sao để “thựcsự mới” so với những cơ chế khu vực đã tồn tại và đang chồng chéo tạiMỹ La Tinh.

Với việc thành lập một liên minh không có sự tham gia của Mỹ và Canada, các thành viên của khu vực Mỹ La tinh và Cariber mong muốn thoát khỏi cái bóng của người Mỹ

Với kết quả đạt được tại Mexico trong hai ngày đầutuần, có cảm giác Mỹ La Tinh lại bừng sáng với một “trang sử mới”, dùchỉ dừng lại ở ý nghĩa biểu tượng. Liên minh mới sẽ tập hợp số lượngthành viên đông đảo nhất của khu vực Nam Mỹ từ trước tới nay với 32thành viên là các nước Mỹ La tinh và các nước ở vùng Caribe. Ý tưởngthành lập một liên minh rộng lớn hay thực chất là gộp hai thể chế đã cósẵn là Nhóm Rio (gồm 9 nước Mỹ La Tinh) và Cộng đồng các nước vùngCariber làm một, đã được nêu ra tại Hội nghị Thượng đỉnh đầu tiên Mỹ LaTinh- Cariber vào năm 2008 và trở thành hiện thực 2 năm sau. Song dĩnhiên phải chờ đợi một thời gian nữa để liên minh này thể hiện vai trò,bởi tiến trình tìm kiếm tên gọi chính thức cũng như xác định cơ cấu tổchức cho liên minh mới bắt đầu và sẽ chỉ được quyết định tại Hội nghịThượng đỉnh tiếp theo của khu vực tại Venezuela vào năm 2011.

Có 2 điểm cần làm rõ trong ý tưởng hình thành Cộngđồng các Nhà nước Mỹ Latinh và Cariber: đó là vai trò và ảnh hưởng củaMỹ và mô hình liên kết kiểu Liên minh châu Âu. Với việc loại trừ sựtham gia của Mỹ, Canada cũng như nêu ra khả năng Cộng đồng mới thay thếLiên minh các nước châu Mỹ (OAS) – Diễn đàn chính thảo luận các vấn đềkhu vực hiện nay, các quốc gia Mỹ La Tinh một lần nữa khẳng định mongmuốn và quyết tâm chấm dứt tai tiếng là “sân sau” của Mỹ, bấy lâu bịkhuất lấp sau cái bóng của “Chú Sam” trong các vấn đề cả khu vực lẫnquốc tế. Tổng thống Mexico Felipe Calderon tuyên bố, với cơ chế mới, MỹLa Tinh sẽ không chỉ ngồi ở vị trí “khán giả” trước những gì diễn ratrên thế giới. Còn Tổng thống Bolivia Evo Morales khẳng định, sự kiệnnày giải thoát Mỹ La Tinh và vùng Cariber khỏi nước Mỹ và theo ông,“nhiều ví dụ cho thấy, ở đâu có sự can thiệp của Mỹ, ở đó không có hòabình và công bằng xã hội”.

Đặc biệt, việc thành lập liên minh mới chứng kiến sựhội nhập chính thức trở lại của Cuba - Quốc gia bị đình chỉ tư cáchthành viên Liên minh các quốc gia châu Mỹ từ năm 1962 do chính sách thùđịch của Mỹ. Cũng tại hội nghị thượng đỉnh lần này, các nước Mỹ La Tinhvà vùng Cariber một lần nữa đồng loạt yêu cầu Mỹ chấm dứt cấm vận đốivới Cuba.

Nhìn một cách tổng thể, tình hình khu vực Nam Mỹhiện nảy sinh nhiều vấn đề đòi hỏi phải có một tổ chức khu vực đủ mạnhđể tự định đoạt các vấn đề của riêng khu vực cũng như thể hiện một quanđiểm thống nhất với bên ngoài. Hai vấn đề nóng bỏng là Haiti và tranhcãi chủ quyền biển đảo giữa Argentina và Anh là điển hình cho thấy sựcần thiết đó. Song, điều quan trọng là phải tạo một liên minh thực sựđáp ứng yêu cầu mới, bởi Mỹ La Tinh đã có quá nhiều tổ chức tương tự,mà hiện thành viên, cơ cấu tổ chức, hoạt động đang chồng chéo lên nhau.Còn nhớ Liên minh Nam Mỹ (UNASUR) được thành lập năm 2008 từng gâytiếng vang lừng lẫy khu vực, cũng chủ trương tách khỏi vòng ảnh hưởngcủa Mỹ và theo mô hình Liên minh Châu Âu, nhưng kết cục không thể đemlại kết quả như kỳ vọng ban đầu. Cuộc họp thượng đỉnh của liên minh nàyvừa diễn ra trước Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ La Tinh- Cariber chỉ khoảngchục ngày, cũng bàn đến hòa giải ở khu vực và hỗ trợ Haiti nhưng khônggây nhiều sự chú ý.

Nói về liên kết kiểu Liên minh Châu Âu, đây khôngphải lần đầu tiên mô hình EU được lấy ra làm mẫu tại Mỹ La Tinh. Về lýthuyết, có nhiều cơ sở để Nam Mỹ làm được điều này, vì đã sẵn có mộtCộng đồng Kinh tế Nam Mỹ (Mercosur) tương tự như Cộng đồng Than thépchâu Âu làm nền tảng; có Ngân hàng Nam Mỹ, thậm chí đã có đồng tiềnchung Sucre do nhóm Liên minh Boliva cho châu Mỹ (ALBA) lựa chọn vàonăm ngoái. Song vấn đề là Mỹ La Tinh sẽ chỉ thành công khi biết điềuphối và kết hợp những điều sẵn có thay vì thiết lập cái gì đó “tưởngmới mà hóa đã cũ” để rồi gây trùng lặp, chồng chéo, giảm hiệu quả hợptác.

Kỳ vọng nhiều, thách thức càng lớn đối với Cộng đồngcác nước Mỹ La Tinh- Cariber, mà trước hết vẫn là tạo sự đồng thuậntrong nội bộ. Khác biệt về hệ thống- tư tưởng chính trị, tranh cãi còngay gắt giữa một số nước thành viên, mà rõ nét nhất là cuộc đấu khẩugiữa Tổng thống Colombia với Tổng thống Venezuela ngay tại hội nghị vừaqua… khiến giới quan sát có cái nhìn thận trọng về tương lai của liênminh mới.

(Theo VOV)