Khắc phục ô nhiễm bằng… cỏ
Khoa học - Công nghệ - Ngày đăng : 11:04, 16/03/2010
Theo kết quả nghiên cứu, chỉ sau 2 - 3 năm các vùng đất đã khai thácquặng, kim loại nặng trong đất sẽ được cây hấp thụ hoàn toàn. Kết quảthử nghiệm tại một số mỏ quặng ở Thái Nguyên cho thấy kim loại nặng nhưasen, chì, cadimi và kẽm (As, Pb, Cd và Zn) được xử lý đáng kể. Kết quả cho thấy mỏ than núi Hồng là điểm nóng về ônhiễm asen trong đất. Tại đây, có hàm lượng asenđạt từ 202 - 3.690 ppm(1ppm = 1 phần triệu), cao gấp hơn… 300 lần so với Tiêu chuẩn Việt Namvề hàm lượng asen trong đất… Kếtquả thăm dò địa chất trên cả nước cho thấy có khoảng 5.000 mỏ và điểmquặng, trong đó có khoảng 1.000 mỏ đã và đang được khai thác. Riêngdiện tích đất đã ngừng khai thác lên tới 3.749ha. Tuy nhiên, rất ítvùng đất sau khi khai thác được hoàn thổ, hoặc chất lượng kém, khôngđáp ứng cho việc canh tác.
GS.TS Đặng Đình Kim, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Công nghệ môitrường, chủ nhiệm đề tài, cho biết từ năm 2007, các nhà khoa học thuộcViện Công nghệ môi trường, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, ĐHQuốc gia Hà Nội bắt đầu thực hiện đề tài “Nghiên cứu sử dụng thực vậtđể cải tạo đất bị ô nhiễm kim loại nặng tại các vùng khai thác khoángsản" (thuộc Chương trình KH - CN trọng điểm cấp nhà nước về tài nguyên,môi trường và thiên tai - KC 08.04/06-10).
Trong năm 2007 và 2008, các nhà khoa học lấy hàng trăm mẫu đất và câytại các vùng mỏ (mỏ than núi Hồng xã Yên Lãng, mỏ thiếc xã Hà Thượng -huyện Đại Từ; mỏ sắt Trại Cau và mỏ chì, kẽm làng Hích - huyện Đồng Hỷ,tỉnh Thái Nguyên) để phân tích thành phần, hàm lượng kim loại nặng. 
Nhà khoa học kiểm tra mô hình trồng dương xỉ tại xã Hà Thượng, Đại Từ, Thái Nguyên.
Mỏ thiếc xã Hà Thượng bị ô nhiễm asen nghiêm trọng, có nơi hàm lượng asen trong đất cao gấp 1.262 lần Tiêu chuẩn Việt Nam!
Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu cũng thu thập 157 loài thực vật trêncác bãi thải quặng và các vùng phụ cận. Qua đó, chọn lọc được 33 loàicây có thể sống được trên nền đất ô nhiễm cao.
Kết quả phân tích cho thấy, có 2 loài thuộc họ dương xỉ (tên khoa họclà Pteris vittata và Pityrogramma calomelanos) và cỏ màn trầu (tên khoahọc là Eleusine indica) có khả năng tích lũy kim loại nặng, hàm lượngasen lên đến 5.876ppm và trong rễ là 2.642ppm. Còn cỏ màn trầu có thểđược sử dụng như giải pháp phục hồi cho những vùng đất bị ô nhiễm chìvà kẽm.
Nghiên cứu cho thấy cỏ vetiver cũng có khả năng chống chịu vùng ô nhiễmchì rất cao (trồng thí nghiệm trong đất nhiễm từ 1.400ppm đến 2.530ppm,cỏ vẫn phát triển tốt).
Đây là cơ sở để các nhà khoa học tiên hành nghiên cứu, trồng thử nghiệmcác loài cây này với mục đích phục hồi những vùng đất bị ô nhiễm kimloại nặng, đặc biệt là những vùng khai khoáng.
Sau khi chọn lọc và phân tích, các nhà khoa học trồng thử nghiệm cỏvetiver và dương xỉ Pteris vittata tại làng Hích với diện tích hơn600m2.
Ở xã Hà Thượng, các nhà khoa học cũng trồng thử nghiệm khả năng hấp thụasen của 2 loài dương xỉ Pteris vittata, Pityrogramma calomelanos và cỏvetiver trên diện tích hơn 700m2.
Kết quả đo kiểm tại xã Hà Thượng cho thấy, sau khi trồng thử nghiệm 4tháng, hàm lượng asen trong đất giảm từ 5.606,31ppm xuống còn 4.521ppm.
Từ kết quả này, nhóm nghiêm cứu tiếp tục hoàn thiện quy trình công nghệnhân giống 2 loài dương xỉ bản địa, cỏ màn trầu, cỏ vetiver để phục hồiđất bị ô nhiễm kim loại nặng.
Hiện các nhà khoa học đề xuất lên Chính phủ và các đơn vị khai thác,chế biến quặng sớm triển khai việc ứng dụng thực vật trong xử lý ônhiễm môi trường đất.
(Theo Đất Việt)