Hệ lụy của chọn thầu giá rẻ

Kinh tế - Ngày đăng : 14:39, 16/08/2010

Trung Quốc (TQ) đang là nhà thầu nước ngoài lớn nhất Việt Nam (VN). Điều đáng nói là nhiều công trình lớn do nhà thầu TQ thi công có tiến độ ì ạch, gặp rất nhiều trục trặc khi đi vào vận hành.

Những công nhân Trung Quốc làm các công việc giản đơn trên công trường Nhà máy nhiệt điện Hải Phòng 1

TQđã và đang thắng thầu hàng loạt dự án EPC (thiết kế - cung ứng vật tưthiết bị - xây lắp). Theo ông Tạ Văn Hường, Vụ trưởng Vụ Năng lượng, BộCông thương, ước tính số dự án mà nhà thầu TQ đang làm tổng thầu EPChoặc giữ vai trò chính trong liên doanh trúng thầu lên đến khoảng 80%dự án nhiệt điện than đã ký kết hợp đồng trong Tổng sơ đồ điện 6 (tổngcộng có gần 40 dự án trong tổng sơ đồ điện này, kể cả những dự án đangđàm phán). Điều đáng nói là nhiều công trình lớn do nhà thầu TQ thicông có tiến độ ì ạch, gặp rất nhiều trục trặc khi đi vào vận hành.

Giá rẻ là thắng

Theo ông Tạ Văn Hường, hệ thống thiết bị quản lý điều khiển, côngnghệ cao của TQ thua kém các nước G7, nhưng điều quan trọng là giá thầurẻ hơn các nhà thầu thuộc các nước G7. Đó là ưu thế giúp các nhà thầuTQ trúng thầu rất nhiều trong thời gian qua.

"Có dự án giá của nhà thầu TQ rẻ chỉ bằng nửa các nhà thầu khác,trong khi Luật Đấu thầu hiện không phân biệt nguồn gốc xuất xứ củathiết bị, hiển nhiên phải chọn loại giá rẻ hơn. Bởi thế, các nhà thầuTQ vượt qua được ngưỡng cho phép tham gia là họ thắng thầu", ông Hườngcho biết.

"Bộtrưởng Bộ Công thương đã chỉ đạo và yêu cầu các chủ đầu tư báo cáo làmrõ tình hình hợp tác với các nhà thầu TQ, rà soát bức tranh tổng thể đểxử lý với từng trường hợp cụ thể".

Ông Tạ Văn Hường, Vụ trưởng Vụ Năng lượng, Bộ Công thương

"Nhìncách nhà thầu TQ mang theo cả thiết bị vệ sinh công nghiệp, cả lao độngdọn dẹp sang dự án Nhà máy đạm Cà Mau là đủ thấy, chủ đầu tư được giárẻ nhưng xã hội lại thiệt hại nhiều".

Bà Trần Thị Hà, Phó tổng giám đốc Tập đoàn dầu khí VN

Mức giá rẻ vượt trội mà nhà thầu TQ đề xuất cũng là một trong các yếutố để Chính phủ cho phép mở rộng dự án Duyên Hải, Vĩnh Tân (nhà thầuTập đoàn điện khí Đông Phương dù thi công dự án Hải Phòng 1 chậm tiếnđộ hơn 20 tháng nhưng vẫn trúng thầu dự án Duyên Hải 1 và được phéptham gia thầu thêm dự án Duyên Hải 3).

Theo quy định của Luật Đấu thầu hiện hành, khi lập hồ sơ mời thầuphải đưa ra yêu cầu tối thiểu điểm kỹ thuật (trên 70%), với gói thầu kỹthuật cao đòi hỏi điểm trên 80% rồi mới xét đến tiêu chí tài chính.Theo các chuyên gia về đấu thầu, ở vòng sơ tuyển này, các nhà thầu dùkém về chuyên môn, kinh nghiệm đều dễ dàng vượt qua nếu thuê tư vấngiỏi hoặc liên danh với các nhà thầu có đủ năng lực kinh nghiệm. Nóinhư ông Nguyễn Văn Thụ, Chủ tịch Hiệp hội Cơ khí, Luật Đấu thầu chỉ căncứ chủ yếu vào giá rẻ, nếu vậy thì không ai cạnh tranh được với nhàthầu TQ. Điều này dẫn đến một thực tế, nhiều dự án nhà thầu EU, NhậtBản nghe đến TQ đã "sợ", không tham gia đấu thầu.

Ông Ngô Ngọc Quy, Phó cục trưởng Cục Đấu thầu (Bộ KH-ĐT) cho biếtrất nhiều dự án điện lớn phải sử dụng vốn vay thương mại của TQ, vì vậyviệc buộc phải chọn nhà thầu nước này là đương nhiên.

Theo ông Tạ Văn Hường, có những dự án trong hồ sơ mời thầu quy địnhai trúng thầu phải dàn xếp vốn cho dự án, và nhiều dự án điện phải sửdụng phần lớn tín dụng của TQ (mới đây nhất là dự án nhiệt điện VĩnhTân 2 vừa khởi công với 85% vốn vay từ Ngân hàng Xuất nhập khẩu TQ vàvốn ODA của TQ). Nhà thầu các nước G7 cũng dàn xếp được vốn, nhưng giáthầu quá cao nên chủ đầu tư không chọn.

Những hệ lụy

Hai dự án nhiệt điện Quảng Ninh 1 (Tập đoàn điện khí Thượng Hải làmtổng thầu), nhiệt điện Hải Phòng 1 (Tập đoàn điện khí Đông Phương làmtổng thầu) vừa qua đã vận hành thiếu ổn định, bị cháy lò, hỏng hócthiết bị.

Ngày3-8, tại Nhà máy nhiệt điện Hải Phòng (nhà thầu TQ làm tổng thầu EPC)xảy ra vụ nổ hóa chất làm 2 công nhân thiệt mạng, 4 người bị thương

Theo chủ đầu tư dự án Hải Phòng 1 là Công ty CP nhiệt điện HảiPhòng, Tổ máy 1 phát điện từ tháng 9.2009 nhưng chỉ sau một tháng hoạtđộng đã gặp sự cố hư hỏng bộ quá nhiệt (nhà thầu buộc phải thay thế 90ống quá nhiệt và hệ thống điện) và các sự cố khác như xì hơi đường ống,trục trặc hệ thống tuần hoàn nước…

Ông Thụ cho rằng, khiếm khuyết ở chỗ chúng ta chưa có hàng rào kỹthuật để kiểm tra công nghệ, thiết bị của nhà thầu TQ. Nhà thầu chínhTQ sau khi thắng thầu đa phần đều giao cho nhà thầu nhỏ hơn nên chấtlượng từng gói thầu đến đâu chưa dễ khẳng định.

Một số dự án nhà thầu Trung Quốc làm tổng thầu EPC

+Nhà máy nhiệt điện Duyên Hải 1 (Trà Vinh) do Tập đoàn điện khí ĐôngPhương làm tổng thầu EPC với trị giá hợp đồng khoảng 1,4 tỉ USD. Nhàthầu này cũng được cho phép mở rộng làm thầu dự án Duyên Hải 3.

+ Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 (Bình Thuận) do nhà thầu Shanghai Electric Group Company Ltd (SEC) làm tổng thầu EPC.

+ Dự án Nhà máy nhiệt điện Hải Phòng I và II với 4 tổ máy với tổng côngsuất 1.200 MW. Gói thầu chính (EPC) do liên doanh nhà thầu Tập đoànđiện khí Đông Phương (Trung Quốc) và Marubeni (Nhật Bản) làm tổng thầu.

+ Dự án nhiệt điện Quảng Ninh 1 và 2 do nhà thầu SEC làm tổng thầu EPC.

+ Dự án Trung tâm Nhiệt điện Kiên Lương do Tập đoàn Tân Tạo chủ đầu tư,nhà thầu China Huadian Engineering (CHEC) làm tổng thầu EPC, gói thầutrị giá 2 tỉ USD.

Một hệ lụy khác là khi các nhà thầu TQ thắng thầu, không chỉ doanhnghiệp sản xuất thiết bị trong nước không có cơ hội làm thầu phụ, màngay cả những lao động phổ thông cũng không chen chân nổi khi mỗi nhàthầu TQ đều "cõng" theo một số lượng nhân công, kể cả lao động phổthông rất lớn. Trong khi Quyết định 87 (ngày 19.5.2004) của Thủ tướngChính phủ ban hành Quy chế Quản lý hoạt động của nhà thầu nước ngoàitrong lĩnh vực xây dựng quy định: tổng thầu nước ngoài chỉ được đưa vàoVN những chuyên gia quản lý kinh tế kỹ thuật và lao động tay nghề caomà VN không đáp ứng được.

Đại diện cho tiếng nói của các doanh nghiệp cơ khí, thiết bị trongnước, ông Nguyễn Văn Thụ chia sẻ, doanh nghiệp trong nước rơi vào cảnhmất hết việc do nhà thầu TQ thắng thầu ồ ạt.

Với nhà thầu các nước G7 trước đây, nhà thầu phụ VN có thể thực hiệntới 30% khối lượng triển khai gói thầu EPC nhờ được giao chế tạo sốlượng lớn kết cấu thép hay các thiết bị phi tiêu chuẩn. Nhưng khi nhàthầu TQ thắng thầu, họ mang sang VN từ người lao động đến cái bu-lông,ốc vít, thiết bị nào không nhập từng phần được thì họ lắp ráp nguyênchiếc rồi mang sang. "Điều tôi thấy khó hiểu nhất là Quyết định 87 đãrõ, nhưng nhiều chủ đầu tư mặc nhiên coi việc nhà thầu TQ mang lao độngphổ thông sang như chuyện đã rồi", ông Thụ băn khoăn.

Trong một cuộc họp đầu tháng 8 tại Bộ Công thương, bà Trần Thị Hà,Phó tổng giám đốc Tập đoàn dầu khí VN thẳng thắn nói: Nhìn cách nhàthầu TQ mang theo cả thiết bị vệ sinh công nghiệp, cả lao động dọn dẹpsang dự án Nhà máy đạm Cà Mau là đủ thấy, chủ đầu tư được giá rẻ nhưngxã hội lại thiệt hại nhiều. Tuy nhiên, không phải chủ đầu tư nào cũngnhìn ra được điều này.

Theo ông Hường, điều này có thể hạn chế nếu chủ đầu tư ngay trong hồsơ mời thầu tách bạch rõ phần việc nào phải dành cho nhà thầu trongnước.

Xem xét lại cơ chế đấu thầu ưu ái giá rẻ hiện nay là điều mà nhiềunhà thầu kiến nghị. "Trong đấu thầu cần dựng lên những hàng rào khắtkhe hơn để đảm bảo chất lượng dự án, chẳng hạn hồ sơ mời thầu chỉ rõchất lượng thiết bị chỉ chấp nhận của G7 hoặc phải được kiểm chứng trênthế giới, thì ít nhà thầu TQ có thể đáp ứng được", ông Hường nói.

(Theo Thanh niên)