Những ca khúc viết về Bác Hồ

Bác Hồ - vị cha già muôn vàn kính yêu của dân tộc đã trở thành biểu tượng thiêng liêng, là nguồn cảm hứng vô tận của biết bao nhà thơ, nhạc sĩ Việt Nam. Những bài ca viết về Hồ Chí Minh thật bình dị trong sáng, gây xúc động mạnh mẽ với công chúng. Không sáo mòn, không căng cứng mà hầu như tất cả các ca khúc viết về Người đều được các nhạc sĩ thể hiện một cách tự nhiên theo dòng chảy liền mạch của giai điệu.

Nhạc sĩ An Thuyên khá thành công trong bài Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác và Nhớ về tuổi thơ Bác. Một con người vĩ đại như Bác, tuổi thơ không phải được sống trong nhung lụa mà như bao đứa trẻ  khác, cũng đi nghe hát ví dặm, cũng cơ hàn tủi nhục. Rồi “Theo cha vào tận kinh đô, đói rách nên vầng trăng gầy. Ngày ấy Bác mới lên mười tuổi. Mệ qua đời để lại em thơ. Lang thang đường phố nào, lang thang chốn kinh thành…” (An Thuyên – Nhớ về tuổi thơ Bác). Cũng trong dòng chảy này nhiều nhạc sĩ như Phạm Tuyên với Từ làng Sen, Hoàng Thành với Tiếng sáo diều tuổi thơ… mặc dù cách đặt vấn đề cũng như thực hiện thủ pháp sáng tác có khác nhau, nhưng vẫn cùng chung một cái đích đi tới. Cái đích đó là vừa khắc họa, vừa ngợi ca về tuổi thơ của một con người  vĩ đại.

Trong số các tác giả có những ca khúc hay về Người, phải kể đến 2 nhạc sĩ Thuận Yến và Trần Hoàn.

Với 24 ca khúc về Hồ Chủ tịch, nhạc sĩ Thuận Yến là người sáng tác ca khúc về Hồ Chí Minh nhiều nhất từ trước đến nay và ông chưa muốn dừng lại ở đó. Với lòng tôn vinh, thành kính, Thuận Yến viết về Bác được người nghe tán thưởng nhiệt liệt. Ví như các ca khúc: “Bác Hồ - một tình yêu bao la”, “Người về thăm quê”... mang âm hưởng dân ca ngọt ngào, tinh tế, thể hiện tình cảm sâu lắng, thiết tha; gây cảm xúc mạnh, khơi dậy nỗi niềm ngay từ phút ban đầu.
Năm 1987 về thăm lại quê hương Quảng Nam, Thuận Yến đã cho trình làng ca khúc “Miền Trung nhớ Bác”. Năm 1990, về thăm quê Bác ở Nghệ An, ông hiến dâng một nhạc phẩm “Người về thăm quê”... Ông tâm sự: “Năm 1967, đoàn văn công Trị Thiên ra Bắc, được gặp Bác. Mỗi lần diễn xong, Bác cho 2 cái kẹo, rồi nhận xét. Sau đó Bác hỏi: “Các cháu ra có mạnh khỏe không? Những trang thiết bị như thế nào” và Bác gửi lời thăm miền Nam... Cử chỉ và lời lẽ ân cần của Người đã để lại ấn tượng mãi trong tôi, trở thành nguồn cảm xúc dồi dào khiến tôi viết lên những tác phẩm về Bác, trong đó, phải nhắc đến “Bác Hồ - một tình yêu bao la”. Hình ảnh Bác hiện lên thật cao cả, vĩ đại nhưng cũng hết sức bình dị, thân thương: “Bác Hồ - Người là tình yêu thiết tha nhất trong lòng dân và trong trái tim nhân loại. Cả cuộc đời, Bác hy sinh cho dân tộc Việt Nam...”... NSND Thanh Hoa - người thể hiện thành công ca khúc này có lần tâm sự: “Dẫu hát rất nhiều lần nhưng mỗi lần thể hiện, tôi cảm thấy xúc động thiết tha như đến với bài hát lần đầu...”.

Trần Hoàn cũng viết nhiều về Bác Hồ. Ông đã tìm được điểm nhấn để lại những rung động sâu sắc trong lòng người nghe. Đặc biệt nhất là “Bến Nhà Rồng” và “Lời Bác dặn trước lúc đi xa”. Nói về ca khúc “Lời Bác dặn trước lúc đi xa”, nhạc sĩ kể: “Bài hát được sáng tác khi tôi đang nằm ở Bệnh viện Hà Nội nghe đồng chí Vũ Kỳ kể lại chuyện Bác muốn nghe một câu hò Huế, câu hát dặm quê mình... trước lúc nhắm mắt. Tôi xúc động vô cùng. Mong ước của Bác trước lúc đi xa được thể hiện trong ca khúc của tôi như lời nhắn gửi với chúng ta hãy giữ gìn, đừng bao giờ đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc qua những làn điệu dân ca ở mỗi miền quê, xứ sở”...
Trong cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc ta, dòng sông Bến Hải như lưỡi dao cưa đứt hai miền Nam - Bắc. Nhân dân miền Nam từng ngày, từng giờ phải hứng chịu đạn bom của kẻ thù. Miền Nam luôn là nỗi day dứt, khắc khoải trong trái tim Người. Độc lập tự do là ước mơ cháy bỏng của Bác cũng là ước nguyện của toàn dân tộc đây cũng là đề tài mà nhiều nhạc sĩ chú tâm khai thác. Và, chỉ bằng tấm lòng chân thật, cảm xúc chân thành các tác giả mới khắc họa được chân dung của Người khi nghĩ về miền Nam thân yêu. Miền Nam nhớ mãi ơn Người (nhạc của Lưu Cầu, lời Trần Nhật Lan) là một trong những ca khúc được ghi nhận, bởi sự thành công của nó chính là ở chỗ mộc mạc. Mộc mạc như tính cách của người dân Nam Bộ, nhưng lại chứa đựng cái lô gích sẵn có của sự ứng xử trong cuộc sống. Vào đầu lời ca là sự khẳng định tình cảm bất di bất dịch của người dân miền Nam với Bác: “Dẫu núi có mòn, mà sông kia có cạn. Miền Nam ơi, miền Nam nhớ mãi ơn Người thiết tha”. Một cách lý giải rất đời, rất người và rất thơ; “Hai tiếng miền Nam luôn trong tim của Người. Thương nhớ ngày đêm không phút giây nào nguôi. Miền Nam anh dũng trong trái tim người. Dù núi Chư Pông hay đến Sài Gòn, sông Trà, sông Hương, tim người luôn yêu thương…”.

Hình ảnh Bác luôn hiện hữu in đậm trong tâm thức nhân dân với các ca khúc: Tiếng hát từ thành phố mang tên Người (Nhạc: Cao Việt Bách, thơ: Đăng Trung). Người sống mãi trong lòng miền Nam (Nguyễn Đồng Nam), Bác Hồ sống mãi với Tây Nguyên (Lê Lôi), Trồng cây lại nhớ ơn Người (dân ca Nghệ Tĩnh, Đỗ Nhuận đặt lời…). Với lực lượng vũ trang có: Bác đang cùng chúng cháu hành quân (Huy Thục), Đêm Trường Sơn nhớ Bác (Nhạc Trần Chung, thơ Nguyễn Trung Thu) Hành quân qua quảng trường (Ánh Dương). Chúng con bên giấc ngủ của Người (Nguyễn Như Nước). Với ngành giáo dục có: Quà tháng 5 dâng Người (Hồng Đăng), Những bông hoa trong vườn Bác (Văn Dung)… Với các cháu thiếu niên nhi đồng có: Em mơ gặp Bác Hồ  (Xuân Giao), Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng (Phong Nhã)…

Trữ tình, tha thiết, lắng sâu, ngọt ngào... các ca khúc viết về Bác Hồ kính yêu mãi lay động lòng người. Trong cuộc sống bộn bề hôm nay, những ca khúc viết về  Hồ Chủ tịch vẫn thường xuyên ngân vang và không phai mờ theo năm tháng…

NGUYỄN VĂN THANH