Nét đẹp văn hóa dân gian Bắc bộ
Xem - Nghe - Đọc - Ngày đăng : 17:59, 26/01/2012
Háttrống quân là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc biệt, một di sản văn hóa của nhân dân vùng đồng bằng Bắc bộ ưa thích ngang với hátchèo.
Hát trống quân. (Nguồn: Internet)
Háttrống quân là hình thức sinh hoạt ca hát giao duyên rất phổ biến ở cáctỉnh đồng bằng và trung du của Việt Nam, từ Thanh Hóa trở ra.
Tục truyền, hát trống quân xuất hiện vào đời nhà Trần, thời chống quân Nguyên, binh sỹ khi giải trí ngồi thành hai hàngđối nhau, một bên là "hát xướng," một bên là "hát đáp," khi hát gõ vàotang trống để làm nhịp.
Hát trống quân ở mỗi địa phương có chút ítkhác nhau về làn điệu, cách thức, thời điểm hát nhưng đều có đặc điểm chunglà cách thức hát xướng giống nhau, làn điệu gần giống nhau và sử dụngcùng một loại trống để đánh nhịp khi hát và đoạn "lưu không" giữa những câuđối đáp.
Tiếng đàn, câu hát trống quân cất lên trong đêm thanh vắng, lôi cuốnnam thanh nữ tú kéo về tụ hội tỏ tình, ca ngợi quê hương, đất nước đểlại biết bao kỷ niệm.
Người chơi hát trống quân thường được chia làm hai bên, thường là bênnam và bên nữ, mỗi bên cử ra một người có tài thơ văn để ứng đối vớinhau từng câu. Lời hát chỉ là hai câu thơ lục bát hoặc lục bát biếnthể. Cái hay, cái khó là người hát phải nhanh trí vận nối được vần, chữcuối của người hát trước (câu tám) phải vần với chữ cuối dòng đầu (câusáu) của người hát sau.
Hát trống quân được hát dưới Trăng, (thường vào mùa Thu,tháng Tám Âm lịch), ngoài ra còn được tổ chức hát thi vào những ngàyhội.
Hát trống quân thường được tổ chức ngoài sân nhàhoặc ở bãi cỏ rộng, ở gần đình làng. Khi hát trống quân có trống dẫn nhịp. Người ta còn gọi trống nàylà "trống thùng."
Trống thùng được cấu tạo bởi hai cọc được đượccắm xuống đất ơ hai phía, một bên là phe nam, một bên là phe nữ đứng (hoặcngồi). Một sợi dây thừng được buộc vào hai cọc, chính giữa sợi dây đặtmột cái thùng, mặt rỗng úp xuống một hố đất nhỏ, mặt đáy trên sát sợidây. Người ta gõ vào đầu dây ở phía cọc, dây bật vào đáy thùng mà kêuthành tiếng.
Xưa kia, trống thùng làm bằng hai cọc tre cao khoảng 1 métvà một thanh tầm vông gác ngang. Giữa thanh tầm vông người ta đặt mộtthanh tre vuông góc, một đầu chống lên một miếng ván mỏng được đặt hờtrên một hố đất nhỏ. Khi đối đáp, bên nào hát dứt câu thì đánh vàotrống thùng (là phần dây nơi đầu cọc hoặc đầu thanh tầm vông) để làmnhịp "lưu không," vừa để thúc giục phe bên kia hát đáp lại.
Về âmnhạc, trống quân là một làn điệu gần với hát nói hơn. Vì lời ca làthơ lục bát và mỗi lần hát có thể dài ngắn khác nhau, nên giai điệubiến đổi theo dấu giọng, trống quân lấy đối lời làm chính và được diễnxướng ở tốc độ nhanh vừa, lời ca chỉ có vài tiếng đệm như "thời, có mấy, hời, ư, nầy, rằng..." nhấn thêm giai điệu.
Hát trống quân là cuộc hát chơi thoải mái mang tính giảitrí sau những ngày lao động mệt nhọc. Lời hát mộc mạc nhưng rất trítuệ, khuyến khích tri thức học vấn và sự sáng tạo ngôn ngữ, hiểu biếtcác địa danh và phong tục tập quán của địa phương, qua đó đề cao tínhnhân văn, trào lộng, yêu đời và yêu quê hương. Cuộc hát tạo cơ hội chobao lứa đôi kết bạn, kết duyên trong sáng mà ân tình.
Hiện nay, nhiều bài hát trống quân được thu thập, lưu giữ từ những canhhát, cuộc hát ở nhiều nơi rất sinh động, trào lộng mà trang nhã, thôngminh,chứng tỏ trình độ sáng tạo nghệ thuật của dân gian./.
(TTXVN/Vietnam+)