Kiến thức cơ bản chăm sóc dinh dưỡng cho bà mẹ và trẻ em

Vì vậy, phòng, chống SDD phải đi liền với việc phòng, chống thiếu các vi chất dinh dưỡng.

Biểu hiện SDD ở trẻ em là sự chậm lớn, chậm tăng trưởng. Thời kỳ trong bào thai cho đến 2 tuổi là thời kỳ nguy cơ cao nhất và quan trọng nhất của SDD, do đó, các biện pháp giảm tỷ lệ trẻ sơ sinh nhẹ cân và chăm sóc trong 2 năm đầu tiên có ý nghĩa then chốt.

- Chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng cho phụ nữ có thai: Cần khám thai đầy đủ, ít nhất 3 lần (3 tháng/lần), tiêm phòng đủ 2 mũi uốn ván. Trong thai kỳ bà mẹ tăng khoảng 10-12 kg, bởi vậy cần tăng cường chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi tốt hơn. Bà mẹ nên ăn nhiều hơn bình thường, ưu tiên các thức ăn giàu chất dinh dưỡng, không nên ăn quá mặn, không dùng chất kích thích: rượu, cà phê, các loại gia vị. Uống viên sắt đều đặn, đúng liều. Không tùy tiện sử dụng thuốc, nhất là kháng sinh vì có thể gây hại cho trẻ.

- Nuôi con bằng sữa mẹ: Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất, có đủ chất dinh dưỡng cần thiết giúp trẻ chóng lớn, có các chất kháng khuẩn, tăng miễn dịch, giúp trẻ ít mắc bệnh. Bà mẹ cho trẻ bú sớm ngay trong vòng 30 phút đầu sau sinh để giúp tiết sữa sớm, sữa non sẽ giúp trẻ phòng bệnh. Cho trẻ bú càng nhiều lần càng tốt, kể cả vào ban đêm, hoàn toàn trong 4 tháng đầu mà không cần ăn thêm thức ăn, đồ uống nào khác. Khi trẻ bị bệnh, đặc biệt khi trẻ bị tiêu chảy vẫn tiếp tục cho trẻ bú và cho bú nhiều lần hơn bình thường. Nên cho trẻ bú kéo dài đến 18-24 tháng để phòng, chống SDD. Để có đủ sữa cho con, người mẹ phải ăn nhiều hơn bình thường và cần uống đủ nước. Sau mỗi lần cho trẻ bú, người mẹ nên uống thêm một cốc nước lọc hoặc sữa, nước ép hoa quả. Trong thời gian nuôi con nhỏ, người mẹ cần được ngủ đủ giấc, nghỉ ngơi đầy đủ, tinh thần thoải mái.

- Cho trẻ ăn bổ sung hợp lý: Nên bắt đầu cho trẻ ăn từ tháng thứ 5, thức ăn từ lỏng đến đặc, từ ít đến nhiều. Số lượng thức ăn và bữa ăn tăng dần theo tuổi. Mỗi bữa ăn của trẻ bảo đảm đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng  (gồm: đạm, béo, tinh bột, vi-ta-min và khoáng chất...) và tiếp tục cho trẻ bú mẹ càng nhiều càng tốt. Chú ý tăng thêm mỡ hoặc dầu ăn vào bát bột, cháo của trẻ.

- Chăm sóc và nuôi dưỡng khi trẻ bệnh: Bệnh tiêu chảy thường gặp ở trẻ nhỏ. Vì vậy, bà mẹ cần biết cách chăm sóc. Nguyên tắc chung: cho trẻ uống nhiều nước hơn bình thường, oresol, nước cháo, súp, nước gạo rang, nước cơm và nước đun sôi để nguội.  Cho trẻ uống khi nào trẻ muốn và tiếp tục cho trẻ uống đến khi hết tiêu chảy. Đối với trẻ bị tiêu chảy kéo dài cần bổ sung ngay 1 liều vi-ta-min A theo quy định. Nuôi dưỡng khi trẻ bị tiêu chảy rất quan trọng để phòng SDD. Cứ 3-4 giờ cho trẻ ăn một lần (khoảng 6 lần trong ngày). Cho trẻ ăn mỗi bữa ít hơn, mềm, lỏng hơn lúc bình thường nhưng số lần nhiều hơn.

Khi trẻ bị viêm đường hô hấp cấp phải giữ ấm cho trẻ vào mùa đông và thoáng mát vào mùa hè. Làm sạch và thông mũi cho trẻ bằng khăn sạch. Thường xuyên giữ gìn vệ sinh răng miệng, mắt cho trẻ. Chỉ dùng kháng sinh cho trẻ khi có chỉ định của bác sĩ. Khi trẻ có một trong các dấu hiệu: thở nhanh, thở khó, sốt cao, bú kém, không uống được hoặc trẻ mệt hơn cần đưa trẻ đi khám ngay tại cơ sở y tế.

- Phòng, chống bệnh giun sán cho trẻ vì bệnh này gây mất chất dinh dưỡng, mất máu và gây hậu quả xấu cho sức khỏe. Chú ý vệ sinh môi trường, ăn chín, uống sôi và tẩy giun theo định kỳ cho trẻ em.

- Phòng, chống thiếu vi-ta-min A cho trẻ em và bà mẹ. Đối tượng có nguy cơ thiếu vi-ta-min A là trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt trẻ em từ 6 - 36 tháng tuổi và bà mẹ cho con bú. Vi-ta-min A giúp trẻ phát triển, chống bệnh nhiễm trùng, bệnh khô mắt, mù lòa, giảm nguy cơ tử vong. Trong các đợt chiến dịch cần đưa trẻ đến các điểm hoặc trạm y tế uống vi-ta-min A. Bà mẹ sau khi sinh uống 2 viên (chỉ uống 1 lần trong vòng 1 tháng sau sinh) và cải thiện bữa ăn bảo đảm đầy  đủ dưỡng chất.

(Theo Trung tâm Truyền thông Giáo dục sức khỏe Hải Dương)