Thiêng liêng lời chúc đầu năm

Tết đến, ngoài "thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ/ Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh", lời chúc đầu năm cũng mang đầy ý nghĩa, và xét về mặt nghi lễ, nó cũng là biểu trưng thiêng liêng cho tình cảm giữa con người với nhau, đóng góp tích cực vào phong tục tốt đẹp của dân tộc ta trong những ngày Tết đến xuân về.

Ngày thường gặp nhau, tiếng chào đã cao hơn mâm cỗ. Người Việt mình lấy ứng xử nhân nghĩa ở đời làm thước đo văn hóa nên chào hỏi trở thành nghi lễ trong xã giao, trở thành nét đẹp văn hóa đời thường. Vì vậy, một trong những điều làm cho ngày Tết ý nghĩa, khiến ai ai cũng vui tươi, hào hứng và thú vị chính là lời chúc tết đầu năm.

Lời chúc Tết đầu năm của người Việt không khuôn khổ, quy định cho riêng hạng người nào, tất cả mọi người đều có quyền chào hỏi, chúc tụng. Thử tưởng tượng, nếu ngày tết mà vắng đi lời chúc sẽ cảm giác thiếu thốn biết bao, có nó mới cảm thấy ấm áp hương xuân, khác biệt với cuộc sống ngày thường.

Lời chúc Tết trước tiên dành cho mọi người thân ruột rà trong gia đình dòng tộc. Đêm ba mươi đốt nén nhang thơm, rước tiên tổ về vui dịp tết, cả nhà quây quần lại với nhau cúng bánh trên bàn thờ, ngồi nói chuyện tâm tình, ôn lại những vui buồn, được mất của một năm trôi qua để chờ giây phút giao thừa đến. Dù đang vui vẻ cho mấy đi nữa, nhưng khi khoảnh khắc thiêng liêng của phút giao hòa trời đất, năm cũ bước qua và năm mới đến, nghĩa là giây phút giao thừa bắt đầu thì tự nhiên ai nấy trong gia đình cũng đều xúc động, mọi người đứng lên vui vẻ chúc mừng nhau. Con cháu chúc ông bà, cha mẹ; anh chị chúc mừng em; ba mẹ chúc con cái; ông bà cũng không quên lời cầu chúc cho con cháu sang năm làm ăn phát đạt đặng ở xa thì về quê ăn Tết...Lòng ai cũng như ai, nao nao thời khắc giao thừa vui vầy và trang trọng, gần gũi mà thiêng liêng, ấm áp tình thân.

Sáng mồng một năm mới tưng bừng, bạn bè gặp nhau đang rôm rả mời nhau ly trà, ly rượu thân tình và thắm thiết. Mới tối ba mươi còn khề khà tào lao thiên tướng, ôn cố tri tân, mua hoa sắm Tết, nhưng đến sáng đầu năm mới những câu chúc tụng cũng nhẹ nhàng giữ mãi trên môi. Bao nhiêu lời chúc hạnh phúc, thành đạt, làm ăn tiến tới...cứ như chắp cánh thần tiên, dâng trọn tình yêu thương hạnh phúc đến cho mọi người. Hàng xóm thân quen ngày nào ra ngõ đã gặp nhau, nhưng những ngày đầu năm mới, tất cả bỗng như mới mẻ, diệu kỳ tưởng như lâu ngày mới gặp. Người này đến thăm người kia rộn ràng vui vẻ, nén nhang thắp lên bàn thờ gia tiên, ly rượu đầu xuân mời nhau thân thiết, nói chuyện đầu xuân với nụ cười thường trực bao giờ cũng có lời chúc tết thiêng liêng: "Năm mới đến, không có gì hơn, tôi đến thắp cây nhang cho ông bà, câu chúc cho gia đình mình luôn mạnh khỏe, làm ăn phát đạt trong năm mới...". Đại để thế. Đáp lại tấm lòng của láng giềng, chủ nhà cũng không quên mời ngồi nán lại chút nữa và cảm ơn lời chúc thân tình. Vậy đó, đơn sơ mà ấm áp, khách khí với nhau mấy ngày xuân cũng được xem như nghĩa cử ở đời đáng quý, đáng trân trọng.

Tuy nhiên, lời chúc tết đầu năm cũng phải tùy hoàn cảnh mà nói năng cho phù hợp, kẻo không lại bị người khác xem là kệch cỡm, vô duyên. Mỗi người mỗi nghề, mỗi công việc làm ăn khác nhau, nếu như dùng lời chúc cụ thể để mừng người gặp mặt thì phải dùng từ ngữ cho phù hợp, tránh chạm vào những nỗi đau riêng của người được chúc. Tiếng Việt ta rất phong phú, cho nên lời chúc tết đầu năm cũng muôn hình vạn trạng, không nên cứng nhắc mà mòn sáo quá, vì vậy phải chọn lọc tinh tế, nhuần nhị để người nghe cảm thấy vui lòng, tin tưởng và yên tâm, cảm thấy tâm hồn như được thăng hoa, hạnh phúc sau lời cầu chúc của người khác. Chúc Tết không phải là để lừa mị nhau mà đó là tâm thức, ước mơ của tất cả mọi người, ai cũng mong muốn, khát vọng về những điều tốt đẹp, an lành đến với mình sang năm mới sau một năm với bao hạnh phúc, buồn lo. Người cầu mong sức khỏe, kẻ khao khát ăn nên làm ra, người mong mỏi thi đâu đạt đấy...Tất cả mọi người xét cho cùng vẫn cùng chung một điệu thức, một mẫu số chung, đó là ước mơ về những gì tốt đẹp nhất sẽ đến với mình.

Gặp nhau đầu năm mới, lời chúc Tết bao hàm nhiều ý nghĩa tốt đẹp, chứa đựng hàm lượng văn hóa của dân tộc đã được kết tinh qua mấy ngàn năm lịch sử. Ngày thường giận nhau, ghét bỏ nhau thế nào đi nữa, nhưng Tết đến xuân về, mọi lời chúc đều trở nên chan hòa, trân trọng, tràn ngập một tình yêu thương, đoàn kết, gắn bó mọi người trong gia đình, làng nước. Vì vậy, lời chúc tết trở thành văn hóa thẩm mỹ, mang nhiều ý nghĩa thiêng liêng của dân tộc Việt Nam.

NGUYỄN XUÂN MẪN