Ngày vui lắng đọng tâm tình
Dành cho người yêu thơ - Ngày đăng : 12:26, 29/04/2015
Nguyễn Khoa Điềm, tác giả của trường ca Mặt đường khát vọng nổi tiếng, cũng là người rất thành
Ngày vui NGUYỄN KHOA ĐIỀM Tôi qua dòng sông yên tĩnh Con cầu như tiếng ngân vui Tiếng ve ấm bừng trí nhớ Sen lên thơm bốn mặt thành Ngày vui của đời ta đó Gió thổi đường dài bâng khuâng... Đất nước ba mươi năm Trên vai sắt thép Đi suốt cuộc trường chinh Đi qua tuổi trẻ Đi qua những cuộc tiễn đưa lặng lẽ, không hoa Và bây giờ đất nước nở hoa Gần trong hai mươi mốt phát đại bác rung trời Chào chiến thắng! Đất nước của tôi Tôi muốn quỳ trước chân Người Đặt môi mình trên cát mặn In mặt mình lên trên nguồn thẳm Tung tăng hoài dưới mỗi gốc lúa làng quê Hát khúc đồng dao về độc lập, tự do Mẹ ơi, con trở lại nhà Sau lưng con cánh cửa chiều khép nhẹ Mẹ lại ngồi trước bếp lửa chiều lặng lẽ Nấu cơm cho chúng con ăn Ôi những hạt gạo nổi chìm ba mươi năm Đời mẹ tảo tần cay đắng Từng nuôi chúng con làm nên chiến thắng Bây giờ chưa đủ chúng con no Nhưng căn nhà mình lộng gió tự do Reo tiếng trẻ những mùa làm lụng mới... Mẹ thân yêu, với tấm lòng trọn vẹn Mẹ vẫn khơi bếp lửa hồng như cổ tích ca dao Và những gì nồng thắm của mai sau... |
Mở đầu bài thơ là một tiếng ngân vui đầy xúc động. Tiếng ngân vui đó khởi sự từ bước chân sau bao nhiêu năm lại được trở về và đi trên chiếc cầu quê hương bắt qua "dòng sông yên tĩnh":
Tôi qua dòng sông yên tĩnh
Con cầu như tiếng ngân vui
Tiếng ve ấm bừng trí nhớ
Sen lên thơm bốn mặt thành
Ngày vui của đời ta đó
Gió thổi đường dài bâng khuâng...
Tác giả chọn chính không gian của quê hương mình để phác họa niềm vui trong ngày chiến thắng. Từ dòng sông, con cầu, tiếng ve, hoa sen cho đến con đường gió thổi bâng khuâng. Tất cả như rạo rực, ngân vui hồ hởi giữa một kinh thành xưa cổ. Có được ngày vui, nhà thơ cũng không quên nhớ về những tháng năm gian khổ, giai đoạn ác liệt cả dân tộc "xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước" chống Mỹ và cả chín năm chống Pháp hào hùng trước đó. Biết bao mất mát hy sinh, bao cuộc tiễn đưa lặng lẽ đau lòng:
Đất nước ba mươi năm
Trên vai sắt thép
Đi suốt cuộc trường chinh
Đi qua tuổi trẻ
Đi qua những cuộc tiễn đưa lặng lẽ, không hoa
Thơ Nguyễn Khoa Điềm lắng sâu là ở đó, ngay trong niềm vui tột cùng ông cũng biết lắng lại hồn mình để nhớ về quá khứ. Sau "hai mươi mốt phát đại bác" mừng vui chiến thắng cuối cùng trong ngày 30 tháng 4 lịch sử, Nguyễn Khoa Điềm dường như không kìm nén được cảm xúc mừng vui dào dạt. Niềm hân hoan đó được biểu đạt bằng những câu thơ gối hạc lên nhau, liệt kê vô vàn hành động: quỳ trước chân Người, đặt môi, hôn trán, tung tăng... qua những vùng miền đất nước, từ vùng núi cao đầu nguồn rừng thẳm đến những vùng duyên hải sóng cồn cát mặn, qua mỗi gốc lúa làng quê thắm đượm nghĩa tình mà nghêu ngao hát khúc đồng dao vang lên trong ngày tự do, độc lập của đất nước:
Đất nước của tôi
Tôi muốn quỳ trước chân Người
Đặt môi mình lên trên nguồn thẳm
In trán mình trên cát mặn
Tung tăng hoài dưới mỗi gốc lúa làng quê
Hát khúc đồng dao về độc lập, tự do
Trong ngày vui sướng tột cùng của dân tộc, hình ảnh người mẹ lắng đọng trước bếp lửa trong ngôi nhà nơi miền quê lặng lẽ như một niềm ngưng đọng, trào dâng nhất về niềm vui trong ngày chiến thắng. Mẹ vẫn đó, trước bếp lửa chiều nấu nồi cơm cho chúng con ăn sao mà ấm áp quá! Đời mẹ nhiều tảo tần cay đắng, phải trải qua ba mươi năm cơ cực đủ điều, giờ mẹ mới thấy đàn con mình lớn lên, hùng dũng theo dáng hình đất nước:
Mẹ ơi, con trở lại nhà
Sau lưng con cánh cửa chiều khép nhẹ
Mẹ lại ngồi trước bếp lửa chiều lặng lẽ
Nấu cơm cho chúng con ăn
Ôi những hạt gạo nổi chìm ba mươi năm
Đời mẹ tảo tần cay đắng
Vui sướng mà nghe nước mắt mặn trào. Hạnh phúc xen lẫn buồn đau, mất mát. Có lẽ cái hậu của thơ chính là nỗi niềm day trở không dứt về từng phận người. Thơ Nguyễn Khoa Điềm, ngay trong ngày chiến thắng, ông vẫn hướng đến người mẹ, người mẹ của đất nước, của cách mạng suốt đời tận tụy hy sinh, đó chính là ý vị của tác giả "Cõi lặng" đã biết gởi lòng vào thơ mấy mươi năm trước.
Kết thúc bài thơ là một niềm tin về cuộc đời lộng gió tự do, không chỉ trong ngày vui đại thắng hôm nay mà còn nồng thắm đến mai sau, tất cả điều đó được nhìn qua tấm lòng người mẹ nhân hậu, cao đẹp và lớn lao vô ngần:
Mẹ thân yêu, với tấm lòng trọn vẹn
Mẹ vẫn khơi bếp lửa hồng như cổ tích, ca dao
Và những gì nồng thắm của mai sau...
Bằng bút pháp chính luận - trữ tình, Ngày vui của Nguyễn Khoa Điềm là cảm xúc trào dâng trong giờ phút đất nước được hoàn toàn thống nhất. Bài thơ khép lại mà dư ba tâm tình tác giả vẫn còn thổn thức, lắng đọng bao nỗi niềm về Tổ quốc, nhân dân.
LÊ THÀNH VĂN