Phải quyết liệt hơn trong giải ngân vốn ODA

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải phát biểu tại cuộc họp Ban chỉ đạo quốc gia về ODA và vốn vay ưu đãi. Ảnh: VGP/Nguyên Linh

Đó là một trong những kết luận quan trọng của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, Trưởng Ban Chỉ đạo tại cuộc họp Ban Chỉ đạo quốc gia về ODA và vốn vay ưu đãi tổ chức sáng 12-8 nhằm đánh giá tình hình thực hiện và giải ngân nguồn vốn này trong 6 tháng đầu năm 2015, đưa ra các giải pháp đối với những chương trình, dự án chậm tiến độ và có nhiều vướng mắc trong quá trình chuẩn bị thực hiện và thực hiện dự án.

Tỉ lệ huy động và giải ngân đều thấp

Điểm đáng chú ý được nêu trong báo cáo tổng hợp của Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo là trong thời gian qua, dù đã tích cực, chủ động trong công tác vận động, thực hiện, giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi, song tình hình ký kết và giải ngân chưa đạt được yêu cầu đề ra.

Trong 6 tháng đầu năm, thông qua các hoạt động hợp tác phát triển, tổng vốn ODA và vốn vay ưu đãi ký kết đạt trên 1,590 tỉ USD (vốn vay ODA và vay ưu đãi 1,573 tỉ USD, viện trợ không hoàn lại 17 triệu USD), bằng 70,54% so với cùng kỳ năm 2014.   

Trong đó, một số chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi có giá trị lớn gồm Dự án Vệ sinh môi trường TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2 trị giá 450 triệu USD (WB), Dự án xây dựng đường cao tốc Bến Lức-Long Thành trị giá 262,79 triệu USD (Nhật Bản); Dự án nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trị giá 230 triệu USD (ADB); Dự án xây dựng đường cao tốc Nội Bài-Lào Cai - khoản vay bổ sung trị giá 147 triệu USD (ADB); Chương trình hỗ trợ  ứng phó với biến đổi khí hậu trị giá 135,82 triệu USD (Nhật Bản và Hàn Quốc)...

Tổng số vốn ODA và vốn vay ưu đãi giải ngân trong 6 tháng đạt khoảng 1,917 tỉ USD (ODA vốn vay đạt 1,736 tỉ USD, ODA viện trợ không hoàn lại 181 triệu USD). Mức giải ngân này thấp hơn 38% so với cùng kỳ năm 2014, một phần do có các khoản vay giải ngân nhanh của Chương trình tín dụng Hỗ trợ quản lý kinh tế và Nâng cao khả năng cạnh tranh EMCC, Chương trình hỗ trợ ứng phó với biến đổi khí hậu SPRCC… với tổng giá trị khoảng 350 triệu USD và một phần do các nhà tài trợ quy mô lớn thuộc Nhóm 6 Ngân hàng Phát triển đều có mức giải ngân thấp hơn.

Các nguyên nhân gây chậm trễ tiến độ thực hiện và giải ngân chủ yếu vẫn là vướng mắc về thể chế, pháp lý; quy định, quy chuẩn, tiêu chuẩn chuyên ngành; vướng mắc do các điều chỉnh, thay đổi trong quá trình thực hiện dự án; do khác biệt về quy trình, thủ tục giữa Việt Nam và các nhà tài trợ và do vốn đối ứng không được bố trí đầy đủ và kịp thời, công tác giải phóng mặt bằng...

Theo Bộ KH&ĐT, vướng mắc lớn nhất ảnh hưởng nhiều đến tiến độ giải ngân vốn ODA và vay ưu đãi là việc không cho phép giải ngân vượt kế hoạch được giao theo Nghị quyết về dự toán ngân sách Nhà nước năm 2015 của Quốc hội. Mặc dù vấn đề trên đã được tháo gỡ trong tháng 5/2015 sau ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ song tình hình giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi trong 6 tháng đầu năm 2015 chỉ mới được cải thiện ở mức độ nhất định.

Các ý kiến trong cuộc họp cho thấy mức giải ngân ODA và vốn vay ưu đãi cũng không đồng đều giữa các ngành, lĩnh vực và giữa các địa phương. Những chương trình, dự án trong các lĩnh vực như giao thông, năng lượng điện, phát triển đô thị có mức giải ngân cao hơn so với các lĩnh vực khác như y tế, giáo dục và đào tạo, thông tin truyền thông, lao động, thương binh và xã hội. Tương tự, giải ngân của các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh có mức cao hơn nhiều so với các địa phương khác trong cả nước. 

Bộ GTVT có 39 chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi với 38 dự án đầu tư và một dự án hỗ trợ kỹ thuật. Trong 6 tháng, 15 dự án của Bộ này đạt mức giải ngân trên 80% so với kế hoạch, 2 dự án giải ngân khá (40-80%) và 19 dự án giải ngân dưới 40%. Trong khi đó, 30 dự án của Bộ NN&PTNT có tổng giá trị giải ngân đến nay đạt hơn 18.000 tỉ đồng, xấp xỉ 40% tổng giá trị vốn ODA đã ký kết. Tỉ lệ này ở 52 dự án của Bộ Công Thương là 50% (78.700 tỷ đồng), ở 31 dự án của Bộ Y tế là 30% (8.065 tỉ đồng).

Đối với các địa phương: Hà Nội trong 6 tháng đầu năm giải ngân 682 tỉ đồng, bằng 180% kế hoạch năm; Đà Nẵng cũng đạt mức giải ngân cao tương tự; còn Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh đạt thấp với lần lượt 39,9% và 44,2% kế hoạch năm được giao.

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chỉ đạo cuộc họp Ban chỉ đạo quốc gia về ODA và vốn vay ưu đãi. Ảnh: VGP/Nguyên Linh

Ban Chỉ đạo cũng cho biết, 23 chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi trong Danh sách dự án chậm tiến độ năm 2015 được tiếp tục rà soát, đánh giá. Kết quả 10/23 dự án về cơ bản đã giải quyết xong các khó khăn, vướng mắc liên quan đến giải phóng mặt bằng, thiếu vốn đối ứng, thiếu vốn kế hoạch ODA, bao gồm: Tuyến đường sắt đô thị thí điểm thành phố Hà Nội, đoạn Nhổn-Ga Hà Nội; Dự án Hỗ trợ xử lý chất thải bệnh viện; Dự án thành lập 5 trường cao đẳng nghề Việt Nam-Hàn Quốc...

Tuy nhiên, với việc bổ sung thêm Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh-Hà Đông, danh sách dự án chậm có 14 dự án cần tiếp tục được giám sát thường xuyên.

Phải quyết liệt hơn trong điều hành

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cho rằng, trong bối cảnh trở thành nước thu nhập trung bình, việc thu hút các nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi sẽ ngày càng khó khăn. Vì vậy, việc giải ngân, sử dụng nguồn vốn này một cách hiệu quả tối đa là nhiệm vụ lớn mà mỗi bộ, ngành, địa phương phải tập trung, chú ý.

Trên cơ sở kết quả thực hiện các nhiệm vụ được giao trong Kế hoạch hành động cải thiện tình hình thực hiện các chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi thời kỳ 2014-2015 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1257/2014/QĐ-TTg, các bộ, ngành và địa phương cần hoàn thành theo đúng tiến độ được giao. Trong đó, các bộ, ngành và địa phương có tỉ lệ giải ngân thấp thời gian qua cần quyết liệt và chú trọng hơn trong công tác điều hành, lựa chọn các dự án ưu tiên, nâng cao chất lượng văn kiện dự án để đảm bảo tiến độ cam kết và hiệu quả đầu tư.  

Trong vấn đề này, Bộ KH&ĐT làm đầu mối sẽ tổng hợp, báo cáo mỗi tháng một lần về tình hình và mức độ cải thiện của các cơ quan quản lý nguồn vốn, dự án này.

Các cơ quan liên quan cũng được yêu cầu chú ý phối hợp trong công tác vận động, chuẩn bị các dự án mới, nhất là phối hợp ngang. Chủ quản lý dự án và cơ quan thường trực về vốn ODA tăng thêm nhân sự và thời gian hoạt động chuyên trách trong lĩnh vực, có vấn đề gì các cơ quan, chủ dự án báo cáo ngay cho cơ quan thường trực, không chờ vào các cuộc họp giao ban của Ban Chỉ đạo.

Bộ KH&ĐT cũng tiếp tục làm việc, kiểm điểm với từng dự án trong số dự án thuộc danh sách chậm trễ để xử lý kịp thời các vướng mắc, khó khăn đã tồn tại hoặc phát sinh.

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cũng cho ý kiến về việc đôn đốc làm sớm công tác GPMB, bố trí vốn đối ứng, yêu cầu các sáng kiến, đề xuất các chính sách, cơ chế và đặc biệt là sự quyết liệt để tạo đột phá trong công tác huy động và sử dụng nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi.