Khái niệm tự chủ trong giáo dục đang bị hiểu lệch lạc

TS Phạm Thị Ly cho rằng quyền tự chủ của các trường cần khẳng định rõ trong Luật Giáo dục 

Hội thảo do Trường ĐH Luật TP.HCM tổ chức với sự tham dự của gần 100 chuyên gia giáo dục, luật sư, luật gia và lãnh đạo các trường đại học, THPT…

Tự chủ theo trục "tiền - quyền", rất thực dụng

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Vân - khoa luật thương mại Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh, đối với giáo dục đại học ông hoàn toàn ủng hộ vấn đề tự chủ nhưng đối với giáo dục phổ thông phải xem xét lại.

Nếu như trong giáo dục đại học có ba mảng vấn đề: tài chính, nhân sự, tổ chức và chuyên môn nghiệp vụ thì giáo dục phổ thông có đặt ra vấn đề tự chủ tài chính hay không?

Thứ hai, mục tiêu của tự chủ cho trường phổ thông là gì. Xuyên suốt trong Luật Giáo dục chỉ nêu tự chủ cho cơ sở giáo dục nhưng không nêu rõ bậc học nào (đại học, giáo dục nghề nghiệp, phổ thông), loại hình trường nào (nếu công lập tự chủ có giới hạn, trường ngoài công lập tự chủ sẽ khác)…

"Chúng ta đang duy trì cơ chế cào bằng trong luật nên rất khó áp dụng thực tế. Ở nước ngoài người ta dùng tự trị đại học gắn liền với tự do học thuật. Còn ở Việt Nam lại lấy tự chủ tài chính làm trọng tâm để phát triển lên các quyền khác về nhân sự, tổ chức, học thuật… Chúng ta đang đi theo trục 'có tiền - có quyền', rất thực dụng", ông Vân nhận định.

Thứ ba, theo ông Vân không nên bổ sung trong dự thảo luật này một điều luật vấn đề tự chủ. Thực ra, khái niệm tự chủ là cách nói phổ thông, còn dưới góc độ pháp lý tự chủ thể hiện ở quyền và nghĩa vụ.

PGS.TS Nguyễn Văn Vân đề xuất: "Chúng ta cần làm rõ, cụ thể hóa toàn bộ điều khoản trong luật theo hướng trao quyền nhiều hơn cho cơ sở giáo dục. Ví dụ quyền của trường phổ thông trong xây dựng chương trình, được lựa chọn sách giáo khoa, quyền và nghĩa vụ của thủ trưởng đơn vị; phân biệt một cách rạch ròi giữa chức năng nhiệm vụ giữa cơ quan quản lý nhà nước với cơ sở giáo dục.

Tự chủ là vấn đề xuyên suốt các điều luật trong luật. Cần phải sửa hàng loạt các điều luật theo hướng trao quyền nhiều hơn cho cơ sở giáo dục mới hướng đến mục tiêu tự chủ".

Cần trao nhiều quyền hơn cho các trường

Chuyên gia giáo dục, TS Phạm Thị Ly, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh, cũng nhận định hiện nay mức độ tự chủ của các trường vẫn còn giới hạn. Trước đến giờ chủ yếu nói tự chủ đại học, trong khi chưa đề cập đến trường phổ thông.

Trong bối cảnh chương trình giáo dục phổ thông mới tổng thể đã được ban hành với tinh thần trao nhiều quyền hơn cho các trường, quyền tự chủ của nhà trường cần được khẳng định.

Quyền tự chủ về tài chính, nhân sự, trong dự thảo luật có đề cập quyền tự chủ của các trường phổ thông, quy định về thẩm quyền của hội đồng trường vẫn còn hạn chế. Quyền tự chủ của nhà trường trong chuyên môn không được nêu rõ, có nghĩa phải tuân theo chỉ đạo của các cấp quản lý nhà nước. Đây là điểm cần cân nhắc.

Đặc thù của giáo dục phổ thông đòi hỏi sự thống nhất trong nội dung chương trình của nhà nước, cần cân nhắc mức độ giữa quyền tự chủ lựa chọn của nhà trường với mức độ quản lý của nhà nước.

"Nếu không giải quyết được vấn đề này sẽ xảy ra thực tế như hiện nay chương trình THPT rất nặng nhưng các trường không có quyền thay đổi nội dung chương trình đó… Vì vậy các trường tư, trường quốc tế vẫn đồng thời duy trì chương trình do nhà nước quy định, mặt khác áp dụng chương trình bổ sung dạy những nội dung xã hội cần. Kết quả là chương trình giáo dục trở nên quá nặng nề với học sinh", bà Ly nói.

Bà Ly cũng chỉ ra một thực tế, nhiều học sinh không học trường phổ thông mà chuyển qua học trung tâm giáo dục thường xuyên với chương trình nhẹ hơn. Mục tiêu của họ là học để lấy bằng tốt nghiệp THPT, để vào đại học. Xu hướng đó không phải điều đáng khuyến khích nhưng điều này cho thấy chương trình giáo dục phổ thông không đáp ứng nhu cầu của người học nên học sinh đi đến lựa chọn tiêu cực.

"Chúng ta phải trao quyền cho các trường được quyết định lựa chọn nội dung, phương pháp nào để giảng dạy miễn đáp ứng được mục tiêu quy định trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Quyền tự chủ về chuyên môn cần phải được sửa đổi cho phù hợp, mức độ can thiệp của cơ quan quản lý nhà nước ở đây là cấp sở, cấp phòng cần cân nhắc trong việc bắt buộc các trường phải tuân theo", bà Ly nói.

ThS Hồ Sỹ Anh, Viện Nghiên cứu giáo dục Trường ĐH Sư phạm TP Hồ Chí Minh, cũng cho rằng chương trình giáo dục phổ thông mới đòi hỏi điều kiện nhà trường phải được tự chủ về chuyên môn, tài chính và nhân sự.

"Vấn đề tự chủ của các trường mầm non, phổ thông mới dừng lại ở tự chủ về chuyên môn, còn tự chủ về nhân sự và tài chính rất khó khăn", ông Anh nói.

Theo Tuổi trẻ