Hội vật La Đôi ngày xuân

Các đô vật thôn La Đôi đại diện cho vật truyền thống của huyện Nam Sách ở nhiều giải đấu

Hội vật ngày xuân

Tiếng trống thúc rộn rã từ đình làng khiến ai đang còn đắm trong men say ngày Tết bỗng bừng tỉnh. Làng La Đôi đã vào hội vật.

Tại sân đình, trong tiếng trống điểm, hai bô lão mình trần đóng khố bệ vệ bước vào sới vật thực hiện nghi lễ đập đất, vật thờ. Sau các động tác múa se đài uyển chuyển, hai bô lão sáp vào thể hiện các đòn miếng độc đáo của môn vật cổ truyền làng mình. Động tác tuy chậm rãi nhưng chắc chắn, mạnh mẽ. Keo vật thờ không phân thắng thua mà là màn biểu diễn để người thiên hạ thấy được những nét đặc sắc của vật La Đôi. 

Đó là quang cảnh hội vật La Đôi diễn ra chiều mùng 6 Tết hằng năm. Ông Đỗ Ngọc Súc, một bậc cao niên trong làng cho biết: "Vật thờ là nghi lễ tâm linh quan trọng không chỉ thể hiện tinh thần thượng võ mà còn mong cầu sự may mắn, khỏe mạnh cho toàn thể dân làng. Hai bô lão thực hiện keo vật thờ này đều là những người có gia đình toàn vẹn, con cháu đề huề được làng chọn từ nhiều tháng trước".

Kết thúc keo vật thờ là phần tranh tài chính thức. Đây cũng là phần được người dự hội mong chờ nhất. Các đô vật trong làng và người trong thiên hạ ai biết vật đều có thể tham gia. Sau hiệu lệnh của trọng tài, trong tiếng trống, tiếng hò reo, các đô vật thi triển các tuyệt kỹ. Chân cày xuống sới, cơ bắp cuồn cuộn, các đô vật liên tục tung về phía đối thủ các miếng vặn sườn, vít cổ, khóa lưng… Càng vào vòng trong, các trận đấu càng gay cấn, hấp dẫn. Có những trận, đô vật dùng miếng bốc háng, xuống tấn nhấc đối thủ nặng ký hơn mình ném xuống sới. Có đô vật thụp người vét gót khiến đối thủ vừa vào trận đã bị giật ngã chỏng chơ… Không phân biệt người làng, người thiên hạ, mỗi một miếng hay, một đòn thế đẹp hội vật lại vang lên tiếng hô. Chỉ trong một buổi chiều, người dự hội đã được thưởng thức hàng loạt trận đấu mãn nhãn. 

Ngoài dịp mùng 6 Tết, vật La Đôi còn được tổ chức vào dịp hội làng tháng 2 âm lịch với quy mô và tầm ảnh hưởng rộng khắp. Hai dịp trên, các đô vật giỏi ở Bắc Ninh, Hải Phòng, Chí Linh... về tranh tài rất đông. Sau các trận tỷ thí, một nét độc đáo chỉ có ở hội vật La Đôi là lễ xếp long đình và chồng hạc. Theo ông Đồng Xuân Quỹ (82 tuổi), đây không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là phần phô diễn sức khỏe, tài hoa của các đô vật anh tài. Phần xếp long đình, bốn đô vật phía dưới đứng tấn khóa chân, khóa tay để cho bốn đô vật khác đứng lên vai chụm đầu kết thành hình long đình. Sau đó, cả 8 người hợp thành một khối dùng sức xoay tròn trong sự tán thưởng, cổ vũ của người xem. Phần chồng hạc, một đô vật lực lưỡng bước ra giữa sới đứng tấn để cho hai đô vật đu người quắp ngang thân tạo thành hình chim hạc. Sau khi tạo hình hạc, đô vật đứng tấn bước quanh sới để khán giả tán thưởng. Lễ chồng hạc và xếp long đình là biểu tượng nghệ thuật đỉnh cao của vật cổ truyền La Đôi khiến người xem hội đều ấn tượng, thán phục. 

Nức tiếng thiên hạ

Không chỉ độc đáo với hội vật, về La Đôi ai cũng phải trầm trồ bởi niềm đam mê vật của người dân nơi đây. Có năm làng tổ chức cả giải cho các đô nữ so tài. Ông Dương Bá Ước, thủ từ đình làng La Đôi cho biết: "Sinh ra ở đất vật nên người dân La Đôi từ già tới trẻ, kể cả nữ giới đều biết vật. Niềm đam mê vật ngấm vào máu từ lúc mới lọt lòng".

Quả vậy, làng La Đôi chẳng có lò vật nào nhưng trẻ con từ nhỏ đã biết đấu vật. Bãi đê trở thành sới đấu để các đô vật nhí rèn luyện. Sân đình là nơi để đám trai làng đọ sức. Kỹ thuật là do người trước chỉ cho người sau, là do học lỏm rồi khổ công luyện tập mà thành.

Về kỹ thuật, vật La Đôi không chia hiệp, không phân biệt hạng cân, đấu đến phân thắng thua mới thôi. Đối với giải lèo, ai thắng tuyệt đối hai đô liên tiếp thì giật giải. Ngày nay, thể lệ có thay đổi như chia hạng cân song kỹ thuật vật cổ truyền La Đôi vẫn giữ nguyên.

Đặc biệt, vật La Đôi có những miếng vét gót, bốc háng, vặn sườn, vít cổ, khóa lưng… bí truyền hiểm hóc khiến nhiều đô vật thiên hạ phải kiêng nể. Chính những đòn miếng hiểm hóc này đã làm nên tên tuổi cho các đô vật La Đôi như đô vật Vương Đình Miên nức tiếng nhiều hội vật trong vùng với miếng bốc háng; đô vật Nguyễn Trọng Viên từng khiến nhiều đô vật thiên hạ phải ngậm ngùi rời sới đấu bởi miếng vặn sườn. Ông Dương Bá Ước cũng là một trong những đô vật nổi danh với sở trường sử dụng miếng vét gót...  Ông Ước từng 3 năm liên tiếp vô địch giải vật truyền thống Đại hội "3 sẵn sàng" của ngành than khi còn công tác tại Quảng Ninh. Giờ đây, khi tuổi đã cao, trở về quê, ông Ước lại đem các kỹ thuật vật cổ truyền của làng mình truyền dạy cho thế hệ trẻ. 

Tiếp nối cha anh, vật La Đôi ngày nay có một thế hệ trẻ kế cận đông đảo, sung sức. Họ không chỉ “giữ lửa" truyền thống ông cha mà còn là các gương mặt sáng đại diện cho vật truyền thống của huyện Nam Sách. Những gương mặt trẻ như: Phạm Viết Nghiệp, Vương Văn Bộ, Nguyễn Văn Đức, Dương Bá Toản… từng giành huy chương bạc, đồng tại các giải vật truyền thống trong tỉnh.

Vật La Đôi có từ thời Lý Nam Đế thế kỷ thứ 6, nhằm tôn vinh công lao đánh giặc Ai Lao và thể hiện tinh thần thượng võ của hai vị thánh bản thôn. Được chân truyền, giữ lửa qua nhiều thế hệ, vật La Đôi giờ đây không chỉ là di sản quý của huyện Nam Sách mà còn của cả xứ Đông.

NGỌC HÙNG