Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung tăng nhiệt và những tác động khó lường

Mỹ và Trung Quốc đang sa vào cuộc chiến thương mại kéo dài hơn một năm qua

Sau quyết định chính thức áp đặt mức thuế mới, từ 10% lên 25% đối với lượng hàng hóa trị giá 200 tỷ USD nhập khẩu từ Trung Quốc của chính quyền Mỹ, Trung Quốc tuyên bố sẽ tăng thuế với 60 tỷ USD hàng hóa Mỹ từ tháng 6.2019. Giới chuyên gia đánh giá vòng xoáy xung đột thương mại giữa hai cường quốc lớn nhất thế giới nếu kéo dài sẽ gây ra những thiệt hại khó lường.

Vòng xoáy căng thẳng

Mỹ và Trung Quốc đang sa vào cuộc chiến thương mại kéo dài hơn một năm qua. Trong suốt quá trình tranh chấp thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất nhì thế giới, Mỹ đã tăng thuế đối với lượng hàng hóa có tổng giá trị 250 tỷ USD nhập khẩu Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh áp thuế cao đối với hành hóa nhập khẩu từ Mỹ trị giá 110 tỷ USD. Cuộc đàm phán được cho là đang đi tới hồi kết, bất ngờ lại chở lại vạch xuất phát khi Bắc Kinh điều chỉnh một số điều khoản và muốn đàm phán lại. Việc Trung Quốc muốn điều chỉnh một số điểm trong dự thảo thỏa thuận thương mại được hai bên dày công xây dựng sau 10 vòng đàm phán đã khiến Mỹ cáo buộc Trung Quốc "quay lưng" với những cam kết. Vòng đàm phán thương mại thứ 11 giữa Mỹ và Trung Quốc diễn ra trong hai ngày 9 và 10.5 vừa qua tại Thủ đô Washington kết thúc mà không đạt được thỏa thuận cụ thể nào. 

Đây không phải một kết quả đáng ngạc nhiên mà đã được dự báo từ khi hai bên chưa bắt đầu cuộc thương lượng. Rào cản mới xuất hiện với việc Mỹ chỉ trích Trung Quốc đi ngược lại những cam kết trong đàm phán, khiến cuộc đàm phán “đã hoàn tất đến 90%” bị thụt lùi, và điều đó làm thay đổi thỏa thuận một cách căn bản, buộc Tổng thống Donald Trump áp dụng trở lại biện pháp tăng thuế. Quyết định áp mức thuế mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump theo đó tăng mức thuế từ 10% hiện nay lên 25% đối với lượng hàng hóa trị giá 200 tỷ USD nhập khẩu từ Trung Quốc, có hiệu lực từ ngày 10.5, được coi như “giọt nước làm tràn ly”, khiến khả năng hai bên có thể tiến tới một thỏa thuận nhằm chấm dứt cuộc chiến thương mại kéo dài trong hơn 1 năm qua giống như hành trình “mò kim đáy biển”. Ông chủ Nhà Trắng thậm chí còn đe dọa áp thuế 25% đối với toàn bộ hàng hóa còn lại nhập khẩu từ Trung Quốc có giá trị khoảng 325 tỷ USD, bất chấp những cảnh báo của giới chuyên gia cũng như các đồng minh trong Đảng Cộng hòa rằng mức thuế mới có thể khiến Trung Quốc đáp trả và đẩy cuộc chiến thương mại tưởng như sắp kết thúc này leo thang trở lại.

Nhằm đáp trả quyết định của Mỹ, ngày 13.5, Trung Quốc tuyên bố sẽ tăng thuế đối với lượng hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ trị giá 60 tỷ USD kể từ ngày 1.6 tới.

Theo hãng tin Bloomberg, thông báo trên trang web của Chính phủ Trung Quốc cho biết gần 2.500 hàng hóa Mỹ sẽ chịu mức thuế 25%. Trong khi đó, Reuters dẫn nguồn tin Bộ Tài chính Trung Quốc cho hay Bắc Kinh sẽ áp đặt mức thuế mới với tổng cộng 5.140 mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng ra tuyên bố thể hiện lập trường kiên định của nước này không nhượng bộ trước sức ép từ bên ngoài. Trong một tuyên bố, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng nêu rõ Bắc Kinh tự tin và có đủ khả năng để bảo vệ các quyền hợp pháp và chính đáng của mình.

Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cảnh báo Trung Quốc không nên đáp trả quyết định của Washington về việc tăng thuế từ 10% lên 25% đối với số hàng hóa nhập khẩu từ Bắc Kinh với tổng trị giá 200 tỷ USD. Trong một tuyên bố đăng trên mạng xã hội Twitter, Tổng thống Trump nêu rõ nếu Bắc Kinh đáp trả, tình hình sẽ chỉ tồi tệ thêm. Ông cho rằng không có lý gì người tiêu dùng Mỹ phải trả các khoản tăng thuế, và việc tăng thuế có thể tránh được nếu các nhà sản xuất chuyển hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang các nước khác.

Cũng trong ngày 13.5, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) cho biết, số hàng hóa Trung Quốc trị giá khoảng 300 tỷ USD có thể bị đánh thuế sẽ bao gồm cả điện thoại di động và máy tính xách tay, song các mặt hàng thuốc men và nguyên liệu đất hiếm sẽ được miễn khoản thuế này. Theo USTR, một buổi điều trần công khai sẽ được tổ chức vào ngày 17.6 để thảo luận 3.805 danh mục hàng hóa có thể phải chịu mức thuế lên đến 25%. Các bộ phận công chúng, bao gồm các nhà ngoại giao, các tổ chức thương mại và các cá nhân, sẽ có thời gian đến ngày diễn ra điều trần để đưa ra các ý kiến bằng văn bản trước khi các quan chức hoàn tất danh sách này.

Bộ Thương mại Mỹ cũng cho biết bộ này đã cấm 6 thực thể công nghệ của Trung Quốc. Trong một tuyên bố, Bộ Thương mại Mỹ cho hay bốn trong số các công ty Trung Quốc, có văn phòng tại Hong Kong, đã tìm cách mua hàng hóa có nguồn gốc từ Mỹ để hỗ trợ cho các chương trình quân sự và phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt của Iran, vi phạm các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc. Hai công ty Trung Quốc khác bị trừng phạt vì đã cung cấp công nghệ cho các tổ chức có liên quan tới Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA).

Tác động khó lường

Trước xung đột thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục leo thang và có nguy cơ rơi vào vòng xoáy rủi ro mới khốc liệt hơn bao giờ hết, giới chuyên gia đã đưa ra đánh giá về thiệt hại đối với hai nền kinh tế lớn nhất thế giới cũng như những tác động tới kinh tế thế giới.

Đối với Mỹ, đơn cử như với ngành nông nghiệp Mỹ, một trong những ngành chịu tổn thương lớn nhất kể từ khi căng thẳng thương mại Mỹ-Trung bùng phát. Trên Sàn giao dịch hàng hóa Chicago (CBOT, Mỹ), giá nông sản bán theo các hợp đồng giao kỳ hạn giảm mạnh trong tuần giao dịch kết thúc vào ngày 10.5. Khép lại tuần giao dịch vừa qua, giá đậu tương giao tháng 7.2019 giảm 33 xu Mỹ hay 3,92% xuống 8,0925 USD/ bushel. Đây là mức giá thấp nhất đối với đậu tương của Mỹ trong vòng 10 năm qua khi Trung Quốc giảm bớt sức mua những mặt hàng nông sản chủ chốt từ Mỹ. Trong khi đó, giá ngô giao tháng 7.2019 giảm 19 xu, tương đương 5,12%, xuống 3,5175 USD/ bushel. Giá lúa mỳ giao cùng kỳ hạn hạ 13,25 xu, tương đương 3,03%, xuống 4,2475 USD/ bushel. (1 bushel lúa mỳ/đậu tương = 27,2 kg, 1 bushel ngô = 25,4 kg).

Theo nhận định của giới chuyên gia, chắc chắn ngành nông nghiệp của Mỹ sẽ còn phải hứng chịu nhiều khó khăn hơn nữa trong thời gian tới nếu căng thẳng thương mại Mỹ - Trung tiếp tục kéo dài.  Trong khi đó, đây được xem là một chủ đề quan trọng có thể chi phối nỗ lực của Tổng thống Trump trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020. Bà Jessica Wasserman, chuyên gia thuộc Công ty Greenspoon Marder LLP, nhận định rằng Trung Quốc biết rõ nông nghiệp của Mỹ sẽ là ngành thua thiệt nhất khi Bắc Kinh trả đũa Washington bằng thuế quan, trong khi ngành này lại rất có tầm ảnh hưởng đối với nghị viện Mỹ và cũng là ngành đã ủng hộ và bỏ phiếu cho ông Trump bước vào Nhà Trắng.

Đó là chưa kể những tác động tiêu cực đối với các doanh nghiệp hay người tiêu dùng Mỹ nếu cuộc chiến thương mại leo thang với các biện pháp trả đũa của Trung Quốc, đặc biệt khi người tiêu dùng Mỹ hiện đang phải trực tiếp gánh những chi phí phát sinh từ việc tăng thuế. Trên thực tế, bản thân việc hai nền kinh tế lớn nhất thế giới “đình chiến thương mại” từ cuối năm ngoái để đàm phán, và triển vọng khá sáng sủa rằng hai bên có thể đạt được một thỏa thuận thương mại thông qua “những tín hiệu lạc quan” phát đi sau các vòng đàm phán gần đây, phần nào cũng tạo lòng tin cho giới đầu tư và góp phần duy trì đà tăng trưởng ổn định cũng như mức thất nghiệp thấp cho nền kinh tế Mỹ trong quý I vừa qua. Nếu căng thẳng thương mại giữa hai nước trong tình trạng kéo dài sẽ ảnh hưởng nặng nề tới lạm phát và thị trường lao động của Mỹ.

Đối với Trung Quốc, cuộc chiến thương mại kéo dài với Mỹ sẽ khiến Bắc Kinh phải chịu thiệt hại lớn hơn bởi nền kinh tế nước này dựa nhiều vào xuất khẩu hơn.

Theo ước tính của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc có thể giảm khoảng 1,6% trong năm nay nếu các mức thuế trừng phạt của Mỹ tiếp tục đẩy các công ty Trung Quốc ra khỏi thị trường Mỹ. Trong khi đó, Mỹ đang có mức tăng trưởng kinh tế mạnh, thị trường lao động vững mạnh và Phố Wall ít lo sợ hơn. Những yếu tố này đã giúp cho chính quyền Tổng thống Donald Trump có lập trường mạnh bạo hơn với Trung Quốc.

Đồng quan điểm trên, nhà kinh tế tại Viện Chính sách kinh tế (EPI), trung tâm nghiên cứu phân tích của Mỹ, ông Robert E Scott, cho biết trong năm 2018, Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ với tổng giá trị hàng hóa là 540 tỷ USD, chiếm 4% của nền kinh tế, trong khi chỉ nhập khẩu hàng hóa của Mỹ có giá trị 120 tỷ USD. Như vậy, Trung Quốc bị tổn hại nhiều hơn gấp nhiều lần so với Mỹ khi hoạt động thương mại bị gián đoạn trong cuộc tranh chấp này. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc có thể giảm 1,6% trong năm nay nếu mức thuế trừng phạt của Mỹ tiếp tục đẩy các công ty của Trung Quốc ra khỏi thị trường Mỹ. Thêm vào đó, do sức mạnh của đồng bạc xanh (USD), sự suy yếu của đồng nội tệ Trung Quốc - đồng nhân dân tệ (NDT) - và các nhà nhập khẩu Trung Quốc phải hấp thụ chi phí bổ sung, ông Scott tin tưởng rằng tác động của chiến tranh thương mại đối với kinh tế Mỹ là "nhỏ và có thể xoay xở được".

Đương nhiên căng thẳng thương mại kéo dài giữa Mỹ và Trung Quốc cũng được nhận định là “tin xấu” đối với nền kinh tế thế giới. Theo Tổng Giám đốc IMF Christine Lagarde, cuộc chiến thuế quan mới nhất giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới được coi là “mối đe dọa chính đối với kinh tế thế giới”, và IMF đã một lần nữa phải hạ mức dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2019 xuống còn 3,3%.

Theo TTXVN