Kịch bản nào với nước Anh sau khi Thủ tướng May từ chức?

Bà May ra đi khi hành trình đưa nước Anh rời EU vẫn đang bế tắc

Động thái này mở đường cho một cuộc chạy đua vào ngôi vị lãnh đạo đảng Bảo thủ cầm quyền và cũng là chủ nhân của nhà số 10 phố Downing, đồng thời đặt ra những câu hỏi ngổn ngang về Brexit. Bà May sẽ vẫn là Thủ tướng tạm quyền cho đến khi đảng Bảo thủ tìm được người kế nhiệm. Dự kiến kết quả bầu chọn sẽ được công bố vào cuối tháng 7 tới.

Chính thức từ chức lãnh đạo đảng Bảo thủ

Cách đây gần 3 năm, trong bài phát biểu nhậm chức Thủ tướng, bà Theresa May tuyên bố sẽ sớm hoàn thành ý nguyện của người dân là đưa Anh ra khỏi EU một cách thuận lợi và có lợi nhất cho đất nước. Không có nghi ngờ nào trước phát biểu lạc quan trên bởi có tới 52% cử tri Anh đồng lòng nói “không” với EU trong cuộc trưng cầu ý dân ngày 23.6.2016. Thế nhưng, tiến trình Brexit lại không hề đơn giản. Hơn 2 năm với hàng loạt các cuộc đàm phán lớn nhỏ, khó khăn lắm chính phủ của Thủ tướng Theresa May và EU mới đạt được bản thỏa thuận Brexit vào ngày 25.11.2018. Trong khi còn chưa kịp vui mừng về thỏa thuận Brexit đạt được với EU, nữ Thủ tướng Anh đã phải đối mặt với căng thẳng ngay trong nội bộ nước Anh.

Thỏa thuận Brexit của Thủ tướng May đã bị bác bỏ 3 lần tại Hạ viện Anh, trong khi cuối tháng 5 vừa qua các quan chức chủ chốt trong nội các cũng bác bỏ kế hoạch của bà nhằm tìm sự ủng hộ của Hạ viện trong lần bỏ phiếu thứ tư với nhượng bộ về việc sẽ bỏ phiếu xem có cần tổ chức trưng cầu dân ý lần hai về Brexit hay không. Những thất bại nặng nề này là nguyên nhân trực tiếp khiến bà May buộc phải tuyên bố sẽ từ chức vào ngày 7-6, sau chưa đầy 3 năm trên cương vị Thủ tướng Anh.

Ngày 24.5, Thủ tướng Anh Theresa thông báo bà sẽ từ chức Chủ tịch đảng Bảo thủ, đồng nghĩa với việc bà cũng rời ghế Thủ tướng Anh vào ngày 7.6 sau khi không thể thuyết phục các nghị sỹ ủng hộ thỏa thuận Brexit mà bà đạt được với EU hồi cuối năm ngoái. Bà May nhấn mạnh: "Việc tôi không thể thực hiện thỏa thuận Brexit sẽ luôn là điều hối tiếc sâu sắc đối với tôi. Tôi sẽ từ chức Chủ tịch đảng Bảo thủ và đảng Hợp nhất vào ngày 7.6 để một người kế nhiệm có thể được lựa chọn". Trong tuyên bố, nhà lãnh đạo Anh cũng thừa nhận bà đã cố gắng 3 lần để thuyết phục Quốc hội Anh thông qua thỏa thuận Brexit, nhưng đều không thành công.

Ngày 7.6, Thủ tướng Anh Theresa May đã chính thức từ chức lãnh đạo đảng Bảo thủ. Bà May sẽ là Thủ tướng tạm quyền của Anh trong suốt cuộc bầu cử lãnh đạo đảng Bảo thủ kéo dài khoảng 6 tuần.

Nóng cuộc đua vào ghế Thủ tướng Anh

Quyết định từ chức của Thủ tướng May sẽ mở đường cho cuộc đua tranh của các nghị sĩ đảng Bảo thủ nhằm thay thế bà May lãnh đạo đất nước và đảng cầm quyền. Người kế nhiệm Thủ tướng May sẽ được lựa chọn theo tiến trình gồm hai giai đoạn, theo đó hai ứng cử viên cuối cùng sẽ đối mặt với một cuộc bỏ phiếu kín của 125.000 thành viên đảng Bảo thủ. Cuộc đua này sẽ cho kết quả sớm nhất là vào tháng 7 tới, chỉ khoảng 3 tháng trước hạn chót Brexit vào ngày 31.10 tới.

Báo Daily Telegraph ngày 31.5 vừa qua đưa tin nghị sĩ Mark Harper trở thành nghị sĩ thứ 12 của đảng Bảo thủ bước vào cuộc đua thay thế Thủ tướng Anh Theresa May. Ông Harper thừa nhận là "yếu thế" so với các ứng cử viên khác, nhưng ông cho rằng sự ít nổi tiếng của ông có thể sẽ là lợi thế cho cuộc chạy đua lần này.

Trong khi đó, cựu Ngoại trưởng  Boris Johnson là nhân vật nhiều khả năng nhất giành ghế Thủ tướng và được các thành viên cấp thấp trong đảng Bảo thủ ưa thích. Tuy nhiên, Đảng Bảo thủ đang phải cân nhắc một số câu hỏi lớn về ông Johnson, đó là liệu ông có thực sự đàm phán được một thỏa thuận Brexit tốt hơn so với thỏa thuận của bà May hay không. Thứ hai, liệu ông Johnson có thể điều hành được chính phủ với tính cách thất thường của mình không, và ông có khả năng kết nối các vùng của Anh khi mối liên kết với Scotland đang bị lỏng dần.

Các ứng cử viên còn lại có Thứ trưởng Brexit James Cleverly. Bộ trưởng Nội vụ Anh Sajid Javid Bộ trưởng Y tế Matt Hancock, cựu Bộ trưởng Brexit Dominic Raab, cựu lãnh đạo phe Bảo thủ tại Hạ viện Anh Andrea Leadsom, Ngoại trưởng Anh Jeremy Hunt, Bộ trưởng Phát triển quốc tế Rory Stewart và cựu Bộ trưởng Việc làm và Trợ cấp Esther McVey...

Câu hỏi ngổn ngang về Brexit

Việc Thủ tướng Theresa May từ chức khiến tiến trình Brexit ngổn ngang của nước Anh lại đứng trước khúc ngoặt mới với nhiều câu hỏi bỏ ngỏ. Câu hỏi này chỉ có thể được giải đáp khi nước Anh tìm ra nhà lãnh đạo mới, nhanh nhất cũng phải sang nửa đầu tháng 7. Người kế nhiệm của bà Theresa May sẽ tiếp tục gánh vác sứ mệnh cũ, đó là tìm cách vượt qua sự chia rẽ và bế tắc hiện nay tại quốc hội về các điều khoản nhằm đưa nước Anh rời khỏi EU. Có điều, nhà lãnh đạo mới của Anh sẽ không có nhiều thời gian để phá vỡ thế bế tắc chính trị tại Quốc hội nhằm thông qua thỏa thuận Brexit trước thời điểm nước Anh rời EU vào ngày 31.10 tới cũng như đàm phán lại các điều khoản Brexit với EU. Bởi lẽ, theo quy trình hiện tại, quốc hội sẽ nghỉ hè vào nửa cuối tháng 7 và chỉ họp lại vào tháng 9, với kỳ làm việc ngắn kéo dài hai tuần trước khi tạm nghỉ tiếp để các đảng phái tổ chức đại hội thường niên. Quốc hội Anh sẽ chỉ họp trở lại vào ngày 7.10, tức là đúng 10 ngày trước khi các nhà lãnh đạo EU tổ chức một hội nghị thượng đỉnh đặc biệt để đánh giá tiến trình Brexit.

Theo các chuyên gia, Thủ tướng Anh tương lai sẽ đứng trước ba kịch bản. Thứ nhất là đưa nước Anh ra khỏi EU có thỏa thuận đúng như tiến trình mà bà Theresa May từng theo đuổi. Kịch bản này chắc chắn không xảy ra, bởi không nhà lãnh đạo nào muốn “đi theo vết xe đổ” của người tiền nhiệm.

Kịch bản thứ hai là Thủ tướng mới của Anh sẽ tiếp tục đàm phán với EU để đạt được Brexit có thỏa thuận. Tuy nhiên, lãnh đạo mới của nước Anh sẽ chắc chắn bị EU phản đối nếu như muốn mở lại thỏa thuận rút khỏi EU của Anh, trong đó có cả việc đàm phán lại về cái gọi là giải pháp "chốt chặn" nhằm ngăn chặn không để xảy ra một đường biên giới cứng trên đảo Ireland. Biện pháp cuối cùng này đã bị đa số những nghị sĩ Bảo thủ theo phái hoài nghi châu Âu phản đối vì lo ngại sẽ khiến Anh bị kẹt trong bẫy liên minh thuế quan với EU. Cho đến nay, EU khăng khăng sẽ không có chuyện xem xét sửa đổi lại bản thỏa thuận đã ký với bà May.

Kịch bản thứ ba là, liệu Thủ tướng mới của Anh có tiếp tục đề xuất lùi lại thời điểm rời EU sau ngày 31.10 hay không. Tuy nhiên, khả năng này là không cao vì phía EU, đặc biệt Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã công khai tuyên bố không ủng hộ việc tiếp tục gia hạn thêm cho Anh vì điều này sẽ có tác động xấu đến lợi ích của cả EU và Anh đứng trên góc độ kinh doanh thương mại. Thực tế này làm gia tăng nguy cơ Brexit không thỏa thuận. Nếu Anh và EU không thể đạt được đồng thuận về một lần gia hạn khác, Anh buộc phải chấp nhận Brexit không thỏa thuận vào ngày 31.10 tới, bỏ lại sau lưng toàn bộ nỗ lực mà bà May và chính phủ dành bao công sức để đàm phán với EU. Brexit không thỏa thuận đồng nghĩa với việc biên giới “cứng” sẽ được thiết lập tại Ireland. Đó có thể là thảm họa, làm khơi gợi quá khứ căng thẳng giữa Ireland và Bắc Ireland trước đây.

Dù kịch bản nào xảy ra, điều mà cả Anh và EU đều không mong muốn là tiến trình Brexit rơi vào bế tắc. Chính vì vậy, vị thuyền trưởng tương lai của nước Anh cần có bản lĩnh, đủ khả năng đưa con thuyền Brexit vượt qua sóng gió.

Theo TTXVN