Thanh Xá gìn giữ môn bơi thuyền chải

Trong Lễ hội truyền thống chùa Bạch Hào ở Thanh Xá (Thanh Hà), phần thi bơi thuyền được nhiều khán giả mong chờ nhất

Nhiều thế kỷ qua, người dân xã Thanh Xá (Thanh Hà) vẫn nỗ lực duy trì tổ chức Lễ hội truyền thống chùa Bạch Hào nhằm gìn giữ những giá trị văn hóa đặc sắc do cha ông truyền lại, trong đó có môn bơi thuyền chải.

Nét đẹp truyền thống

Cứ vào mùng 6 tháng giêng hằng năm, người dân Thanh Xá lại háo hức rủ nhau đi xem hội thi đua thuyền chải trên sông Cửa Chùa (một nhánh của sông Hương), con sông nằm phía trước ngôi chùa Bạch Hào.

Những chiếc thuyền rồng ở vạch xuất phát, chỉ đợi tín hiệu của trọng tài là lướt băng băng trên làn đua của mình. Các tay chèo căng hết sức để bổ sâu vươn dài trong tiếng phách đều nhịp của người đánh phách và tiếng cổ vũ của cổ động viên trên bờ.

Buổi sáng là thời gian thi đấu của các đội bơi thuyền nam, buổi chiều là lúc các đội bơi nữ trổ tài. Năm nào cũng vậy, Lễ hội chùa Bạch Hào khởi đầu một năm mới đầy vui vẻ, phấn khởi với người dân Thanh Xá và các địa phương lân cận.

Hội thi đua thuyền chải là một nội dung trong Lễ hội truyền thống chùa Bạch Hào đã được tổ chức cách đây nhiều thế kỷ. Chùa Bạch Hào được khởi dựng năm 1011 vào thời Lý tại dải đất hẹp ven sông Cửa Chùa.

Đến thời nhà Trần, trong làng xuất hiện các ông Nguyễn Danh Nguyên, Nguyễn Danh Quang và Lý Đình Khuê học giỏi, tinh thông võ nghệ, thi đỗ cao và được vua phong làm học sĩ. Gặp lúc giặc Nguyên Mông xâm lược nước ta, 3 ông theo vua Trần Nhân Tông và Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn đánh giặc.

Đất nước thanh bình, vua Trần Nhân Tông nhường ngôi rồi xuất gia, lên núi Yên Tử tu hành, lập ra thiền phái Trúc Lâm. 3 ông cũng theo vua xuất gia, trụ trì chùa Minh Khánh (nay thuộc thị trấn Thanh Hà), sau trụ trì chùa Bạch Hào.

3 ông đã dạy nhân dân trồng dâu, nuôi tằm, luyện tập võ nghệ, đấu vật và bơi thuyền trên sông Cửa Chùa. Một lần vào mùng 6 tháng giêng, Phật hoàng Trần Nhân Tông đi du xuân và truyền giảng kinh sách bằng đường thuỷ, các ông đã cho nhân dân mở hội đua thuyền tiếp đón. Sau khi 3ông mất, vua nhà Trần đã sắc phong các ông làm Thành hoàng làng.

Hiện 3 ông được thờ tại chùa Bạch Hào. Sau khi các ông mất, Lễ hội chùa Bạch Hào được tổ chức hằng năm từ mùng 4-6tháng giêng âm lịch, đúng dịp Phật hoàng Trần Nhân Tông về thăm chùa.

Ngoài phần lễ trang trọng, phần hội hằng năm có nhiều trò chơi hấp dẫn như bắt vịt, thổi cơm thi, bơi thuyền nhằm tái hiện công lao của Thành hoàng dạy dân làng lao động, sản xuất và chiến đấu. Phần thi bơi thuyền được nhiều khán giả mong chờ nhất, thể hiện tinh thần thượng võ của người dân vùng sông nước.

Quan tâm phát triển

Là môn thể thao sôi động, bơi thuyền chải thu hút đông đảo người dân Thanh Xá tham gia. Đời này qua đời khác, những người đi trước đã tích cực truyền dạy cho lớp kế cận nhằm gìn giữ bộ môn này.

Bà Quách Thị Nhung (sinh năm 1954) ở thôn 2 hiện là vận động viên bơi thuyền chải cao tuổi nhất ở đây. Bà Nhung cầm phách của đội bơi chải nữ thôn 2. Gia nhập đội bơi chải ở độ tuổi 17 "bẻ gãy sừng trâu", bà Nhung đã có gần 50 năm tham gia môn thể thao này.

Rèn luyện sức khỏe thường xuyên nên bà vẫn còn nhanh nhẹn, tinh anh. Bà Nhung cho biết trước đây, người dân dùng thuyền nan để thi đấu, sau đó chuyển sang thuyền gỗ, đến nay thì bằng thuyền nhựa nhẹ và nhanh, tốn ít sức lực hơn. Có 8 đội bơi cả nam và nữ của 4 thôn với hơn 100 vận động viên tham gia.

"Trước khi thi đấu, các đội sẽ rút thăm để chọn làn đua. Theo kinh nghiệm của tôi, đội nào bốc phải bên bồi của dòng sông thì thi đấu sẽ vất vả hơn các đội khác vì nước cạn hơn. Tết Kỷ Hợi 2019, thôn tôi chọn đúng bên bồi, tôi phải đánh phách đều nhịp, nhắc các vận động viên đều tay, bổ sâu vươn dài, gắng hết sức có thể thì mới giành được chiến thắng", bà Nhung nhớ lại.

Người dân vẫn còn giữ được "lửa" nhưng do chủ yếu hoạt động vào dịp Tết nên môn bơi thuyền chải ở Thanh Xá gặp nhiều khó khăn như thế hệ kế cận ít, nguồn kinh phí để hoạt động chưa nhiều...

Để khắc phục tình trạng này, thời gian qua, các cấp, các ngành và UBND xã Thanh Xá đã có nhiều hoạt động động viên, khích lệ vận động viên và phong trào bơi thuyền chải ở địa phương.

Cách đây vài năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tặng xã Thanh Xá 2 chiếc thuyền đua, chùa Bạch Hào cũng vận động tài trợ mua thêm 1 chiếc. Năm 2019, lần đầu tiên Trung tâm Thể dục, Thể thao huyện Thanh Hà phối hợp với UBND xã Thanh Xá tổ chức lớp tập huấn bơi thuyền chải cho 30 học sinh THPT là con em địa phương nhằm nâng cao kỹ năng bơi thuyền chải.

Ông Phạm Đức Trọng, Chủ tịch UBND xã Thanh Xá cho biết địa phương luôn quan tâm tổ chức Lễ hội chùa Bạch Hào nhằm ôn lại truyền thống của quê hương, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Hằng năm vào tháng 11 âm lịch, UBND xã sẽ kiện toàn Ban tổ chức lễ hội, thành lập các tiểu ban thông tin tuyên truyền, khánh tiết, lễ tế, tiếp khách, an ninh, bơi... 

Nhờ sự quan tâm của các cấp, các ngành, đội bơi thuyền chải tại Thanh Xá đã giành nhiều thành tích cao tại các cuộc thi trong tỉnh. Năm 2016 và 2017, đội bơi thuyền chải nữ xã Thanh Xá đã giành giải nhì tại Giải đua thuyền chải tỉnh nhân dịp kỷ niệm sinh nhật Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Đội nữ xã cũng giành được huy chương đồng môn đua thuyền chải nữ tại Đại hội Thể dục thể thao tỉnh lần thứ VIII năm 2018; giải ba toàn đoàn ở Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2019.

VIỆT QUỲNH