Friedrich Engels - “Cây vĩ cầm thứ hai” của giai cấp vô sản toàn thế giới

Friedrich Engels là nhà lý luận lỗi lạc và chiến sĩ cách mạng vĩ đại trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế

Friedrich Engels sinh ngày 28.11.1820, trong một gia đình chủ xưởng dệt ở thành phố Barmen, tỉnh Rhein, Vương quốc Phổ (nước Đức ngày nay). Sống trong một trung tâm công nghiệp, từ nhỏ, Engels đã tận mắt nhìn thấy cuộc sống bần cùng của những người công nhân lao động.

Năm 1842, Engels sang Anh và đến với thành phố công nghiệp dệt Manchester. Tại đây, ông đã đi thăm những nơi công nhân sống chen chúc trong cảnh nghèo nàn, bẩn thỉu. Thấy rõ sự khổ cực của giai cấp công nhân và các tầng lớp nhân dân lao động ngay trong xã hội tư bản, Engels đã viết tác phẩm “Tình cảnh giai cấp công nhân Anh” (năm 1844).

Trong đó, ông miêu tả một cách chân thực, sâu sắc nhất cuộc sống khốn cùng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Với tác phẩm này, Engels được coi là người đầu tiên phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh giải phóng người lao động, xây dựng xã hội mới không có áp bức, bóc lột.

Cuối tháng 8.1844, trên đường từ Anh trở về Đức, khi đi qua Paris, Engels đã gặp Kart Marx. Hai người cùng chung lý tưởng đã kết bạn với nhau từ đó cho đến hết đời. Nhiều công trình lý luận nổi tiếng đã mang tên Marx - Engels, trong đó có bản “Tuyên ngôn của Ðảng Cộng sản” nổi tiếng mà Lenin đã cho rằng "Cuốn sách nhỏ ấy có giá trị bằng hàng bộ sách".

Trong 40 năm, Engels đã cùng với Kart Marx dày công nghiên cứu, kế thừa những tinh hoa tư tưởng của nhân loại, mà trước hết và trực tiếp là triết học cổ điển Đức, kinh tế chính trị học Anh, chủ nghĩa xã hội Pháp; đồng thời tắm mình vào trong thực tiễn phong phú, sinh động của phong trào đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân, xây dựng nên chủ nghĩa Mác, một học thuyết, một hệ thống lý luận khoa học và cách mạng, bao gồm triết học Mác-xít, kinh tế chính trị học Mác-xít và chủ nghĩa xã hội khoa học; sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, phát hiện ra những quy luật khách quan của sự phát triển xã hội và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân; xây dựng nên lý luận giá trị thặng dư với các quy luật chi phối sự vận động, phát triển và diệt vong tất yếu của chủ nghĩa tư bản. Đây là những cơ sở lý luận khoa học, là vũ khí tư tưởng cho cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân.

Sau khi Marx qua đời, Engels không chỉ đảm nhiệm trọng trách lãnh đạo giai cấp công nhân quốc tế, mà còn dồn toàn bộ công sức, trí tuệ vào việc bảo vệ và phát triển học thuyết Mác. Ông đã biên tập và cho xuất bản trọn vẹn quyển II (1885) và quyển III (1894) của bộ “Tư bản”.

Là một nhà lý luận cách mạng thiên tài, Engels có cống hiến kiệt xuất đối với việc hình thành, phát triển chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Cùng với các công trình viết chung với Marx, ông còn có hàng loạt tác phẩm lớn như “Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của nhà nước”, “Biện chứng tự nhiên”, “Chống Đuy-rinh”, “Vấn đề nông dân ở Pháp và Đức”, “Cách mạng và phản cách mạng ở Đức”... Trong đó, Engels trình bày một cách sâu sắc những vấn đề lý luận cơ bản về triết học, kinh tế chính trị học và chủ nghĩa cộng sản khoa học; đồng thời bút chiến đanh thép chống lại những quan điểm, luận điệu sai trái của giới học giả tư sản, cũng như của các phần tử cơ hội.

Cống hiến của Engels đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế nói chung, với học thuyết Mác nói riêng là rất to lớn, trường tồn. Song, ông là con người hết mực khiêm nhường và chỉ tự nhận mình là “cây vĩ cầm thứ hai”, bên cạnh “cây vĩ cầm thứ nhất” là Kart Marx.

Engels cũng phê phán, kiên quyết lên án khuynh hướng và những mưu toan biến học thuyết do Kart Marx và ông sáng lập trở thành một mớ những công thức giáo điều, cứng đơ, bất biến. Ông đấu tranh không khoan nhượng với những ai coi thường sự tiến bộ của khoa học, những điều kiện mới và nhu cầu mới của xã hội. Trong trường hợp xuất hiện những sự kiện thực tế mới, khi tình hình thay đổi và cuộc sống đặt ra những vấn đề mới thì Engels sẵn sàng xem xét lại ngay cả những quan điểm lý luận của chính bản thân mình. Đây thật sự là quan điểm và phong cách của một nhà khoa học, một nhà cách mạng chân chính.

Trái tim của nhà bác học, người thầy lỗi lạc bậc nhất của giai cấp vô sản hiện đại trong toàn thế giới văn minh Engels đã vĩnh viễn ra đi vào ngày 5.8.1895. Nói về ông, V.I.Lenin đã khẳng định Engels là một “bó đuốc sáng ngời” trong những trí tuệ anh minh, là một “trái tim vĩ đại” trong những trái tim nhân loại.

Tình bạn, tình đồng chí giữa Engels với Kart Marx thật sâu sắc, thủy chung, cảm động. Đánh giá công lao của ông, Lenin từng viết: “Engels đã dựng cho người bạn thiên tài của ông một đài kỷ niệm trang nghiêm, trên đó Engels cũng không ngờ là đã khắc luôn cả tên mình bằng những chữ không bao giờ phai mờ được”.

Những tư tưởng của Marx, Engels về chủ nghĩa xã hội khoa học, vai trò sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, công tác xây dựng Đảng cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Chủ nghĩa Mác - Lenin vẫn là nền tảng tư tưởng và hành động cho các Đảng Cộng sản trên thế giới, trong đó có Đảng Cộng sản Việt Nam.

Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lenin, trong đó có những tư tưởng thiên tài của Engels, Đảng ta do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc, đưa cả nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội và đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, phát triển đất nước.

TTXVN