Vì sao gia tăng trẻ vị thành niên có hành vi tự sát?

TS.BS Ngô Anh Vinh, Phó trưởng Khoa Sức khỏe vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, thời gian gần đây, tại khoa tiếp nhận khá nhiều trẻ có hành vi tự sát. Rất may không có trường hợp nào tử vong. Cụ thể, vừa qua, khoa đã cấp cứu kịp thời cho trường hợp bé gái 13 tuổi, ở Hà Nội đã uống thuốc sâu tự tử. Gia đình bệnh nhi chia sẻ, trong đợt nghỉ học do dịch COVID-19 vừa qua, bệnh nhi phải học online ở nhà. Bố mẹ muốn giám sát con học nên yêu cầu trẻ mở cửa phòng khi học để bố mẹ quan sát. Vì cháu đang ở độ tuổi vị thành niên nên đề nghị của bố mẹ khiến bệnh nhi không hài lòng, vì cháu muốn có không gian riêng. Nhiều lần cháu đã không thực hiện theo lời của bố mẹ. Sau vài lần, người mẹ thấy con có hành vi chống đối nên đã đánh cháu và khuyến khích chị gái đánh cháu. Sau đó, cháu đã có suy nghĩ tiêu cực và đi mua thuốc trừ sâu để tự tử. 

“Rất may bệnh nhi được đưa đến bệnh viện sớm và xử trí kịp thời. Trong quá trình điều trị ở khoa, chúng tôi chủ yếu đánh giá tâm lý và hướng dẫn gia đình quan tâm hơn tới trẻ khi trẻ được về nhà, tránh gây sang chấn tâm lý lâu dài cho trẻ. Nếu chúng ta không chăn chặn bạo lực từ chính gia đình, rất có thể sẽ có lần tiếp theo trẻ thực hiện hành vi tự sát và hậu quả còn đau lòng hơn”- BS Vinh cho biết.

Vấn đề đáng báo động

Theo tổ chức Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) công bố cứ trung bình mỗi ngày, khoảng 3.000 trẻ vị thành niên chết do tự tử trên thế giới. Đặc biệt, hiện nay tình trạng tự tử ở tuổi vị thành niên đang ngày càng gia tăng nhưng người lớn, các bậc phụ huynh chưa biết cách nhận diện, hỗ trợ và can thiệp.

Ở Việt Nam, một trong những nguyên nhân thường gặp gây ra trầm cảm ở trẻ vị thành niên là do áp lực học tập, thi cử làm cho trẻ cảm thấy luôn căng thẳng và mệt mỏi. Ngoài ra, một số trẻ dễ rơi vào tình trạng “sốc tâm lý” và nghĩ đến chuyện tiêu cực thậm chí kết thúc cuộc đời sau những thất bại trong học tập, thi cử. Cũng theo BS Vinh, một số nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy tỉ lệ trẻ vị thành niên bị trầm cảm là 26,3%, trẻ có suy nghĩ về cái chết là 6,3%,  trẻ lập kế hoạch tự tử là 4,6% và trẻ cố gắng tự tử là 5,8%. 

“Mâu thuẫn trong cuộc sống cũng là một trong những nguyên nhân khiến trẻ vị thành niên tự tử. Những mối quan hệ bất hòa, mẫu thuẫn với gia đình, bạn bè, xã hội nhưng không được chia sẻ có thể khiến cho trẻ không tìm ra được những giải pháp để giải quyết. Trẻ dễ có những suy nghĩ tiêu cực, mất kiểm soát dẫn đến hành vi tự sát và xem việc tự sát như là một cách để giúp giải thoát khỏi những bế tắc trong cuộc sống”- BS Ngô Anh Vinh cho biết.

Theo TS.BS Ngô Anh Vinh, nguyên nhân khiến trẻ vị thành niên tự sát chủ yếu do bạo lực gia đình và bạo lực học đường. Do vậy, bác sĩ khuyến cáo cha mẹ trẻ cần theo dõi sát thường xuyên các hành vi, cảm xúc của trẻ để phát hiện các dấu hiệu bất thường.

- Lời nói: Trẻ thường xuyên đề cập đến cái chết, cảm giác tội lỗi hoặc chán chường tất cả mọi thứ. 

- Tâm trạng: Buồn bã hoặc ủ rũ kéo dài, tính cách thất thường, dễ kích động và nổi giận bất ngờ.

- Các thông tin trên mạng xã hội: Trẻ thường gửi tin nhắn cho bạn thân, đăng bài trên mạng có nội dung rất tuyệt vọng. 

- Thay đổi hành vi: Nếu thấy một trẻ bất ngờ lập kế hoạch, nghiên cứu về cái chết hoặc nói những điều giả định họ không tồn tại, cần đặc biệt lưu ý. Đặc biệt nếu trẻ chuẩn bị các phương tiên như dao sắc nhọn, dây, các loại thuốc hướng thần… có thể gây ra tự sát cần ngăn chặn ngay.

Cách phòng tránh tự sát ở trẻ vị thành niên

BS Vinh cũng cho biết, trẻ vị thành niên (10-19 tuổi) là giai đoạn chuyển tiếp từ trẻ em sang người lớn trong khi hình thành ý thức chưa đầy đủ, nhận thức chưa hoàn thiện, sẽ có hành vi bồng bột. Gia đình và nhà trường là hai môi trường đặc biệt quan trọng trong vấn đề giám sát trẻ thường xuyên để phòng tránh các trường hợp trẻ tự sát. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa gia đình và nhà trường sẽ giúp trẻ thoát khỏi suy nghĩ và hành động tiêu cực. BS Ngô Anh Vinh khuyến cáo trong quá trình giám sát, đồng hành cùng trẻ, cha mẹ cần tuân thủ 5 nguyên tắc: Tôn trọng trẻ, lắng nghe trẻ, không phán xét trẻ, dành nhiều thời gian cho trẻ và bảo mật thông tin khi trò chuyện với trẻ. 

"Khi chúng ta đảm bảo được nguyên tắc trò chuyện với trẻ vị thành niên thì các vấn đề nguy cơ tự sát ở trẻ sẽ giảm đi rất nhiều. Nếu trẻ nhận được sự quan tâm và đồng hành của gia đình và nhà trường, trẻ có cảm giác mình được đối xử công bằng, phù hợp với mong muốn của trẻ. Trong trường hợp bạn lo lắng về con bạn hãy tìm sự hỗ trợ và tư vấn của các bác sĩ, các nhà tâm lý"- BS Vinh khuyến cáo.

Theo VOV