Việc làm nhỏ giữa ngày vui lớn

Niềm vui trên gương mặt người dân Sài Gòn trong ngày giải phóng 30.4.1975

Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn toàn miền Nam mở màn từ ngày 4.3.1975 đánh chiếm thị xã Buôn Ma Thuột, giải phóng Tây Nguyên, rồi nhanh chóng phát triển xuống các tỉnh ven biển miền Trung. Thừa thắng, từ đầu tháng 4.1975, các binh đoàn chủ lực tiến sâu về phía nam, giải phóng Phan Rang, Bình Thuận, Bình Tuy, Xuân Lộc, tất cả hướng tới Sài Gòn. Ngày ấy, Đài Tiếng nói Việt Nam dồn dập đưa tin chiến thắng làm nức lòng người.

Khi đó, tôi đang làm Trưởng Ban thông tin xã Thái Học (nay là phường Thái Học, TP Chí Linh). Còn nhớ, sau Tết Ất Mão 1975 cỡ gần 1 tháng thì Phòng Thông tin huyện Chí Linh mở lớp học ngắn ngày bồi dưỡng nghiệp vụ cho anh em thông tin viên các xã để phục vụ công tác tuyên truyền trước tình hình mới. Tôi còn nhớ, ngoài việc nói chuyện thời sự, hướng dẫn cách viết tin, cách tường thuật gương người tốt việc tốt… còn có thêm một nội dung mới là thi viết khẩu hiệu trên tường.

Ông Hoàng Lâm là cán bộ Ty Thông tin Hải Hưng lúc bấy giờ được cử về hướng dẫn lớp học. Ban tổ chức chuẩn bị những chiếc bảng tin và những bức tường ở xung quanh, cho người quét vôi trước để hôm sau thi. Đề bài thi là một số khẩu hiệu hành động cho biết trước. Trong thời gian cố định, người thi phải trình bày, chọn kích thước, kiểu chữ và sử dụng màu sắc sao cho khẩu hiệu đẹp và hấp dẫn người xem, đặc biệt phải đúng thời hạn cuộc thi.

Năm ấy có anh Nguyễn Văn Nghinh ở xã Văn An (nay là phường Văn An, TP Chí Linh) cùng tham gia. Anh viết nhanh, đẹp. Tiếng trống thúc dồn dập bên tai nhưng anh rất bình tĩnh. Khi trình bày xong còn say sưa vẽ thêm mấy họa tiết vào khẩu hiệu cho bắt mắt, chẳng để ý đến tiếng trống báo hết giờ. Kết quả anh chỉ nhận được giải nhì, ai cũng tiếc.

Xã Thái Học những năm 1972-1974 có phong trào hoạt động thông tin, tuyên truyền mạnh, liên tục được  tỉnh khen thưởng. Phố Thiên là tụ điểm dân cư quan trọng trên địa bàn xã. Ở đây có ngã ba, một lối đi vào huyện lỵ Chí Linh, một lối về bến đò Đông Mai sang tỉnh Quảng Ninh và một lối ra Hải Dương. Chính nơi này chúng tôi dựng cụm tin gồm những bức tường nhà dân, dựng cổng chào, căng khẩu hiệu bằng cót, dựng thêm pa nô vải… Chúng tôi sưu tầm trên báo chí, phóng tranh nội dung cổ vũ chiến đấu, như “Tiến lên toàn thắng ắt về ta", “Quân và dân miền Nam thừa thắng xông lên”. Chúng tôi vẽ tấm bản đồ Việt Nam thật to trên bức tường nhà dân cao 4 m. Hằng ngày nghe đài, báo đưa tin giải phóng tỉnh nào, chúng tôi dùng bột màu đỏ tô vào tỉnh đó. Và chẳng bao lâu, tấm bản đồ đỏ gần hết. Người dân ít chữ xem cũng biết là quân ta sắp tiến vào Sài Gòn.

Một hôm, ông Trưởng Ban Tuyên giáo xã đi họp huyện về, thông báo tin tức mới và nhắc nhở anh em thông tin xã có kế hoạch chủ động. Tôi cho mua thêm vải làm băng rôn và linh cảm ngày chiến thắng đang đến gần. Tôi cắt dán khẩu hiệu với dòng chữ “Nhiệt liệt chào mừng giải phóng Sài Gòn”. Còn một khẩu hiệu khác với dòng chữ "Ngày… tháng… năm 1975 Sài Gòn đã giải phóng!”. Riêng con số đã cắt sẵn để trong túi xách, lúc nào cần mới dán vào để khẩu hiệu được hoàn chỉnh. Tất cả gấp cẩn thận… chờ đợi.

Sáng 30.4.1975, tôi đang ở nhà hàng xóm, bỗng nghe Đài Tiếng nói Việt Nam phát bản tin từ chiếc đài bán dẫn “Đồng bào chú ý! 11 giờ 30 ngày 30.4.1975, Sài Gòn đã hoàn toàn giải phóng”. Tôi ngờ ngợ từ ngoài sân chạy vào, vẫn giọng phát thanh viên, nhắc lại. Mừng quá, tôi chạy vội về, rồi lấy những tấm băng rôn đã chuẩn bị, dán thêm những con số ngày, tháng còn để trống. Tay dán chữ số mà lòng hồi hộp chỉ sợ dán nhầm. Mấy bạn trong đội thông tin nghe tin cũng chạy đến. Tôi phân công mang đi treo đúng vị trí đã bàn định trước.

Ngày ấy phương tiện thông tin thật nghèo nàn. Tin tức chủ yếu là nghe qua hệ thống truyền thanh tỉnh. Vì vậy, tin giải phóng Sài Gòn do chúng tôi đưa ra kịp thời làm cho nhân dân quanh vùng phấn khởi… Lúc ấy đúng vào thời điểm bà con xã viên đi làm đồng về nghỉ trưa. Mọi người túm tụm lại hỏi han nhau, đọc khẩu hiệu, biết tin giải phóng Sài Gòn thì sung sướng vô cùng. Người qua đường ai cũng dừng xe, dừng bước ngước nhìn, chia sẻ niềm phấn khởi. Tôi đã chứng kiến một cụ già khuôn mặt nhăn nheo đứng nghe người xung quanh đọc tin, bàn tán mà giàn giụa nước mắt vì vui sướng. Có một chị vừa ở đồng về, mồ hôi thấm bết mái tóc, đọc dòng chữ bảng tin, bỗng quay đi nghẹn ngào, với đôi mắt đỏ hoe… Chắc chị có chồng đi B lâu rồi không tin tức? Người khắp nơi đổ về qua ngã ba tới đây đều dừng lại. Người ta không ngớt ngợi khen: “Thông tin ở đây làm nhanh quá!”.

Đêm ấy, đội thông tin chúng tôi tổ chức một chương trình cổ động nhanh nhạy đặc sắc để chào mừng ngày giải phóng Sài Gòn. Anh Lược quê Hải Phòng cùng gia đình sơ tán về đây, chơi đàn mandolin rất giỏi. Thoạt đầu anh chơi bài “Giải phóng miền Nam", sau gõ ba hồi kẻng (kẻng làm bằng vỏ bom câm, báo giờ đi làm của xã viên HTX). Tiếp đến đọc tin chiến thắng giải phóng Sài Gòn do chúng tôi nghe đài tóm tắt. Âm vang của chiến thắng cứ thế lan khắp cả vùng.

KHÚC HÀ LINH