Khởi nghĩa Tháng Tám thành công và bài học về thời cơ cách mạng

Sáng 19.8.1945, hàng chục vạn người dân ở Hà Nội và các tỉnh lân cận theo các ngả đường kéo về quảng trường Nhà hát Lớn Hà Nội dự cuộc mít tinh lớn chưa từng có của quần chúng cách mạng, hưởng ứng cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền

Cách mạng Tháng Tám thành công đã để lại nhiều bài học to lớn và vô cùng quý báu cho dân tộc ta và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới về cách mạng giải phóng dân tộc. Bài học về sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Trung ương Đảng, của Chủ tịch Hồ Chí Minh, về đại đoàn kết của toàn dân tộc, muôn người như một vùng lên đánh đổ bọn thực dân, phong kiến giành độc lập, tự do cho dân tộc, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và bài học về thời cơ cách mạng.

Với tầm nhìn xa, tháng 5.1941, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì Hội nghị Trung ương 8 ở Pác Bó (Cao Bằng) nhận định: "Nếu cuộc đế quốc chiến tranh lần trước đã đẻ ra Liên Xô, một nước xã hội chủ nghĩa thì cuộc đế quốc chiến tranh lần này sẽ đẻ ra nhiều nước xã hội chủ nghĩa, cách mạng nhiều nước sẽ thành công…".

Hội nghị còn khẳng định: "Trong lúc này, nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi lại được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, của giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được". Hội nghị còn chỉ ra sự thất bại và bài học từ các cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, Nam Kỳ, Đô Lương...

Trong giai đoạn này, tình hình thế giới có lợi cho cách mạng Việt Nam. Trên khắp các chiến trường, quân đồng minh đã giành thế chủ động, tiến đánh làm tan rã trục phát xít Đức-Ý-Nhật. Đây là thời cơ lớn. Do vậy cách mạng Việt Nam phải nhanh chóng chớp lấy để vùng lên.

Mít tinh, tuần hành của nhân dân tại Sài Gòn sáng 25.8.1945

Tháng 10.1944, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào toàn quốc nêu rõ: "Phe xâm lược gần đến ngày bị tiêu diệt. Các Đồng minh quốc sắp tranh được sự thắng lợi cuối cùng. Cơ hội cho dân tộc ta giải phóng chỉ ở trong một năm hoặc năm rưỡi nữa. Thời gian rất gấp. Ta phải làm nhanh!". Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh là lời kêu gọi, cổ vũ cho nhân dân ta ở khắp ba miền Bắc-Trung-Nam chuẩn bị vùng lên tổng khởi nghĩa.

Để chuẩn bị lực lượng vũ trang, ngày 22.12.1944, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam ngày nay).

Ngày 9.3.1945, Nhật đảo chính Pháp, Trung ương Đảng ra Chỉ thị: "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Ngày 2.5.1945, Liên Xô tiến công Béc-lin - sào huyệt cuối cùng của phát xít Đức. Một tuần sau phát xít Đức đầu hàng.

Trưa 15.8, Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng quân đồng minh vô điều kiện. Cũng ngày đó, vua Bảo Đại thoái vị. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: "Lúc này thời cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập".

Ngày 16.8, Quốc dân đại hội họp ở Tân Trào bầu ra Ủy ban khởi nghĩa, quyết định Tổng khởi nghĩa cả nước. 

Khí thế khởi nghĩa tháng tám sôi sục trong cả nước vùng lên giành chính quyền về tay nhân dân. Ngày 19.8, Thủ đô Hà Nội khởi nghĩa thành công, 23.8 Huế, 25.8 Sài Gòn, đến 28.8 khắp cả nước Cách mạng Tháng Tám đã thành công.

Thời điểm nổ ra cuộc khởi nghĩa từ ngày 19.8 đến ngày tuyên bố độc lập 2.9 rất quan trọng. Vì nếu cuộc khởi nghĩa nổ ra sớm hơn 15.8, lúc đó quân đội Nhật đang mạnh, khởi nghĩa dễ thất bại. Nếu nổ ra sau 5.9, quân đồng minh nhảy vào giải ráp, tước khí giới quân Nhật, ta bị động, mất thời cơ. Cho nên cuộc tổng khởi nghĩa phải chọn đúng thời điểm, chớp thời cơ: Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị...

Đánh giá thời cơ nổ ra cuộc khởi nghĩa tháng tám, Tổng Bí thư Trường Chinh khẳng định: "Mau lẹ, kịp thời, nổ ra đúng lúc phải nổ". Đó là bài học lớn về thời cơ cách mạng.

Mít tinh chào mừng Cách mạng Tháng Tám thành công năm 1945 tại thị xã Hải Dương 

Ở tỉnh Hải Dương, dưới sự chỉ đạo của Xứ ủy Bắc Kỳ, Tỉnh ủy triệu tập cuộc họp ở Đông Thôn (Thanh Miện) do đồng chí Nguyễn Văn Kha, Bí thư Tỉnh ủy chủ trì triển khai kế hoạch Tổng khởi nghĩa.

Các ngày 17, 18 và 19.8 khởi nghĩa nổ ra ở Cẩm Giàng, Bình Giang, Kim Thành... Ngày 17.8, tại thị xã Hải Dương bọn tay sai tổ chức mít tinh ủng hộ chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim. Lợi dụng cuộc mít tinh đó, chớp thời cơ ta biến thành cuộc mít tinh ủng hộ cách mạng, ủng hộ Việt Minh.

Ngày 18.8, khởi nghĩa ở tỉnh lỵ Hải Dương giành thắng lợi, chính quyền về tay nhân dân.

76 năm qua, trên cơ sở bài học về thời cơ cách mạng, Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân giành nhiều thắng lợi từ Chiến thắng Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" đến Đại thắng mùa xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, đưa cả nước tiến lên chủ nghĩa xã hội. Ngày nay, trong xu thế toàn cầu hóa hội nhập và phát triển, bài học về thời cơ vẫn còn nguyên giá trị.

Sau 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu to lớn về kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng, đối ngoại... Vị thế của đất nước ngày càng lớn.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nói: "Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay". 5 năm qua (2015-2020) đã tạo ra 1.200 tỷ USD, quy mô nền kinh tế hơn 340 tỷ USD/năm, đứng trong tốp 40 nền kinh tế lớn nhất thế giới. 

Đảng ta đã tiến hành thành công Đại hội XIII. Đại hội XIII chỉ dấu "công cuộc đổi mới lần thứ hai" bắt đầu, một đại hội mang dấu ấn của thời kỳ mới, thời kỳ công nghiệp hóa lần thứ tư, công nghệ số, một bước ngoặt để Việt Nam cất cánh. Đại hội XIII là sự kiện chính trị trọng đại của Đảng, của đất nước và dân tộc, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong quá trình đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước.

Năm 2025 là nước đang phát triển có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp. Đến năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước trở thành nước phát triển, có thu nhập cao.

Trước mắt có nhiều thuận lợi, thời cơ, nhưng cũng không ít những khó khăn, thách thức. Cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 đang diễn ra rất quyết liệt là một thách thức lớn. Với tinh thần và bài học nắm bắt thời cơ và khí thế quật cường Cách mạng Tháng Tám sẽ thúc đẩy chúng ta tăng tốc, vượt khó quyết tâm thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2021, 5 năm 2021-2025 như Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Nghị quyết Quốc hội khóa XV, kỳ họp thứ nhất đề ra.

VŨ HOÀNG LUYẾN