Vẫn "chảy máu chất xám" hoặc không khai thác hết chất xám

Ngày 15.9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã dự, chủ trì Hội nghị toàn quốc “Đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng".

Hội nghị được tổ chức theo hình thức trực tuyến giữa đầu cầu Hà Nội và các điểm cầu tại 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Hội nghị có sự tham gia của hơn 1.500 đại biểu là lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương; lãnh đạo các tỉnh, thành phố; Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội) và các tổ chức, doanh nghiệp khoa học và công nghệ, đại diện cán bộ khoa học trong cả nước.

Trong Báo cáo đề dẫn tại Hội nghị, Tổ chức của những người làm khoa học và công nghệ Việt Nam đề xuất, kiến nghị nhiều nội dung nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Trong số đó có cơ chế, tạo điều kiện để các nhà khoa học tham gia sâu hơn vào các hoạt động kinh tế-xã hội của đất nước như: thí điểm thực hiện một số dịch vụ công; tham gia hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội các chủ trương, chính sách, dự án phát triển kinh tế-xã hội; xây dựng cơ sở dữ liệu Quốc gia về chuyên gia, nhà khoa học; tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và kinh tế-xã hội khác.

Trước mắt, có cơ chế đột phá để hỗ trợ các nhà khoa học Việt Nam kể cả công lập và ngoài công lập tập trung nghiên cứu, đa dạng hóa các sản phẩm phòng, chống Covid-19 như: sản xuất vaccine, kỹ thuật chẩn đoán mới, thuốc điều trị... để góp phần cùng cả nước ngăn chặn và đẩy lùi dịch Covid-19.

Tại hội nghị, đại diện các tổ chức, doanh nghiệp khoa học và công nghệ đã phát biểu tham luận chia sẻ kết quả hoạt động nổi bật của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ, đồng thời đề xuất những định hướng, giải pháp cốt lõi nhằm phát triển khoa học và công nghệ, triển khai thực hiện hiệu quả nhiệm vụ khoa học và công nghệ được nêu tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng trong thời gian tới; giới thiệu nhiều mô hình phát triển khoa học và công nghệ, ứng dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ vào đời sống.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đặc biệt băn khoăn về tình trạng “chảy máu chất xám” hoặc không khai thác hết chất xám của đất nước. Do đó, Thủ tướng đề nghị Liên hiệp nghiên cứu cụ thể nguyên nhân, tồn tại, gợi ý giải pháp thiết thực cho Chính phủ để giải quyết từng bước tình trạng này.

Theo Thủ tướng, Đại hội XIII của Đảng xác định 6 trọng tâm, 3 đột phá chiến lược và 12 nhiệm vụ chủ yếu, đòi hỏi chúng ta phải có nhận thức mới, tư duy khoa học mới gắn với những giải pháp thiết thực, hiệu quả để đưa chủ trương, đường lối của Đảng vào thực tiễn đời sống, để khoa học và công nghệ trở thành động lực phát triển, góp phần đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững.

Nghị quyết Đại hội xác định, con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và là mục tiêu của sự phát triển; phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phải gắn kết hài hòa, hiệu quả với phát triển khoa học và công nghệ và đội ngũ trí thức tâm huyết, đam mê, yêu khoa học, yêu đất nước và con người Việt Nam.

Trong bối cảnh tình hình trong nước và quốc tế có nhiều khó khăn, thách thức hơn là thuận lợi, với vai trò là tổ chức đại diện cho trí thức khoa học và công nghệ, Liên hiệp Hội và các tổ chức thành viên làm tốt hơn nữa vai trò nòng cốt chính trị, động viên các hội viên triển khai hiệu quả 7 nội dung hoạt động được xác định trong Điều lệ theo Quyết định 1795/QĐ-TTg ngày 21.10.2015 của Thủ tướng Chính phủ, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định Chính phủ sẽ xây dựng chương trình hành động phát triển về khoa học công nghệ, trong đó gắn với nhiệm vụ chính trị trọng tâm của đất nước, gắn với chuyển đổi số, nền kinh tế số, xã hội số để mang lại giá trị, nâng cao hơn nữa đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

Chính phủ đang và tiếp tục xây dựng hành lang pháp lý để tạo điều kiện phát triển khoa học, công nghệ, đặc biệt là các lĩnh vực tác động trực tiếp đến cuộc sống nhân dân như lĩnh vực y tế, giáo dục và đào tạo, viễn thông, công nghệ tài chính, dịch vụ... để nhân dân được hưởng thành tựu khoa học, công nghệ tương đương với các nước trong khu vực và trên thế giới. Có các cơ chế, chính sách phù hợp với cơ chế thị trường và thông lệ quốc tế, nhất là chính sách tài chính để xử lý những bất cập, giảm tối đa các gánh nặng hành chính cho các nhà khoa học, tôn trọng đặc thù của lao động sáng tạo, đặt niềm tin và chấp nhận rủi ro, độ trễ trong khoa học, dỡ bỏ các rào cản duy ý chí và hành chính hóa hoạt động khoa học và công nghệ để tạo không gian rộng hơn, cởi mở hơn cho hoạt động đổi mới, sáng tạo vì sự nghiệp khoa học của nước nhà.

Nghiên cứu, xây dựng chính sách, huy động nguồn lực, môi trường làm việc để thu hút nhân tài trong và ngoài nước, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học và công nghệ để góp phần xây dựng đất nước, đạt được mục tiêu mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

acảnh dịch COVID-19 diễn biến rất phức tạp, có thể còn kéo dài với biển chủng mới, đội ngũ trí thức cần tích cực nghiên cứu, phát triển các biện pháp, các sản phẩm khoa học và công nghệ phòng, chống dịch, phát huy hơn nữa vai trò, uy tín của mình trong hỗ trợ công tác thông tin, truyền thông để phổ biến rộng rãi, giải thích rõ ràng với nhân dân về khía cạnh, góc nhìn khoa học của những biện pháp phòng, chống dịchQ của Chính phủ.

Thủ tướng Phạm Minh Chính gợi mở các nhà khoa học, các cơ quan nghiên cứu một số vấn đề mang tính chiến lược của đất nước như: tổ chức tổng kết thực tiễn, bổ sung lý luận về “xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa," “xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa," “xây dựng nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa”; vấn đề khai thác nguồn lực từ sức mạnh đoàn kết dân tộc, lịch sử văn hóa; vấn đề biến đổi khí hậu, an ninh phi truyền thống; các vấn đề về già hóa dân số, phát triển nền kinh tế tri thức, phát triển bền vững, thích ứng với bối cảnh dịch bệnh; vấn đề chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số... 

Thủ tướng yêu cầu Liên hiệp Hội cần có giải pháp để thúc đẩy, nâng cao chất lượng các công bố khoa học quốc tế của Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; huy động các nguồn lực xã hội hợp pháp cho phát triển khoa học và công nghệ; tăng cường hợp tác công-tư, đồng tài trợ giữa Nhà nước và doanh nghiệp cho các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới, sáng tạo; bảo đảm công khai, minh bạch, độc lập phản biện trong tuyển chọn và xét chọn nhiệm vụ khoa học và công nghệ...

PV