Sớm nghiên cứu sửa đổi quy định về hưởng bảo hiểm xã hội một lần

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (Hải Dương) tham gia thảo luận tại hội trường Diên Hồng

Chiều 27.10, tại hội trường Diên Hồng, Nhà Quốc hội, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn tham gia thảo luận trực tuyến vào báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội về tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH), quản lý và sử dụng Quỹ BHXH năm 2020. 

Đại biểu Sơn khẳng định đây là lần đầu tiên Quốc hội thảo luận trực tiếp vào báo cáo này cho thấy sự quan tâm của Đảng, Nhà nước với chính sách an sinh xã hội; đồng thời BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) có ý nghĩa vô cùng quan trọng, là trụ cột an sinh xã hội của nước ta, là lưới an sinh cơ bản trong bảo đảm quyền công dân. 

Theo đại biểu, báo cáo đã cho thấy số người tham gia BHXH là 16 triệu 176 nghìn người, chiếm khoảng 33,5% so với lực lượng lao động trong độ tuổi, hoàn thành chỉ tiêu được Chính phủ giao năm 2020, tăng gần 400.000 người (2,54%) so với năm 2019. Đặc biệt là số người tham gia BHXH tự nguyện có sự tăng trưởng vượt bậc, đạt 1 triệu 128 nghìn người, tăng gấp hơn 2 lần so với năm 2019, vượt 1,31% so với chỉ tiêu 1% được giao tại Nghị quyết số 28 của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH. Kết quả này thể hiện sự nỗ lực rất lớn của ngành BHXH Việt Nam trong bối cảnh có dịch Covid-19.

Tại tỉnh Hải Dương, mặc dù ảnh hưởng do dịch Covid-19 nhưng số lượng người tham gia BHXH, BHYT vẫn tăng cao, đạt gần 45% số người trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, theo đại biểu cần nhìn nhận lại một số vấn đề để phát triển BHXH bền vững. 

Thứ nhất, mặc dù số người tham gia BHXH tăng, nhưng số người tham gia BHXH bắt buộc lại giảm, năm 2020 chỉ đạt 93,8% chỉ tiêu kế hoạch đề ra, chiếm hơn 31% lực lượng lao động trong độ tuổi. Điều này cho thấy sẽ có nhiều khó khăn trong thực hiện chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc năm 2021 mà Nghị quyết số 28 đã đề ra, nhất là do ảnh hưởng của dịch bệnh. 

Thứ hai, một vấn đề đáng quan tâm đó là số người hưởng BHXH một lần tăng cao, ảnh hưởng rất lớn đến tính bền vững phát triển của BHXH. 

Theo báo cáo, năm 2020 có 860.741 người hưởng BHXH một lần, tăng 53.652 người, tăng 6,65% so với năm 2019. Trong đó, số tham gia BHXH tự nguyện hưởng BHXH một lần là 11.868 người, tăng 51,55% so với năm 2019. 

Số liệu thống kê cho thấy những người hưởng chế độ BHXH một lần tập trung ở độ tuổi từ trên 20 đến đủ 40 tuổi, chiếm 80,9% tổng số người hưởng BHXH một lần giai đoạn 2016-2020; trong đó tập trung đông nhất ở nhóm tuổi từ trên 20 đến đủ 30 tuổi, chiếm 42,7%... Qua phân tích số liệu, đa số là người lao động trẻ, nhu cầu về chi tiêu tài chính lớn mà không tính đến việc cần tích lũy thời gian đóng BHXH để đủ 20 năm và đủ tuổi nghỉ hưu. 

Việc hưởng BHXH một lần là nhu cầu thực tế của người lao động khi đời sống, thu nhập khó khăn như hiện nay. Dự báo có thể số người hưởng chế độ BHXH một lần sẽ tăng cao vào các năm tiếp theo.

Đại biểu Sơn chia sẻ và đồng cảm với những khó khăn của người lao động trong thời gian hiện tại. Tuy nhiên, BHXH là chính sách trụ cột của hệ thống an sinh xã hội. BHXH như "của để dành", được Nhà nước bảo hộ nhằm bảo đảm quyền lợi tốt hơn khi hết tuổi lao động. Việc nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc người lao động rời khỏi hệ thống an sinh xã hội; hầu hết không tích lũy đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu hoặc nếu đủ thì mức lương hưu rất thấp. Người lao động lựa chọn hưởng BHXH một lần không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước nhằm thực hiện quyền được bảo đảm an sinh xã hội của người dân như Hiến pháp đã quy định. 

Đại biểu Sơn cho rằng "Việc nhận BHXH một lần được coi là "lợi trước mắt, hại lâu dài", bởi khi lựa chọn hưởng BHXH một lần các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu". 

"Một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá xã hội đó văn minh hay không chính là phạm vi bao phủ an sinh xã hội mà việc giải quyết hưởng BHXH một lần làm giảm diện bao phủ an sinh xã hội và đang đi ngược với xu thế", đại biểu Sơn khẳng định. 

Theo đó, đại biểu đề nghị, trước hết, khi chưa sửa Luật BHXH cần tiếp tục tuyên truyền, vận động để người dân hiểu về lợi ích thiết thực của BHXH và có ý thức chuẩn bị cho tuổi già một cách chủ động từ khi còn trẻ bằng việc tham gia BHXH. Đồng thời giao chỉ tiêu cho địa phương, tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo phát triển BHXH, BHYT. Đề xuất sớm nghiên cứu sửa đổi quy định về hưởng BHXH một lần theo tinh thần Nghị quyết số 28. 

Đại biểu đề nghị sớm sửa Luật BHXH, thực hiện các giải pháp đã được nêu tại Nghị quyết số 28, thực hiện các nội dung cải cách về xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, hướng đến bao phủ toàn dân. Sửa đổi điều kiện về thời gian tham gia BHXH tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí theo hướng linh hoạt nhằm giảm số lượng người hưởng BHXH một lần, điều chỉnh cách tính lương hưu bảo đảm kết hợp hài hòa các nguyên tắc đóng hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững, tăng sức hấp dẫn và tính liên kết giữa các chế độ BHXH, đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ; sửa đổi các quy định về mức đóng, căn cứ đóng BHXH bảo đảm đúng quy định tại Nghị quyết số 28. Sửa đổi Luật Việc làm theo hướng mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm tự nguyện gồm lao động làm việc theo hợp đồng, hợp đồng làm việc từ 1 tháng trở lên, hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động duy trì việc làm...

LINH AN